Yeme bozukluklarını tanıyın: Bu tür bir rahatsızlık yaşayan birine nasıl yardımcı olabilirsiniz?

Sevdiğiniz biri yeme bozukluğu yaşıyor olabilir mi? Ona nasıl yardım edersiniz?

Yeme bozuklukları kendini her zaman açıkça göstermez çünkü hepimiz farklı yeme düzenine ve alışkanlıklara sahibiz. Ayrıca, yeme bozukluklarının tek bir “görüntüsü” yoktur. Çok zayıf insanlar kadar normal kiloda veya normal kilosunun üstünde olanlar da yeme bozuklukları yaşayabileceği için bu rahatsızlıklarda tek bir vücut şeklinden ya da ölçüsünden bahsedemeyiz.

Ailenin ve yakın çevrenin, hatta yeme bozukluğunu yaşayan kişinin bile anlamakta güçlük çektiği gerçek şudur: Yeme bozukluklarını biz seçmeyiz. Bazı insanlar yeme bozukluklarına genetik faktörlerden dolayı yatkın olabileceği gibi travmalar, kişinin hayatındaki önemli değişiklikler ya da yapılan diyetler yani sosyolojik etmenler de yeme bozukluklarının oluşmasında rol oynar. Tedaviyi kabul edip etmemeyi ise biz seçeriz.

Çoğu insan yeme bozukluklarının yalnızca yiyeceklerle ilgili olduğunu düşünür. Hâlbuki bunlar biyolojik, psikolojik ve sosyolojik faktörlerden kaynaklanan anlaşılması zor zihinsel rahatsızlıklardır. Yeme bozukluklarında kalori saplantısı ve kilo alma korkusundan dolayı belli davranış kalıpları geliştirilebilir fakat bu rahatsızlıklar genellikle yiyecek ve beden ölçüsü gibi meselelerin ötesinde, kişinin hayatı üzerinde kontrol sağlama çabasından kaynaklanır. Dolayısıyla, ailelerin veya arkadaşların yeme bozukluğu olan kişiye “haydi ye” demesi çoğunlukla işe yaramaz. 

Anoreksiya nervoza 

National Health Service, anoreksiya nervozayı ruh sağlığını etkileyen ciddi bir yeme bozukluğu ve kişinin yediklerini kısıtlayıp kontrolsüz egzersiz yapma yoluyla olabildiğince düşük bir kiloda kalma saplantısı olarak açıklıyor.

Kısıtlayıcı tipte anoreksiya nervoza hastaları;

• Büyük kilo kayıpları yaşayabilir,
• Yiyeceklerin kalori miktarıyla saplantı yaratacak düzeyde ilgilenebilir,
• Yiyecekleri küçük parçalara bölmek, sürekli aynı tabakta yemek, küçük çatal-kaşık kullanmak gibi alışkanlıklar geliştirebilir,
• Açlığını yadsıyarak sağlığını bozacak düzeyde sıkı rejimlere girebilir. Ayrıca, “şişman” ya da kilolu olduğuna dair yorumlar yapabilir ve arkadaşlarla ya da aileyle birlikte dışarıda program yapmaktan (örneğin restorana yemeğe gitmekten) uzak durabilir.

Bulimiya nervoza

Türkiye Psikiyatri Derneği’ne göre bulimiya nervoza, aşırı yeme atakları ve ardından gelen kusmaların ön planda olduğu bir yeme bozukluğu tipidir.

Bulimiya; tıkanırcasına yeme, çok fazla miktarda yiyeceğin kısa süre içinde bitmesi ve yemeklerin ardından sık sık lavaboya gitme gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Kişi tıkanırcasına yeme döngülerinden sonra hem kilo almaktan korktuğu, hem de bu ataklardan utandığı için “telafi” çabasına girerek zorla kusabilir veya aşırı miktarda laksativ (müshil) kullanabilir. National Health Service tıkanırcasına yemeyi, kısa sürede kontrolsüz bir şekilde çok fazla yiyecek tüketmek olarak açıklıyor. Tıkanırcasına yeme epizotlarında kişi genellikle acıkmadan, yalnız veya gizli bir şekilde ve çok hızlı yemektedir. Epizotlar sonrasında çoğunlukla utanç ve suçluluk hissedilir. Tıkanırcasına yeme ve sonrasındaki “telafi” çabaları genellikle önceden planlanır ve belli bir zaman aralığında gerçekleşir. Bu yeme bozukluğunu yaşayan kişilerin yanak veya ağız bölgesinde (kusmadan kaynaklı) oluşan tuhaf şişlikler görülebilir.

Ortoreksiya

Günümüzde yiyecekleri “temiz”, “iyi” ya da “kötü” olarak sınıflandırma eğiliminin giderek yaygınlaştığı görülmektedir. Sağlıklı beslenme takıntısı olarak da bilinen ortoreksiyanın oluşmasında bunun önemli bir payı vardır. “Sağlıklı beslenme”yi kendilerini birçok besinden mahrum bırakacak düzeye taşıyan kişilerde ciddi sağlık sorunları görülmektedir. Bireyler aşırı kaygılı duruma gelmekte ve sosyal ile mesleki işlevselliklerinde bozulmalar olabilmektedir. Ortoreksiya rahatsızlığında besinlerin niteliği kişinin aklını saplantıya varacak boyutta meşgul eder.

Yeme bozukluğu olan kişiler bazen hastalıklarını kabullenmeyip tedaviye yanaşmazlar. Ailenizde, arkadaşlarınız ya da yakınlarınız arasında yeme bozukluğu yaşayan biri olduğundan şüpheleniyorsanız, onu bu rahatsızlıklarda uzmanlaşmış bir hekime veya hastaneye gitmesi için ikna edin.

Yeme bozukluklarının tedavisinde etkili olan bir merkezde kişi öncelikle yeme alışkanlıklarıyla yüzleşmeye teşvik edilecek ve bu rahatsızlıkların fiziksel ve ruhsal açıdan ne kadar tehlikeli olabileceği anlatılacaktır. Yeme bozukluklarının tedavisinde branşlar arası bir yaklaşımın benimsenmesi, yani çoğunlukla psikiyatr servisi ile birlikte klinik psikolog ve diyetisyen desteğinin alınması gerekir. Tedavi genellikle sağlıklı bir beslenme şeklinin oturtulması süreci ve düzenli terapilerle devam eder.

Son olarak; yardım etmek ve yardım almak için hiçbir zaman geç değildir.

Kaynaklar:
Bu yazıda aşağıdaki kaynaklardan edindiğim bilgileri derledim.
Mind Body Green sitesinde Dr. Neeru Bakshi’nin Yeme Bozuklukları Farkındalık Haftası’nda yazdığı makale.
National Health Service UK (İngiltere Ulusal Sağlık Hizmetleri)
Türkiye Psikiyatri Derneği
Ne Yapmalı’ Programı – Yeme Bozuklukları

Yeme bozuklukları konusunda ayrıca aşağıdaki hastanelerin paylaştığı bilgileri inceleyebilir ve yardım için ilgili branşlarla iletişime geçebilirsiniz.

https://npistanbul.com/yeme-bozukluklari
http://www.fransizlape.com/psikiyatrik-bozukluklar/beslenme-ve-yeme-bozukluklari/
http://istanbul.baskenthastaneleri.com/saglik-rehberi/oku.php?konu=yeme-bozuklugu
https://bakirkoyruhsinireah.saglik.gov.tr/TR,101686/psikiyatri-ozeldal.html
İstanbul Cerrahpaşa Hastanesi

İlginizi çekebilir: Anoreksiya nervozanın altında bir ses daha var: Duyun onu