Bağışıklık sisteminin en büyük destekçilerinden biri olan ve koronavirüs salgını sayesinde adını daha da sık duyduğumuz zencefil, kök yumrusu baharat olarak ya da alternatif tıp amaçlı kullanılabilen, kardeşi zerdeçalın da içinde yer aldığı zencefilgiller familyasından bir çiçekli bitki türü. Çin, Hindistan, Endonezya, Vietnam, Japonya gibi tropik ya da yarı tropik iklimlerde yetişen bu bitki Afrika gibi daha ılıman iklimlerde çiçeklerinin estetik görünüşü nedeniyle botanik amaçlarla da kullanılabiliyor. Taze, kurutulmuş ve toz olarak hem yiyeceklerde hem kozmetik ürünlerde kullanılabilen bu bitkinin pek çok faydası bulunuyor. Zencefilin faydaları, zencefilin zararları, zencefilin nasıl ve ne miktarda tüketilmesi gerektiğiyle ilgili konuları derlediğimiz bu kapsamlı yazımızda zencefile dair merak ettiğiniz tüm sorulara cevap bulabileceğinizi düşünüyoruz.
İlginizi çekebilir:Scrub tarifi: Kış ayları için ideal limon ve zencefil karışımı
Acı ve yoğun bir aroması olan zencefilin binlerce yıldır soğuk algınlığı ve mide rahatsızlıkları başta olmak üzere pek çok hastalığın tedavisinde kullanıldığı biliniyor. Antiseptik, antienflamatuar, antiviral, antifungal ve antibakteriyel özellikleriyle vücuda giren hemen hemen tüm zararlı mikroorganizmalarla savaşabilme gücüyle öne çıkan zencefil, özellikle Uzakdoğu mutfağında ve alternatif tıp uygulamalarında sıkça kullanılmasıyla biliniyor. İnsanlığın 2000 yılı aşkın süredir, hemen her rahatsızlıkta başvurduğu mucize kök bitki zencefil, saymakla bitmeyen faydalarının yanı sıra sofraların da vazgeçilmez baharatlarından biri. Özellikle Uzakdoğu kültüründe geniş bir yeri olan zencefilin baharattan kurabiye tariflerine (bkz. ginger bread), çaydan ekmeğe kadar epey zengin bir kullanım yelpazesi var. Cinsine bağlı olarak sarı, kırmızı ya da beyaz renkleriyle mutfaklarımıza renk, yemeklerimize tat veren bu mucizevi kökün, mide hassasiyeti ve bulantı gibi sıkıntıların çözümünde oldukça etkili olduğu biliniyor.
Zencefilin faydaları nelerdir?
- Antioksidan, antiviral ve antibakteriyel özellikleriyle zencefil güçlü bir bağışıklık sisteminin en önemli destekçilerindendir. Vücudu hastalıklara karşı koruduğu gibi hastalık durumunda da vücudun kendisini daha kolay toparlamasına yardımcı olur. Ayrıca içerisinde bulunan yüksek miktardaki magnezyum ve çinko sayesinde ateşi düşürdüğü de bilinmektedir.
İlginizi çekebilir: Bağışıklık sistemi nasıl güçlendirilir?: Hastalık kalkanı bağışıklık sistemini güçlendirmenin ve canlandırmanın doğal yolları
- Zencefil ayrıca antioksidan ve antiflamatuvardır. Zencefilin eşsiz kokusu ve lezzeti içindeki doğal yağlardan gelir ve bu yağlardan biri de gingeroldur. Gingerol ise sağlığa oldukça faydası olan bir bileşendir.
- Mide bulantısına iyi gelir. Uzun zaman boyunca deniz tutmasına karşı kullanılan zencefil, günümüzde ameliyat sonrası bulantı ve kusmaları hafifletmek amacıyla da kullanılabilmektedir. 2009 yılında yapılan bir araştırmaya göre kemoterapi gören ve bulantı önleyici ilaçlarını zencefil ile birlikte alan hastaların %40’ında bulantı sorununun azaldığı kaydediliyor. Aynı şekilde hamilelik sırasında sabah bulantılarını da azalttığı görülmüştür; ama hamileyseniz doktorunuza danışmanızda fayda var.
