Zekayı, odaklanmayı ve zihinsel çevikliği korumanın 3 altın kuralı

Yaşamın ilk yıllarında yani bebeklik dönemlerinde işlevsel beyin ağlarının hızlı bir organizasyonu vardır. Beyinde hızlı bağlantılar kurulur, işlevler günden güne iyileşir, ağlar güçlenir, gelişir; ve tüm bunlar insan ömrünün yaklaşık ilk 30-40 yılı boyunca devam eder. Derken 40 yaş gelir çatar ve beyinlerimiz, nörologların radikal bir yeniden bağlantı olarak adlandırdıkları şeyi (radical rewiring) yapmaya başlar. Peki, nedir bu radikal yeniden bağlantı ve o gerçekleştiğinde ne olur?

Şöyle ki, beyinde her bir bilişsel işlevden sorumlu olan, özel alarak ayrılmış bölümler vardır; yaş ilerledikçe beyindeki bu ayrılmış özel bölümler giderek daha entegre hale gelmeye başlar; yani iç içe girerler ve bir bölüm birçok görevi yerine getirmeye çalışır.

Daha basit bir tanımıyla, beynin farklı süreçleri yöneten farklı bölümlerinin sayısı yaşlandıkça azalmaya başlar. Bu entegre olma sürecinde sinir ağlarının birbiriyle iç içe geçmesi, yaşlı yetişkinlerdeki kelime dağarcığını ya da genel bilgiyi artırma konusunda olumlu etki yaratsa da yeni kavramlar oluşturma, soyut ve esnek düşünme, sözel veya sayısal akıl yürütme, akıcı zeka, problem çözme gibi becerilerde kayıplar yaşamalarına neden olur.

Psychophysiology’de yayınlanan yaş alma ve beyin gelişimi üzerine yapılan birçok araştırmadan yola çıkan ve bu beyin bağlantısının zaman içinde önemli bir ölçüde değişebileceğine; genetik etkili bir faktör olsa da dışarıdan müdahalelerle yaş alırken beyin sağlığını korumanın mümkün olduğuna dikkat çeken uzmanlar, 3 altın kural ile karşımıza çıkıyor. Ve “3 büyükler” olarak adlandırdıkları bu kuralları beyin sağlığını korumak, yaş ilerledikçe bilişsel becerilerinde kayıplar yaşamamak ve radikal yeniden bağlantıdan doğan beyin bölümlerinin entegre olma sürecini yavaşlatmak isteyen herkese öneriyorlar. Nedir bunlar, hemen söyleyelim:

Dengeli beslenme
Düzenli egzersiz
Sağlıklı yaşam tarzı

Aslında, tahmin edemeyeceğimiz ya da önemini bilmediğimiz bir şey olmadığını söyleyebilirsiniz. Haklısınız da, ancak çoğu zaman bu 3 altın kuralın kritik rolünü unutabiliyoruz. O nedenle hatırlamak, uygulamaya koyulmak için iyi bir fırsat olabilir.

“Gelecekte bir gün kim olacağınız, bugün ve her gün yaptıklarınızın bir sonucudur.”

1. Dengeli beslenme

Dengeli, besleyici bir diyet, bireylerin yaşlanırken bütüncül sağlıklarını korumanın yanı sıra beyin gelişimlerini desteklemek için de kritik bir öneme sahiptir. Birçok araştırma, meyve-sebze, kabuklu yemişler, yağlı balıklar gibi gıdalarda bulunan antioksidanların antienflamatuar bileşenlerin yaşa bağlı bilişsel gerilemeyi ve çeşitli nörodejeneratif hastalıklara yakalanma riskini azaltabileceğini ortaya çıkarıyor. Dilerseniz beyin sağlığını destekleyen yiyeceklere ilişkin şu yazılarımıza da göz atabilirsiniz:

Beyin sisini önlemek için beslenmenize eklemeniz gereken besinler
Beyin sağlığı için tüketmeniz gereken 13 besin

2. Düzenli egzersiz

Beyin sağlığı üzerine yapılan birçok araştırma, egzersiz sayesinde beynin fiziksel bozulmalarını yavaşlatmanın ve hatta durdurmanın mümkün olduğuna dikkat çekiyor; üstelik egzersizin yeni beyin hücrelerinin oluşumunu desteklediğini açığa çıkarıyor. İleri yetişkinlikte küçülerek hafızanın bozulmasına ve bunama riskinin artmasına neden olan hipokampusa odaklanan bir araştırma, düzenli egzersiz sayesinde 60’lı 70’li yaşlarda bile hipokampusun hacminin genişleyebileceğini ve bu sayede ilerleyen yaşa bağlı hafıza kaybının etkisini azalabileceğini ortaya çıkarıyor.

İlginizi çekebilir: Bilimsel verilere göre egzersiz yapmak hafızanızı güçlendirebilir

3. Sağlıklı yaşam tarzı

Sağlıklı yaşam tarzı dendiğinde akıllara ilk olarak yukarıda bahsettiğimiz iki madde gelse de bu kadarla sınırlı değil; bilimsel araştırmalar yaş ilerledikçe beyin sağlığını korumak için daha fazlasına ihtiyaç olduğuna dikkat çekiyor. Yetersiz uyku, alkol, tütün ürünleri ve uyuşturucu madde kullanımı gibi kötü alışkanlıklar ve sağlıksız yaşam tarzı beyni doğrudan etkileyerek daha hızlı yaşlanmasına neden oluyor. Bu nedenle bilişsel işlevleri zedeleyen bu kötü alışkanlıkların bırakılması gerektiği birçok araştırma tarafından açığa çıkarılıyor. Ayrıca, yetersiz uykunun problem çözme, hatırlama, odaklanma gibi bilişsel süreçleri bozduğu da bilimsel çalışmalarca kanıtlanıyor.

Beyin sağlığı söz konusu olduğunda bu 3 altın kuralı herkesin göz önünde bulundurması gerektiğini savunan uzmanlar, yaş ilerledikçe uygulamanın faydaları olduğunu belirtseler de mümkün olduğu kadar erken yaşta sağlıklı seçimlerle hem bütüncül sağlığı hem de beyin sağlığını desteklemenin önemli olduğuna dikkat çekiyorlar.

Dilerseniz beyin sağlığı üzerine yazdığımız farklı içeriklerimize de göz atabilirsiniz:

Kaynak: inc