Neden yanlış bilgiye ve komplo teorilerine daha çok inanıyoruz?

Northwestern Üniversitesi tarafından yapılan ve Current Directions in Psychological Science dergisinde yayımlanan bir araştırma, dünyanın çalkantılı dönemlerden geçtiği bugünlerde önemli bir noktaya ışık tutuyor: Neden insanlar yanlış bilgilere daha çok inanıyor? Bu soru özellikle de sosyal medyada çok ilgi gören yanlış bilgileri, komplo teorilerini kapsıyor.

Araştırmaya göre insanlar tutarsız veya yanlış açıklamaları hızlıca hafızaya alma eğilimi gösteriyor. Bunun sebebi de bu tür bilgilerin, titizlikle değerlendirilmiş ve analiz edilmiş bilgilere göre daha kolay akılda kalması. Araştırmanın başındaki isimlerden David Rapp’e göre bu aşamadan sonra beyin ihtiyaç duyduğunda ilk olarak bu bilgilere ulaşıyor çünkü bunlara ulaşmak daha kolay. Oysa söylenen bir şeyi daha kolay hatırlamak, onun doğru olduğunu göstermiyor. Yani bir bakıma, beynimiz geleceğe dair kararlar almak için tutarsız veya eksik bilgilerden destek alıyor.

İlgili yazı: Toplumsal travmaların üzerimizdeki etkilerini serbest bırakabilme, sakin kalabilme

Araştırmanın sonuçları, yanlış bilgi ve doğru bilgi bir arada olduğunda, bundan kaçınmanın çok daha zor olduğunu gösteriyor. Rapp bu durumu şöyle açıklıyor:

“Her gün binlerce bilgi bombardımanına maruz kalıyoruz. Bunların hepsini titizlikle değerlendirmek mümkün değik. Bu yüzden genellikle duyduğumuz bilgilerin kaynağını güvenilir olarak kabul ediyoruz. Bunun nedeni, insanların tembelliği değil. Her şeyi değerlendirmek bilgisayarların yapacağı, zor bir iş. Bu yüzden o bilgileri edindiğimiz kaynakları, gerçekten onlara ihtiyaç duyduğumuzda kullanmak üzere tutuyoruz.”

Yine de araştırmada yanlış bilgi tuzağından uzak durmak için birkaç tüyo yer alıyor:

– Bilgiyi aldığınız anda titizlikle değerlendirin: Böylelikle beyninizin yanlış bilgiyi depolamasına engel olursunuz.
– Bilginin kaynağını gözden geçirin: Araştırmalar, insanların güvenilmeyen bir kaynağa göre güvenilir bir kaynaktan gelen tutarsız bilgiye daha fazla inanma eğilimi gösterdiğini söylüyor. Bu yüzden bilgiyi aldığınız kaynağın kim olduğuna dikkat edin.
– Doğru gibi görünen yanlış bilginin farkına varın: Gerçekler, tutarsız açıklamalarda bir araya geldiğinde insanlar daha kolay ikna olur, kandırılır ve aldıkları bilgileri daha az değerlendirme eğilimi taşırlar. Bu da insanların tutarsız bilgileri fark edip reddetmesini zorlaştırır.

İlgili yazı: Mutluluk neden toplumsal bir çaba gerektiriyor?

Tüm bunların dışında, aslında yanlış bilgiyi fark edip kamuoyunu bununla ilgili bilgilendirmek hepimizin vatandaşlık görevi.

Kaynak:
Psychology Today