Zekanızı geliştirmenin bilimsel olarak kanıtlanmış yolları

“İşleyen demir pas tutmaz” sözünü mutlaka duymuşsunuzdur… Kullanılan beceriler körelmez olarak da yorumlayabilir ve adeta bir makine gibi sistemli bir şekilde işleyen beynimize atıfta bulunabiliriz. Vücudun en karmaşık organı olan ve bütün yaşamsal fonksiyonlarımızı düzenleyen beyin, aynı zamanda duyguların, zekanın, hafızanın ve yaratıcılığın merkezi. Her gün yaptığımız birçok eylemde beynimize bolca egzersiz yaptırıyor olsak da beynimizin yaşlanmasını önlemek, yeni beyin hücrelerinin oluşmasını desteklemek, Alzheimer, unutkanlık gibi rahatsızlıkları engellemek, yaratıcılığımızı geliştirmek, bilişsel becerilerimizi iyileştirmek, kısacası yaşa bağlı dejenerasyondan beynimizi korumak ve onu daha zinde kılmak için biraz daha fazlasına ihtiyacımız var. İşte bilişsel becerilerinizi destekleyecek beyin egzersizleri ve zekanızı geliştirmenin bilimsel olarak kanıtlanmış yolları:

Bilişsel becerilerinizi destekleyecek beyin egzersizleri

Yemek pişirmenin ya da müzik dinlemenin zekanızı geliştirmenize yardımcı olabileceğini biliyor muydunuz? Üstelik dahası da var. İşte yaşamınıza katmaya özen göstermeniz gereken beyin egzersizleri:

Meditasyon yapın

Meditasyon, dikkati sakin ve kontrollü bir şekilde odaklamayı içerir. Fiziksel ve zihinsel birçok faydasının yanı sıra beyni geliştiren etkisi de bulunur. Yapılan birçok araştırmaya göre meditasyon yapmak beynin yaşlanmasını yavaşlatarak bilgiyi işleme yeteneğini artırıyor.

Yemek pişirin

Biraz şaşırmış olabilirsiniz, ancak yemek pişirerek beyninizi güçlendirebilirsiniz. Naısıl mı? Dengeli bir tat yaratmak için ayrıntılara dikkat ederek, mutfakta işler ters gittiğinde problem çözme becerilerinizi devreye sokarak, karıştırmak, çırpmak için motor becerilerinizi kullanarak, yeni tarifler ortaya çıkarmak için yaratıcılığınızı konuşturarak ve tabii ki hangi malzemeden ne kadar koyacağınızı bilmek için hafızanızdan yararlanarak…

Tai Chi öğrenin

Şöyle hem fiziksel egzersiz ihtiyacınızı karşılayacak hem de beyninizi çalıştıracak çok yönlü yeni bir hobi çok iyi olmaz mı? Öyleyse, Tai Chi’ye bir şans verebilirsiniz. Yavaş vücut hareketlerini, ritmik nefes alışverişlerini ve meditasyonu içeren fiziksel bir egzersiz olan Tai Chi, beynin farklı bölgelerini çalıştırarak zihinsel egzersiz ihtiyacınızı karşılayabilir. Yapılan birçok araştırma, Tai Chi’nin bilişsel becerilerini iyileştirdiğine ve hafıza kaybını azalttığına dikkat çekiyor.

Sosyalleşin

Evet, sosyalleşerek de beyninizi çalıştırabilirsiniz. 2019 yılında yapılan bir araştırma, diğer insanlarla daha fazla etkileşimde olan kişilerin bilişsel becerilerde gerileme ya da bunama yaşama olasılığının daha düşük olduğuna dikkat çekiyor. Arkadaşlarınızla vakit geçirerek zihinsel olarak aktif kalabilirsiniz.

Yeni bir dil öğrenin

Hem kişisel hem profesyonel gelişiminize katkı sağlamanın yanı sıra beyninizi de aktif tutmak ve bilişsel becerilerinizi geliştirmek istiyorsanız hemen yeni bir dil öğrenmek için hazırlıklarınızı yapmaya başlayabilirsiniz. 2019 yılında yapılan bir araştırma, birden fazla dil bilmenin beynin farklı alanlarındaki bağlantıları güçlendirerek bilişsel becerileri iyileştirmenin yanı sıra Alzheimer hastalığını ve diğer bunama, unutkanlık türlerini geciktirmekte rol oynadığını öne sürüyor.