İlginizi çekebilir: Mide bulantısına ne iyi gelir, mide bulantısı nasıl geçer?
- Kas ağrılarına iyi gelir. Düzenli egzersiz yapan insanlar üzerinde yapılan çalışmalarda, on bir gün boyunca günde iki gram zencefil tüketiminin kas ağrılarını azalttığı gözlemlenmiştir. Kas ağrılarını ve sancıları azaltması nedeniyle regl sancılarına da iyi geldiği için adet döneminde tüketilmesi vücudu rahatlatacaktır.
- Kireçlenme sorunu yaşayanların ağrılarını azaltır. Diz kapağı kireçlenmesinden mustarip 247 kişiyle yapılan bir çalışmada zencefil özü kullananların daha az acı çektiği ve ağrı kesicilere daha az ihtiyaç duyduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca plasebo kontrollü deneyler de, zencefil tüketen artrit (kireçlenme) hastalarının diz ve eklem ağrılarında hissedilir azalmalar olduğunu gösteriyor.
- Kanseri önlemeye yardımcı olabilir. Bağırsak moleküllerinde iltihap belirtisi görülen 30 kişi üzerinde yapılan bir çalışmada, günde 2 gram zencefil özü tüketiminin iyileşmeye katkıda bulunduğu görülmüştür.
- Alzheimer’a iyi gelir. Beyinde, yaşlanmaya bağlı yavaşlamayı azaltır.
- Enfeksiyonlara karşı savaşır. Taze zencefilin içindeki etken maddeler enfeksiyon riskini azaltır. Çeşitli bakteri türlerinin büyümesini engeller. Diş eti iltihaplarına karşı oldukça etkilidir.
- Solunum yolu enfeksiyonlarının yaygın bir sebebi olan RSV virüsüne karşı da etkili olabilmektedir. Grip ve soğuk algınlığından muzdarip bünyelerin en sık başvurduğu doğal reçetelerden biri olan zencefilin, üst solunum yolu hassasiyetini giderici antihistaminik ve dekonjestan etkisi bulunmaktadır. Balgam atılımını sağlaması nedeniyle solunum yollarında biriken zararlı mikroorganizmaların vücuttan uzaklaştırılmasına ve solunum sistemi rahatsızlıklarının tedavisinde etkili ve destekleyicidir.
Toz zencefilin faydaları ve zararları
- Kan şekerini düşürür. 2015 yılında, Tip 2 diyabete sahip 41 katılımcıyla yapılan bir çalışmada günde 2 gram toz zencefilin açlık kan şekerini %12 oranında düşürdüğü gözlemlenmiştir. Araştırmalar, zencefil tüketiminin idrardaki protein oranının düşürülmesi ve böbreklerin korunması konusunda oldukça etkili olduğunu ortaya koyuyor. Zencefil tüketimi, insülin ve kötü kan yağlarını kontrol etmeye yardımcı olduğu gibi, kan dolaşımını hızlandırmasıyla da kalp krizi riskini önemli ölçüde azaltıyor.
- Kronik hazımsızlığa iyi gelir. Hazımsızlık, üst karın bölgesinde hissedilen, tekrar edici şişkinlik, dolgunluk, erken doygunluk, bulantı gibi bulguları içeren bir durumdur. Midenin boşalmasındaki gecikmenin hazımsızlığın en büyük sebeplerinden biri olduğu düşünülmektedir. Zencefil, midenin boşaltılmasını hızlandırır. Yemekten önce 1.2 gramlık toz zencefil tüketiminin midenin boşaltılmasını %50 oranında hızlandırdığı görülmüştür.
- Toz zencefil, adet sancılarını azaltır. Adet döneminin ilk üç günü boyunca 1 gram toz zencefil kullanan kadınlarda, adet sancılarında önemli miktarda bir azalma olduğu gözlemlenmiştir.
