Yaşamınızı şekillendiren şemalar – 5: Statü arayıcılık, haklılık, yetersiz öz-denetim

Bir önceki şema yazımın devamını getirecek ve bu yazıda size 3 tane şemayı daha tanıtacağım. Bu şemalar: Statü arayıcılık, haklılık, yetersiz öz-denetim.

Statü arayıcılık: Başarılarımın görülmesi önemlidir

Statü arayıcılık şemasına sahip kişi bu şemasının varlığını kabul etmekte zorlanabilir. Bu şemaya göre; sadece görülen ve takdir edilen başarılar değerlidir, para, ün sahibi olmak veya yüksek mevkide insanları tanıyor olmak insanı değerli kılar. Kısacası görünürlüğün önemli olduğu bir şemadır. Bu şemayı ayırt etmeyi zorlaştıran faktörlerden biri, şemaya sahip kişinin zaman zaman az önceki cümlede sayılan faktörleri (ün, para, şöhret, mevki) önemsemiyormuş gibi gözükmesidir. Yani kişi sıklıkla ne kadar mütevazı bir hayat sürdüğünden bahsederek statüye önem vermiyormuş yanılgısı yaratabilir.⁠

Haklılık: İstediğim her şeye sahip olabilirim

“Ben özel biriyim ve diğer insanlar için konulmuş olan kısıtlamaları kabul etmek zorunda değilim.” “İstediğimi yapmaktan alıkonulmaktan veya kısıtlanmaktan nefret ederim.” “Diğer insanların uyduğu kurallara uymak zorunda olmadığımı hissediyorum.” “Benim yaptıklarımın, diğer insanların katkılarından daha önemli olduğunu hissediyorum.” “‘Hayır’ denilmesini kabullenmekte çok zorlanırım.”

Haklılık şemasına sahip kişiler kendilerini diğer insanlardan üstte, ayrı bir konumda görürler. İnsanları kontrol etmeye çalışmak, kendi haklılığını kabul ettirmek için üstelemek, başkalarının duygu ve düşüncelerini değersiz görmek, bu şemaya sahip kişilerde sıklıkla görülen davranışlardır. Önlerindeki sınırları kabul etmede, empati kurmada, gücün eşit dağılmasını kabul etmede zorlanırlar. Kısıtlanmaktan hoşlanmazlar. Bunların örneklerini günlük hayatta; emniyet şeridinden gitmek, sıranın önüne geçmek, devlet dairesinde kendisine ayrıcalık tanınmasını istemek gibi davranışlarda görebiliriz. Kabullenmenin zor olduğu şemalardan biridir, teröpatik çalışmalar kişinin şemasını farketmesi ile başlar.⁠

Yetersiz öz-denetim: Kendimi sıkıntıya sokamam

“Yapmaktan hoşlanmadığım şeylerin sonunda kazançlı çıkacak bile olsam yapmaktan kaçınırım.” ”Duygu ve dürtülerime kayıtsız kalamam.” “Huzurum ve mutluluğum sorumluluklarımdan her zaman önce gelir.” “Sıkıcı ve sıradan işleri yapmam.” “Hedefime ulaşamazsam kolaylıkla pes ederim.” “Kararlarıma çoğunlukla sadık kalamam.”

Yetersiz öz-denetim şemasına sahip bireyler hedeflerini oluşturma ve hedeflerine giden yolda yapılması gerekenleri tamamlama konusunda problemler yaşar. Onlar için fedakarlık büyük bir rahatsızlık sebebidir. Sorumluluk almaktan kaçarlar. Uzun süreli hedeflerine ulaşana dek yaşayacakları mutsuzluk ve çatışma anlarından kaçmak için pes etme yoluna giderler. Önlerine çıkan engelleri bu nedenle aşamaz ve hedeflerinden vazgeçerler.⁠

Şema serisinin sonuna geldik. Dilerim yazılarımı faydalı bulmuşsunuzdur. Daha fazla paylaşım için Instagram hesabımı da takip edebilirsiniz.

İlginizi çekebilir: Hep tekrar eden problemleriniz mi var: “Şema” kavramı nedir?