Müzik dinleyin

Müzik, şüphesiz ki ruhun gıdası. Ama sadece ruha değil zihinlerimize de iyi geliyor. Yapılan birçok araştırma, müzik dinlemenin beyindeki nöronların bağlantılarını artırarak farklı bölümlerini uyardığına dikkat çekiyor. İyi hissetmenin yanı sıra beyninizi de idman yaptırmak istiyorsanız hemen en sevdiğiniz şarkıları açabilirsiniz.

Kelime bilginizi artırın

Tabu, scrabble ya da biraz daha çocukluğumuza dönersek isim-şehir oyunu… Hepsinin kelime bilgisini desteklediğini söyleyebiliriz; gelişen kelime dağarcığının da beynin işlevlerini. Kelime oyunları ile okuduğunuz kitaplar ya da farklı temaları işleyen filmler ile kelime dağarcığınızı değiştirebilir, beyninizi etkin bir şekilde çalıştırmaya devam edebilirsiniz.

Beyin fırtınası yapın

Beyni çalıştırmak için belki de gündelik olarak hepimizin yaptığı en etkili egzersizlerden biri beyin fırtınası olabilir. Bir işi planlarken, tek başımıza ya da ekip arkadaşlarımızla bir proje üzerinde çalışırken paylaştığımız fikirler, izlediğimiz adımlar, yaptığımız yorumlar ya da karşılaştığımız zorluklara ürettiğimiz çözümler beynimizi daha aktif kullanmamıza yardımcı oluyor. İster yalnızken isterken arkadaşlarınızla, meslektaşlarınızla beraber fikirler üretin, fark etmez. Sonuçta, unutmayın ki işleyen demir pas tutmaz.

Puzzle yapın

Yeterince sabırlı bir yapınız varsa puzzle yapmak sizin için keyif verici bir aktivite olabilir. Ve eğer öyleyseniz puzzlelar sayesinde bilişsel becerilerinizi geliştirebilirsiniz. Araştırmalara göre puzzle yapmak, beynin uzaysal işlevlerini geliştirmesinin yanı sıra başta Alzheimer olmak üzere bilişsel hastalıkların ortaya çıkmasını engellemede etkin rol oynuyor.

Satranç oynayın

Beyni çalıştırmanın belki de en popüler yöntemlerinden biri stratejik düşünmeyi teşvik eden satranç oyunu. Yapılan birçok araştırma, satrancın bilişsel becerilerini geliştirmenin yanı sıra beynin izleme, gözlem yapma, hamleleri fark etme ve uyum sağlama yeteneklerini de iyileştirdiğini, ayrıca bilgi işlem hızını artırdığını gösteriyor.

Dans edin

Birçok araştırma, dansın müzikle ruhu beslemenin ve bedeni hareket ettirmenin yanı sıra sahip olduğu ritim, koordinasyon ve denge sayesinde beyindeki tüm sinirleri harekete geçirdiğine dikkat çekiyor. Ayrıca araştırmalara göre dans, beynin planlama, ezber, yaratıcılık gibi becerileri geliştiren bölümlerini uyarıyor.

Sudoku çözün

Pazar günlerini gazetedeki bulmacalarla geçirmekten keyif alıyorsanız bu egzersiz türü tam size göre. Birçok araştırmaya göre, sudoku ve benzeri sayı bulmacaları beyne adeta meydan okumanın en eğlenceli yolu. Yapılan çalışmalar, sayı bulmacalarını daha sık çözen kişilerin çözmeyenlere göre daha gelişmiş bilişsel işlevlere sahip olduğunu ortaya çıkarıyor.

Enstrüman çalın

Her zaman keman çalmayı ya da gitarla sevdiklerinize konser vermeyi mi istemiştiniz? Öyleyse, hemen başlamak için tam zamanı. Hele ki beyin kaslarınızı harekete geçirmek istiyorsanız… Bir enstrüman öğrenmek beynin koordinasyondan sorumlu alanlarını çalıştırarak zinde kalmasına yardımcı olur. Birçok araştırmaya göre, enstrüman çalmak genç beyinlerde bilişsel becerilerinin gelişimine katkı sağlarken, yaşlanan beyinlerdeki bilişsel bozuklukları önlüyor.