- Kolesterol seviyesini düşürür. Günde 3 gram kadar toz zencefil tüketimi, kötü kolesterol seviyesinin azaltılmasında önemli etkilere sahiptir.
İlginizi çekebilir: Toprağın altında büyüyen mucize: Zencefil
Zencefilin zararları nelerdir? Zencefilin fazla kullanılması zararlı mıdır?
Zencefil, her ne kadar yukarıda görülen sayısız faydasıyla beden sağlığını korumaya yardımcı olan ve bağışıklık sistemini destekleyen bir şifa kaynağı olsa da dikkatsiz ve ölçüsüz kullanılması sağlığa zararlı olabilir.
- Aroması çok yoğun olduğu için alerjik tepkimelere yol açabilir, kurdeşene ve deride döküntülere sebep olabilir.
- Bilhassa toz halinde alındığında mide ekşimesine ve yanmasına yol açabilir.
- Çiğnenmeden yutulmuş taze zencefil, bağırsak tıkanıklığına sebep olabilir.
- Ülser hastaları, iltihaplı bağırsak hastaları ve bağırsak tıkanıklığı hastaları, fazla taze zencefil tüketimine olumsuz tepki gösterebilirler.
- Safra taşına sahip bireylerde de olumsuz etki gösterebilir ve ağrıya sebep olabilir.
- Fazla kullanılması durumunda ritim bozukluklarına yol açabilir.
Zencefil ne kadar tüketilmelidir, zencefil kimler kullanamaz?
Taze zencefil, sıcaklığa ve oksijene çok dayanıklı değildir. Bu nedenle hava aldığında ya da güneşte kaldığında çabuk bozulabilir. Taze zencefil köklerinizi, hava almayan bir kapta ve buzdolabı gibi serin bir yerde muhafaza ettiğiniz takdirde bozulmasını geciktirebilirsiniz. Her ne kadar sağlık için faydalı ve doğal olursa olsun her şey gibi zencefilin de kontrollü ve yeterli miktarda alınması bu bitkinin mucizevi faydalarından yararlanmanız için gereken en önemli kurallardan biri. Taze zencefil tüketecekseniz zencefil kökünüzden ceviz büyüklüğünde bir miktarı keserek çay olarak demleyebilir ve bu çaydan günde en fazla 2 fincan içebilirsiniz. Toz olarak tüketiminde ise önerilen miktar toplamda bir tatlı kaşığını geçmemesi. Ancak bu miktarların bünyeden bünyeye farklılık gösterebileceğinin de altını çizmek gerekiyor. Zencefil tüketimi bazı bünyelerde kan şekerinin düşmesine neden olabileceği gibi, Aspirin türevi kan sulandırıcı ilaçlarla birlikte alınması da sakıncalı görülebiliyor.
Zencefil nasıl tüketilir?
Tıpkı havuç, turp, patates ve soğan gibi kök bir bitki olan zencefil, kök sebzelerin çoğunda olduğu gibi toprak altında su depolama görevi üstlendiği için yüksek su oranına sahip bir besin. Bağışıklık sistemini güçlendirmeden mide bulantısına, soğuk algınlığının önlenmesinden virüslerle savaşmasına kadar sağlık için sayısız faydası olan bu egzotik bitki, yoğun aroması ve sindirime yardımcı olması nedeniyle mutfaklarımızda sık sık elimizin gittiği baharatlardan biri. Zencefili taze, kurutulmuş ve toz formunda olmak üzere üç farklı şekilde kullanabilmek mümkün. Taze zencefil sert olmasına rağmen kolayca kesilebilir ancak fazlasıyla acı olduğu için çok az miktarlarda kullanmak gerekir. Taze zencefili küçük parçalar halinde doğrayarak bitki çaylarınızla karıştırarak ya da doğrudan zencefil çayı olarak demleyerek tüketebilirsiniz. C vitamini deposu limonla birlikte demlediğinizde hem tadı hem de faydası daha da artan zencefil-limon çayınızı tadlandırmak için içine az miktarda bal ekleyebilirsiniz. Ayrıca taze zencefili küçük miktarlarda rendeleyerek yemeklerinizde, hamur işlerinde, salatalarda ve tatlılarınızda kullanabilirsiniz. Özellikle et yemeklerine, tavuk yemeklerine ve hamur işlerine lezzet veren toz zencefili ise porsiyon büyüklüğüne bağlı olarak yemeklerinize birkaç çay kaşığı ekleyerek kullanabilirsiniz. Toz hale getirilmemiş kuru zencefili ise tıpkı çubuk tarçın gibi çaylarınıza ekleyerek demlenmesini bekledikten sonra afiyetle tüketebilirsiniz.
