X

Yapay zeka cinsiyetçi mi?

Gelişen teknoloji ile hayatımızın her alanına dokunan yapay zeka (YZ) bilgiye erişimimizi kolaylaştıran, günlük rutinlerimizi iyileştiren ve hatta iş süreçlerini dönüştüren bir güç haline geldi. Ancak bu teknolojik mucize, insanlığın tüm sorunlarını çözebilecek kadar tarafsız mı? Daha da önemlisi, YZ sistemlerinin arkasında yer alan algoritmalar ve veri setleri, toplumsal cinsiyet eşitliği açısından gerçekten “adil” mi?

Yapay zeka ayna mı, yargıç mı?

Yapay zekayı basit bir şekilde anlamak gerekirse veriyle eğitilmiş bir “makine öğrenimi” sistemidir. Ancak burada kritik bir nokta var: Yapay zekanın eğitildiği veri setleri, insan davranışlarını ve kararlarını yansıtıyor. Eğer veri setleri önyargılarla doluysa YZ de bu önyargıları öğrenip yeniden üretiyor. Bu durum da, yapay zekanın toplumsal eşitsizlikleri artıran bir ayna mı yoksa bu eşitsizlikleri yargılayıp düzeltebilen bir araç mı olduğu sorusunu gündeme getirebilir.

Örneğin, 2018 yılında Amazon’un geliştirdiği bir işe alım algoritması, geçmişteki verilerden öğrenerek kadın adayları sistematik olarak dışlamaya başlamıştı çünkü algoritma, erkeklerin ağırlıkta olduğu geçmiş işe alım verilerini temel alıyordu. Bu durum, YZ’nin yalnızca “ne öğretilirse onu öğrenen” bir sistem olmadığını, aynı zamanda geçmişteki hataları ve ayrımcılıkları yeniden üretebileceğini gösteriyor.

Cinsiyetçi önyargılar: Gözden kaçan tuzaklar

YZ’nin cinsiyetçi olmasının birkaç temel nedeni var:

  • Veri setlerinin yanlılığı: Yapay zekalar, büyük ölçüde geçmiş verilere dayalı olarak eğitilir. Bu veriler, tarih boyunca süregelen toplumsal cinsiyet rolleri ve ayrımcılık içeriyorsa, YZ de bu önyargıları öğrenir. Psikolog Daniel Kahneman’ın Thinking, Fast and Slow (2011) kitabında belirttiği gibi, “Zihnimizin kısa yolları, önyargılarımızı şekillendirir.” Bu durum, YZ sistemleri için de geçerlidir.
  • Algoritmik şeffaflık eksikliği: Çoğu YZ algoritmasının nasıl çalıştığı, kullanıcılar ve hatta geliştiriciler için bile tam olarak anlaşılmaz. Bu “kara kutu” etkisi, önyargıları tespit etmeyi ve düzeltmeyi zorlaştırır. Cathy O’Neil, Weapons of Math Destruction (2016) adlı kitabında, “Algoritmalar, tarafsız olduklarına dair bir illüzyon yaratır, ancak gerçekte adaletsizliği daha da görünmez kılabilirler,” diyerek bu soruna dikkat çeker.
  • Dilin yanlılığı: YZ tabanlı dil modelleri, internetteki büyük metin veri tabanlarından öğrenir. Ancak bu metinler, genellikle toplumsal cinsiyet kalıplarını yansıtan ifadeler içerir. Örneğin, bir YZ modeli, “doktor” kelimesini erkeklerle, “hemşire” kelimesini kadınlarla ilişkilendirebilir.

Kişisel gelişim ve algı üzerine etkileri

YZ’nin cinsiyetçi önyargılarının sadece kurumsal dünyayı değil, bireysel algılarımızı da şekillendirdiğini fark etmek önemlidir. Bir birey olarak, günlük yaşamda kullandığımız teknoloji (arama motorları, sohbet botları, sosyal medya algoritmaları) aracılığıyla bu önyargılara maruz kalıyoruz.