Yeni bir hobi edinin

Yeni beceriler kazanmak, beynin farklı bölgelerini uyararak onun meşgul olmasını ve farklı işlevleri yerine getirebilmek için çalışmasını teşvik eder. 2014 yılında yapılan bir araştırma fotoğrafçılık, el işi gibi hobilerin hafızayı geliştirdiğini ve beyin fonksiyonlarını geliştirdiğini öne sürüyor. Yeni beceriler elde etmek için farklı hobi alanları geliştirebilir, hem vaktinizi verimli bir şekilde değerlendirebilir hem de beyin bağlantılarınızı güçlendirebilirsiniz.

Kart ve kutu oyunları oynayın

Bir kutu oyunu oynamanın egzersizle pek bir ilgisi yokmuş gibi gelebilir ancak oyunlar (tabii ki hepsi değil) eğlenceli bir zihinsel egzersiz görevi üstlenebilir. Adeta zekanızı konuşturabileceğiniz, stratejik düşünme becerilerinizi geliştirmenize yardımcı olan kart ve kutu oyunları ile beyninizi çalıştırabilir, sınırlarınızı zorlayabilirsiniz.

Belli türdeki televizyon şovlarını izleyin

“Everything Bad is Good for You: How Today’s Popular Culture Is Actually Making Us Smarter” kitabının yazarı Steven Johnson’a göre; tutarlı ancak karışık bir senaryosu olan, ana karakter bakımından zengin ve kurgusunu hemen çözemeyeceğiniz tarzda programlar, zekanızı geliştiriyor. Bir kaç örnek vermek gerekirse; House M.D, 24, Mentalist, Six Feet Under gibi seçenekleri değerlendirebilirsiniz.

Video oyunları oynayın

Oynadığınız tüm oyunlar bu tezi doğrulamayacaktır. Ancak yapılan araştırmaların sonuçları, zeka geliştirme odaklı bilgisayar oyunları oynayan 9-10 yaş çocukların, sınıf içi davranışlarının ve matematik kabiliyetlerinin geliştiği yönünde. Eğer oyun oynamayı seviyorsanız; rakamlar içeren, problem çözme becerisi gerektiren ve hafıza oyunlarını tercih edebilirsiniz.

Motosiklet kullanın

Nintendo’nun oyunları geliştiricisi Ryuta Kawashima; 40-50 yaş arası motosiklet ehliyeti  olan Japon erkekleri üzerinde yaptığı araştırmada; katılımcıları, her güne işe giderken motosiklet kullanan ve kullanmayanlar olarak ikiye ayırmış ve motor kullananların kavrama becerilerinde gelişme göstermelerinin yanı sıra, iş yerinde daha az hata yaptıklarını ve daha mutlu olduklarını da ortaya çıkarmış.

Hafızanızı zorlayın

Şehirdeki tüm sokakları ezbere bilmesi gereken taksiciler, bu madde için iyi bir örnek olabilir. Araştırmalar, taksi şoförlerinin, hafıza kullanımı ve zekayı artırıcı şekilde, normalden daha büyük hipokampüsleri olduğuna dikkat çekiyor.

Bonus: Daha fazla hayal kurun

Zihninizi daha fazla çalıştırmak beyninizi güçlendirmek istiyorsanız parmağınızı bile kıpırdatmadan bunu yapabileceğiniz bir yol daha var: Hayal kurmak. Evet, zihninizde görüntüler oluşturarak beyin kaslarınızı harekete geçirebilirsiniz. Araştırmalara göre, görselleştirme içeren zihinsel egzersizler beynin bilgiyi düzenleme ve karar alma mekanizmalarını geliştirmeye yardımcı oluyor.

Zekanızı geliştirmek için dikkat etmeniz gereken alışkanlıklar

Dengeli ve düzenli beslenme, yeteri kadar uyuma vücut sağlığımız için olduğu kadar, beynimiz için de gerekli. Aşağıda listelenen besinler ise beyin fonksiyonlarını korumada ve zekayı arttırmada oldukça etkili:

Gün boyunca su için

Su içmenin vücut için ne kadar faydalı olduğu ortada. Yakın zamanda yapılan bazı araştırmalar, gün boyu su içmenin vücuda olan faydasının yanı sıra; vücudun sıvı dengesini ayarlayarak, oksijen ve besinleri beyne daha etkin şekilde taşıdığını gösteriyor.