İlginizi çekebilir: Toprağın altında büyüyen mucize: Zencefil
Zencefil kilo verdirir mi? Zencefil yiyerek zayıflamak mümkün mü?
Sağlıklı kilo vermek isteyenler için baharatların metabolizma hızlandırıcı ve dolayısıyla yağ yaktırıcı etkilerinden önceki yazılarımızda bahsetmiştik. Aynı durum aromatik bir baharat olan zencefil için de geçerli. Zencefil ile zayıflama yöntemi diye özel bir kilo verme şeklinden ya da zencefil diyeti gibi özel bir diyetten bahsedebilmek mümkün değil. Ancak zencefilin özellikle vitamin deposu limonla birlikte tüketildiğinde yağ yakımına yardımcı olduğu biliniyor. Özellikle yemeklerden sonra zencefil tüketmek sindirime yardımcı olarak besinlerin daha iyi sindirilmesini ve hücrelerde yakılmasını destekler. Dolayısıyla besinlerin yağ olarak depolanmasını engelleyerek yağ yakımına destek olur. Ancak zencefilin alternatif bir yol olduğu unutulmamalıdır. Fazla kullanıldığı zaman yukarıda da bahsettiğimiz şekilde sağlık açısından zararlı etkileri ortaya çıkabilir.
İlginizi çekebilir: 7 adımda acıkmadan kilo vermenin yolları
Zencefilli tarifler
Makul miktarlarda ve bilinçli şekilde tüketildiğine pek çok olumlu etkisini görebileceğimiz bu bitkinin tüketim biçimleri de bir o kadar zengin. İşte, zencefilin nasıl tüketilebileceğine dair tarifler:
Zencefil çayı nasıl yapılır?
Malzemeler:
- Ceviz büyüklüğünde taze zencefil (çayın tadının sert olmasını istiyorsanız daha fazla, hafif olmasını istiyorsanız daha az zencefil kullanabilirsiniz)
- 2 su bardağı su
- 1-2 yemek kaşığı bal
- İsteğe bağlı olarak yarım limon suyu
Hazırlama süresi: 10-15 dk
İlginizi çekebilir: Bitki çayları ve bağışıklık sistemi üzerindeki etkileri
Yapılışı:
Zencefilin kabuğunu soyun ve ince ince doğrayın. Doğradığınız zencefili suyun içinde 10 dakika kaynatın. Daha keskin bir tat istiyorsanız daha uzun süre kaynatabilirsiniz. Ocağın altını kapatın. Üzerine bal ve limonu ekleyip karıştırın. Limonun aromasını daha yoğun hissetmek isterseniz bir kaç dilim limonu kabuklarıyla birlikte demliğe koyabilir, zencefille birlikte kaynatabilirsiniz.