  • Rol modellerinin eksikliği: Örneğin, YZ tabanlı arama motorlarında “lider” kelimesini arattığınızda, erkek liderlerin daha çok öne çıktığını görebilirsiniz. Bu durum, özellikle genç kadınların kendilerini lider pozisyonlarında hayal etmesini zorlaştırabilir.
  • Kendi önyargılarımızı pekiştirme: YZ’nin önerdiği içerikler, zaten sahip olduğumuz toplumsal cinsiyet kalıplarını güçlendirebilir. Örneğin, sosyal medya algoritmaları, yalnızca belirli bir perspektifi göstererek dünyayı dar bir mercekten görmemize neden olabilir.

Neler yapılabilir?

YZ’nin cinsiyetçi önyargılarını azaltmak ve teknolojiyi daha adil bir hale getirmek için bireysel ve toplumsal düzeyde yapabileceğimiz bazı adımlar var. Öncelikle, YZ sistemlerini eğitirken kullanılan veri setlerinin daha çeşitli ve kapsayıcı hale getirilmesi gerekiyor. Bu, özellikle kadınları ve diğer az temsil edilen grupları içeren verilerle sağlanabilir. Teknoloji şirketlerinin algoritmalarını daha şeffaf hale getirmesi, önyargıların tespit edilmesi ve düzeltilmesi için önemlidir.

Bununla beraber bir birey olarak, teknolojiyi kullanırken önyargıların farkında olmalı ve sorgulamalıyız. Cathy O’Neil’in dediği gibi, “Algoritmaların önerilerini körü körüne kabul etmeyin.” Teknoloji sektöründe daha fazla kadın liderin yer alması, toplumsal cinsiyet eşitliğini teşvik edebilir. Reshma Saujani’ye şu sözü için hakkını teslim edelim: “Kadınlar hata yapma korkusunu bırakıp cesurca ilerlemeli.”

Sonuç: Teknolojiyi daha adil hale getirmek

YZ’nin cinsiyetçi önyargılar içermesi, teknolojinin insan yapımı bir ürün olduğunu ve bu nedenle insan hatalarını taşıyabileceğini gösteriyor. Ancak bu, YZ’nin geleceğinin de insan ellerinde olduğunu kanıtlıyor. Daha eşitlikçi bir dünya yaratmak istiyorsak teknolojiyi nasıl geliştirdiğimiz ve kullandığımız konusunda daha dikkatli ve bilinçli olmalıyız. Sonuçta, teknoloji bizim bir yansımamızdır ve onu daha adil hale getirmek, kendi önyargılarımızla yüzleşmeyi gerektirir.

Kaynaklar:

  • Amazon Hiring Algorithm Scandal, 2018.
  • Harvard Business Review. “Gender Bias in Artificial Intelligence.” HBR Insights, 2021.
  • Kahneman, Daniel. Thinking, Fast and Slow. Farrar, Straus and Giroux, 2011.
  • Noble, Safiya Umoja. Algorithms of Oppression: How Search Engines Reinforce Racism. NYU Press, 2018.
  • O’Neil, Cathy. Weapons of Math Destruction: How Big Data Increases Inequality and Threatens Democracy. Crown, 2016.
  • Saujani, Reshma. Brave, Not Perfect: Fear Less, Fail More, and Live Bolder. Currency, 2019.

İlginizi çekebilir: Başarısız olmuş yapay zeka startupları

Uplifers: Kaliteli ve mutlu yaşam koçunuz!

LEGO’dan hem çocukları hem yetişkinleri mutlu edecek en mükemmel yılbaşı hediyeleri

Yeni yıl, soğuk günleri sıcacık bir sevgiyle sarmalayan, neşe ve heyecan dolu büyülü bir dönem. Öyle ki yalnızca taptaze başlangıçların değil; sevdiklerimizi mutlu edecek fırsatların da habercisi. Bu özel dönemi daha da unutulmaz kılmanın ve yılbaşı coşkusunu sevdiklerimizle paylaşmanın en keyifli yollarından biri ise hiç şüphesiz gözlerden kalpler çıkaracak mükemmel yeni yıl hediyeleri. Peki ama gerçek anlamda mükemmel bir hediye bulmak mümkün mü?