Yeterli uyku alın

Her gün yeterli uykuyu almak (bünyeye göre değişmekle beraber ortalama 7-8 saat), beynin gün içerisinde yaşananları işleyerek hafızayı güçlendiriyor ve nöronların daha etkin şekilde çalışmasına yardımcı oluyor. Zekanızı uykuyla güçlendirebilmek için; kendiniz için optimum uyku süresini bulmanız, sağlıklı bir uyku için spor yapmanız ve yatmadan önce kafein ve alkol alımını durdurmanız gerekiyor.

Sağlıklı beslenin

B Vitamini: B vitamini, hafızayı güçlendiriyor ve modu yükseltiyor. Araştırma sonuçları, B vitamini eksikliğinin yetişkinlerde zihinsel faaliyetlerin düştüğünü gösteriyor. Muz, hindi, balık, fasulye, mercimek ve patates gibi B vitamini bakımından zengin besinleri diyetinize eklemenizde fayda var.

E Vitamini: E vitamini, antioksidan olarak çalıştığı için beyin sağlığınızı korumanıza yardımcı oluyor. Ayrıca depresyon düşürücü ve Alzheimer’ı yavaşlatıcı etkisi olan E vitaminini, fındık, lifli yeşil bitkiler, kivi ve mangoda bulabilirsiniz.

Kahvaltı: Kahvaltı günün en sağlıklı öğünü olarak bilinir. Yakın zamanda yapılan araştırmalarla, beyin için de en etkili öğün olduğu kanıtlanmış. Her gün kahvaltı etmek, odaklanma becerisini, hafızayı, yaratıcılığı ve genel performansı arttırıyor.

Balık yağı: Araştırmalar omega-3 yağ asitleri bakımından zengin olan balık yağının, beynin çalışmasına en etkili şekilde yardımcı olan yağ olduğunu gösteriyor.

Avokado: Avokado iyi yağlar olarak bilinen tekli doymamış yağlar içerdiğinden, kan dolaşımını arttırıyor. Artan kan dolaşımı etkisiyle beyni güçlendiren avokado, aynı zamanda kan basıncının dengelenmesini sağlayarak bilişsel yetenekleri de geliştiriyor.

Saf yeşil çay: Parlak yeşil renkteki, yeşil  çay tozu olan “matcha”, zihnin açık kalmasını sağlıyor ve odaklanma becerisini arttırıyor. Lezzeti de cabası…

Antioksidanlar: Antioksidan bakımından zengin yiyecekler tüketmek vücuttaki serbest radikallerle savaşarak; odaklanma becerinizi, problem çözme kabiliyetinizi ve hafızanızı güçlendiriyor. Kırmızı renkli meyveler ve enginar, antioksidan içeren lezzetli besinlerden.

Ginkgo Biloba: Antik çağlarda kullanılan bu bitki, beyne kan akışını arttırarak, bunamayı geriletiyor, kısa süreli belleği güçlendiriyor ve odaklanma kabiliyetini arttırıyor.

Et ve balık: Et ve balık tüketimi, vücudunuzun ihtiyacı olan kreatini sağlayarak, hafızayı ve zekayı güçlendiriyor. Kreatin alan sporcuların ve öğrencilerin, fiziksel ve zihinsel faaliyetlerde daha etkili oldukları kanıtlanmış olsa da; takviyeler yerine et ve balık tüketerek doğal yollarla almak daha etkili.

Ginseng: Doğu ülkelerinde zihinsel uyarıcı olarak kullanılan ginseng, Baylor College’da yapılan bir araştırmaya göre, beyni de koruyor. Aynı zamanda Huntington’s ve Parkinson gibi hastalıkların etkisini arttıran toksinlerle de savaşıyor.

Yeterince su içmek, iyi uyumak ve dengeli beslenmek kadar zekayı geliştirmeye yardımcı sağlıklı alışkanlıkları hayatınıza katmanız ne kadar önemliyse zararlı alışkanlıkları da hayatınızdan çıkarmanız o kadar kritik. New York’ta bir milyon öğrenci üzerinde yapılan bir araştırma, yapay tatlandırıcı ve renkler içermeyen besinler tüketen öğrencilerin, IQ ortalamalarının, diğerlerinin %14 kadar üstünde olduğunu gösteriyor. Bu nedenle yapay tatlandırıcılardan ve renklerden de uzak durmanız önemli.

Kaynak: healthline, lifehack, verywellmind

İlginizi çekebilir: Unutkanlığı önlemeye yardımcı olan 25 beyin egzersizi