Cambridge, Japonya ve Amerika’daki bilim insanlarının ortak çalıştıkları proje, yapay zeka ve beyin görüntülemesi yardımıyla korkuların beyinden silinebileceğini gösteriyor. Peki yapay zeka dediğimiz öğrenen bilgisayarlar aracılığıyla bu korkularımızı yenmemiz nasıl mümkün olacak?
Tam çalışmasını anlamadan sürekli çalıştırdığımız vücudumuzdaki tek organ olan beyin, hala aydınlatılmayı bekleyen pek çok gizem ile dolu. Korkunun beyinde nasıl oluştuğu ise bu gizemlerden sadece biri. Oluşma mekanizması hala tam olarak çözülmese de hayatta kalmanın en temel işlevlerinden biri olduğu bilinmektedir. Şimdiye kadar yapılan çalışmalarda; korkudan sorumlu beyin bölgesi, beynin en derin katmanında bulunan küçük badem şeklindeki amigdala olarak gösterilmişti.
Fakat 2013’te Nature dergisinde yayınlanan bir çalışmada; amigdalanın işlevini yitirdiği durumlarda dahi korku duygusunda herhangi bir değişme olmadığı gösteriliyor. Beyninin bu bölgesi hasarlı olan bir hastaya yapılan ilk çalışmada, dehşet verici korku filmleri ve nefret ettiğini dile getirdiği örümcek ve yılan videoları hastaya izlettiriliyor. Hasta, en ufak bir korku belirtisi göstermediği gibi, beyninin amigdala bölgesinde de bir aktiviteye rastlanmıyor. Bunun üzerine bilim insanları beynin en karmaşık işlemlerinden olan korkunun nasıl oluştuğunu bulmak için çeşitli yöntemler uygulamaya başlıyorlar.
İlgili yazı: ‘Fobiler’: Neden korkuyoruz?‘
Korku hafızasını okumaya ve ayrıştırmaya çalışan ‘Decoded Neurofeedback’, bu yöntemlerden biri. Bu yöntemde amaç; görüntüleme yöntemiyle korku esnasında aktifleşen beyin bölgelerini tespit edip, bu korku hafızasına ilişkin karmaşık örüntüleri bulmak. Daha sonra yapay zeka yardımıyla bu örüntülerin bilgisayara öğretilmesi sağlanıyor ve hedefe yönelik ödül sistemi ile bu korkuyla ilişkili hafızalar beyinden silinmeye çalışılıyor.
Bu amaçla araştırmacılar, 17 sağlıklı katılımcıyı ilk olarak Pavlov’cu korku koşullanmasına maruz bırakıyorlar. Bilgisayardan gösterdikleri ev ve yüz fotoğrafları gibi nötral görüntüler sırasında katılımcılara zararlı olmayan ama rahatsızlık hissi uyandıran elektrik şoku veriliyor. Böylece beyinlerinde belirli bir görüntüye karşılık gelen korku hafızası oluşturuyorlar. Bu korku hafızasına ilişkin örüntüler çıkarıldıktan sonra deneyin ikinci aşamasına geçiliyor ve kişinin farkına varmadan oluşan korku hafızası siliniyor.
Çalışmanın yürütücüsü, Kyoto Enformasyon ve Yapay Sinir Ağları bölümünden Dr. Ai Koizumi; yaptıkları çalışmayı şu şekilde açıklıyor:
“Hafızanın daha önce acı verici bir şok ile ilişkilendirilen bölümünü yeniden programlayıp, olumlu duygularla ilişkilendirmeye çalışıyoruz.”
Peki bu yeniden programlama nasıl oluyor?
Yapay zeka yardımı ile, kişinin dinlenme anında bile beyninde korku hafızasına ilişkin örüntüler bulunuyor. Daha sonra hedef odaklı ödüllendirme ile bu çözümlenen –decoded– örüntüler silinmeye çalışılıyor. Bu silme işlemi için araştırmacılar ufak miktarlarda para ödülü kullanıyorlar; fakat katılımcılar bu parayı ne için aldıklarını bilmiyorlar. Aldıkları ödülün beyin aktiviteleri ile ilişkili olduğu söylenmesine karşın bu ilişkinin varlığı açıklanmıyor.
Katılımcılara ödül aktivitesi karşılığında bilgisayarda yaptırılan iş, her bir deneğin daha önce elektrik şokla oluşturulan beyin aktivitesi ile aynı yolları kullanıyor. Bu şekilde yavaşça yeni oluşan olumlu hafızanın eskiden kalan olumsuz hafıza üzerine yazdırılması hedefleniyor. 3 gün süren bu çalışma sonucunda; katılımcıların korku hafızalarına ilişkin beyin bölgelerinin aktifleşmediği gibi, korkunun en temel göstergelerinden olan deri-terleme cevabının da görülmediği fark ediliyor. Aynı zamanda katılımcıların deneyden önce ve sonra amigdala etkinlikleri de inceleniyor ve korku sırasında aktifleştiği gözlenen amigdalanın bu etkinliği de 3 gün sonunda siliniyor.
Bu çalışmada kullanılan yapay zeka ile korku hafızasına ilişkin yolların bulunması yöntemini araştırmacılar, güçlü fobileri veya travma sonrası stres bozukluğu olan kişilerde de kullanmayı planlıyorlar. Daha yoğun korkularda silme işleminin süresi daha uzayacak olsa da insanlar ilaç tedavisinin yan etkilerinden kurtulabilecekler.