Çocukken çok kolay olan hediye seçimi konusu, ne yazık ki yetişkinlikte zor bir hal alabiliyor. O zamanlar en sevdiğimiz karakterin yeni çıkan bir kitabı ya da havalı yeni bir oyuncak, bizi mutlu etmeye yeterdi. Ama büyüdükçe işler biraz karıştı… İhtiyaçlar, istekler, beklentiler, arzular, hepsi değişti, karmaşıklaştı. Haliyle, bir yetişkini ‘gerçekten’ mutlu edebilecek o ‘mükemmel’ hediyeyi bulmak da zorlu bir sanata dönüştü. Ama çözüm, sandığımızdan çok daha yakında olabilir. Belki de oyuna ve yaratıcılığa yeniden kucak açmak, tüm bu karmaşıklığı alıp götürmeye yetebilir. Siz de bu yıl sevdiklerinizi gerçekten heyecanlandıracak bir hediyenin peşine düştüyseniz aradıklarınızı LEGO’da bulabilirsiniz. Çocuklar için olduğu kadar yetişkinler için de oyunun, yaratıcılığın ve rahatlamanın kapılarını aralayan LEGO’da herkese uygun yüzlerce çeşit var:

Estetik ve dekoratif dokunuşları sevenlere özel

Çevrenizde gördüğü her boş duvarı doldurmak için hemen zihninde tasarım yapmaya başlayan ya da boş rafları estetik detaylarla dekore etmeye bayılan sevdikleriniz varsa, onlar için en iyi yılbaşı hediyesi bir LEGO’dan bir sanat eseri, doğadan bir parça veya mimari bir detay olabilir:

  • LEGO® Art Mona Lisa: Dekorasyonun yanı sıra sanat ve tarih meraklısı sevdikleriniz için Mona Lisa’nın 3D versiyonu şahane bir yeni yıl armağanı olabilir. Sevdiklerinizin duvarlarını süsleyerek yaşam alanlarına enerji katacak bu özel hediye, onların yaratıcı duygularını da harekete geçirebilir.
  • LEGO® Icons Yalıçapkını Kuşu: Doğanın dokunuşlarını yaşam alanlarına taşıyacak LEGO® Icons Yalıçapkını Kuşu, canlı renkleriyle sevdiklerinize yılbaşı coşkusunu yansıtırken mutluluktan gözlerinden kalpler çıkartabilir.

Enerjisini doğadan alanlara özel

Doğaya, yeşile, bitkilere düşkün, enerjisini, ilhamını büyüleyici çiçeklerden ve renklerden alan sevdikleriniz için de en mükemmel hediyeler, yine LEGO’da:

  • LEGO® Icons Orkide: Orkidelerin bitkiler aleminde çok özel bir yeri olduğu tartışılmaz. Siz de sevdiklerinize onların sizin için ne kadar özel olduğunu hissettirmek istiyorsanız bu seti kaçırmayın. 5 taban yaprağı ve 2 hava kökü ile gerçekçi bir görünüme sahip bu ikonik orkide setini görenler canlısından ayırmakta zorlanabilirler 🙂
  • LEGO® Icons Erik Çiçeği: Bu set, sevdiklerinize güzel bir kırmızı çiçeği tomurcuktan açmaya ve tam çiçeklenmeye kadar inşa etme fırsatı sunuyor. Üstelik sevdikleriniz bu seti sergilemekten de büyük haz duyacak. Hem şık bir dekor hem de yaratıcı bir yapım süreci, ikisi de bu mükemmel hediyede.