Zencefilli çorba tarifi: Zencefilli Havuç Çorbası
Malzemeler:
- 1 yemek kaşığı zeytin yağı
- Doğranmış 1 baş soğan
- 3-4 adet havuç (kabukları soyulmuş ve dilimlenmiş)
- 1 yemek kaşığı rendelenmiş taze zencefil
- 2 yemek kaşığı kişniş tohumu
- 4 su bardağı su
- Tuz, karabiber
Hazırlama süresi: 35-40 dk
Yapılışı:
Büyük bir tencereye zeytinyağı koyun. Soğanları hafif yumuşayıncaya kadar 4-5 dakika kadar pişirin. Doğranmış havuçları, taze zencefili, kişniş tohumlarını da ekleyin. Sık sık karıştırarak birkaç dakika daha pişirin. Suyu ekleyin. Ateşi en kısığa çevirin ve yavaş yavaş kaynatın. Tencerenin kapağını kapatın ve havuçlar iyice yumuşayıncaya kadar en az 25 dakika kaynatın. Son olarak tüm malzemeleri blender’dan geçirin ve püre haline getirin. Üzerine tuz, karabiber ekleyin. Sıcak olarak servis edin.
İlginizi çekebilir: Son dönemin gözdesi: Çorba detoksu nedir, nasıl yapılır?
Hafif ve içilebilir zencefilli tatlı tarifi: Zencefilli Sıcak Çikolata
Malzemeler:
- 2 su bardağı süt
- 1 su bardağı su
- İsteğe göre bir miktar tatlandırıcı (bal, agave şurubu vs.)
- 1/4 ya da 1/2 yemek kaşığı rendelenmiş taze zencefil
- ¼ su bardağı toz kakao
- Bir tutam deniz tuzu
- 1 yemek kaşığı vanilya özü
- İsteğe bağlı: 2-3 zencefilli şeker
Hazırlama süresi: 15 dk
Yapılışı:
Orta boy bir tencerede süt ve suyu ısıtın. Kaynamaya başladığında altını kısın. Kakaoyu, deniz tuzunu ve zencefili ekleyip güzelce karıştırın. 4-5 dakika sonra ateşten alın ve vanilya özünü ekleyin. Bir kez daha karıştırın. Zencefilli şekerlerinizi servis yapacağınız bardakların içine koyun. Üzerine hazırladığınız karışımı dökün. Son olarak üzerini kremşanti ile süsleyebilirsiniz.
İlginizi çekebilir: Mutluluk yaratma sanatı “Hygge” ve sağlıklı sıcak çikolata tarifi
Öksürük ve boğaz kuruluğu için: Ballı limonlu zencefil kürü
Malzemeler:
- Ceviz büyüklüğünde bir parça taze zencefil
- 2 tatlı kaşığı bal
- Yarım limonun suyu
- 1 çay kaşığı toz karabiber
Hazırlama süresi: 15 dk
Yapılışı:
Taze zencefili rendeleyerek küçük bir kasenin içine koyun. Üstüne bal, limon suyu ve karabiberi ekleyerek güzelce karıştırın. Zencefilin suyunu salması için karışımı yarım saat kadar dinlenmeye bırakın. Boğazınızda kuruluk hissettiğiniz ve öksürdüğünüz zamanlarda bu karışımdan bir çay kaşığı tüketebilirsiniz.
İlginizi çekebilir: Öksürüğe ne iyi gelir? Öksürüğü kesen 10 besin
Bağışıklık sisteminizi güçlendirecek zencefilli içecek tarifi:
Malzemeler:
- 1 adet orta boy havuç,
- 1 adet orta boy elma,
- 1 adet orta boy portakal (kabuğu soyulmuş)
- 1 adet büyük boy pancar (yapraklı),
- 1 küçük parça taze zencefil,
- 3 dal kale
Hazırlama süresi: 15 dk
Yapılışı:
Tüm meyve ve sebzeleri arındırarak yıkayıp slow juicer makinesinde içecek haline getirin. Günlük taze olarak hazırlanıp tüketilmesi önemlidir. Bu tarz içecekler günlük düzenli ve taze tüketildiği takdirde maksimum fayda sağlayacaktır.
İlginizi çekebilir: Minimum şeker maksimum tat: Lezzetli sebzeli smoothie tarifleri
Kaynaklar: Healthline, Web MD, National Center for Complementary and Integrative Health