Hız, heyecan ve adrenalin tutkunlarına özel

Hız, şüphesiz ki büyük bir tutku. Özgürlüğüne düşkün, heyecanı seven, teknolojiye ve otomobil dünyasına meraklı herkes için LEGO’da şahane hediyeler bulabilirsiniz:

  • LEGO® Technic Mercedes-Benz G 500 Professional Line: Mercedes-Benz tutkusu olan herkesi heyecanlandıracak, otantik özelliklerle dolu ikonik G Serisi’nden bir model, mükemmel bir yılbaşı hediyesinden çok daha fazlası olabilir. Baştan sona adeta bir mühendislik deneyimi sunan bu modelin sevdiklerinizi çok mutlu edeceği kesin.
  • LEGO® Technic Emirates Team New Zealand AC75 Yat: Maceranın sudaki halini seven ve yelken sporuna da merak duyan sevdiklerinizi mutlu etmek için fazla düşünmenize gerek yok. Aradığınız hediye LEGO Technic Emirates Team New Zealand AC75 Yat. Biraz çılgın, biraz heyecanlı, en çok da kusursuz… Emin olun sevdikleriniz bu seti hem yaparken hem de sergilerken çok keyif alacak.

Sinemaseverlere özel

Beyaz perdenin büyüsüne kapılan sevdiklerinize, onların bu tutkusunu daha da derinleştirecek hediyelerle unutulmaz deneyimler sunabilirsiniz:

  • LEGO® Star Wars™ Millennium Falcon™: Çoğu sinemaseverin gönlünde taht kurmuş en özel serilerden biri hiç şüphesiz ki Star Wars. Star Wars™ Millennium Falcon’un kokpiti, uydu çanağı, topları ve diğer ikonik detaylarıyla sevdikleriniz inşa sürecini tamamlarken kendilerini galaksinin derinliklerinde bir macerada da hissedebilirler.
  • LEGO® Disney™ Genç Aslan Kral Simba: Sevdiklerinizin sinema tutkusunu nostaljik rüzgarlarla buluşturmak isterseniz, aradığınız mükemmel hediye yine LEGO’da. Onları LEGO® Disney™ Genç Aslan Kral Simba ile çocukluk anılarına doğru bir yolculuğa çıkarabilirsiniz.

Oyunculara ve uzay meraklılarına özel

Uzayın sınırsız gizemini merak eden ya da en zorlu oyunları bile tek hamlede geçmeyi başarabilen sevdikleriniz varsa, onlar için de en mükemmel yeni yıl hediyeleri LEGO’da:

  • LEGO® Super Mario™ Super Mario World™: Mario ve Yoshi: Mario, şüphesiz ki hem çocukların hem yetişkinlerin gönlünde büyük yer tutan en ikonik oyunlardan biri. Eğlenceli bir nostaljik tur, keyifli bir oyun deneyimi ya da rahatlatıcı bir aktiviteden çok daha fazlasını sunacak bu set, sevdiklerinize yepyeni bir dünya yaratmak için ilham verebilir.
  • LEGO® Technic NASA Apollo Ay Taşıtı – LRV: Kozmik maceracılar için en şahane hediye: NASA Apollo Ay Taşıtı (LRV) modeli. Sevdiklerinizi yıldızlara götürüp geri getirecek bu özel hediye, bambaşka dünyaların kapısını onlar için aralarken yaratıcı duygularını da harekete geçirebilir.

Bonus: Mırmır Pati ile eğlenceyi geri getirin

LEGO’nun sonsuz olasılıklarla dolu dünyasında en mükemmel hediyeler de eğlence de oyun da bitmez… Mırmır Pati, oyunu her yaştan insan için geri getiriyor ve herkesi yılın bu büyülü zamanını çok daha keyifli geçirmeye davet ediyor.

Mutlu bir yer inşa etmek isteyen herkes için mükemmel hediyeler ve çok daha fazlası LEGO’da. Hemen tıklayın ve sevdiklerinizi mutlu etmeye erkenden başlayın.

*Bu yazı LEGO katkılarıyla hazırlanmıştır.

İlgili Makale