X

Vücudunuz kendini temizliyor: Otofaji mekanizmasını keşfedin

Geçtiğimiz 200 yıl içinde, insanların yaşam süresi birçok ülkede 40 yıldan ortalama 80 yıla çıktı. Araştırmaların ışığında, beklenen yaşam süresi artmaya devam edecek mi yoksa biyolojik olarak belirlenmiş bir tavana mı ulaşıyoruz? İşte bu sorunun ekseninde, insanlığın birçok hastalığının da nedeni olan yaşlanmayı anlamak için otofajiyi incelemek, öğrenmek gerekiyor.

Otofaji kavramı, araştırmacıların bir hücrenin kendi kendisini nasıl tahrip ettiğini araştırırken gözlemlediği bir vücut işlevi. İlk kez 1960’larda ortaya çıktı. Ancak 30 yıl boyunca, araştırmacılar laboratuvarda çalışmak için doğru deney ortamlarını oluşturamadıklarından, otofaji tam olarak anlaşılamadı. 1990’larda ise, Japon bilim insanı Yoshinori Ohsumi, maya hücrelerini kullanarak otofajinin meydana geldiği mekanizmaları aydınlatabildi. 2016 yılında Ohsumi, otofaji mekanizmalarına ilişkin keşiflerinden dolayı Nobel Ödülü’nü de kazandı.

Nedir bu otofaji?

İnsan vücudu trilyonlarca hücre içerir. Zamanla, istenmeyen moleküller, hücrelerin içlerinde birikir ve sağlığı tehdit eden zararlara yol açar. Bu bakımdan, vücudumuzdaki hücrelerin gereksiz veya hasar görmüş bileşenlerinin temizlenmesi hayatidir. Otofaji, biyolojik hücrelerin bileşen parçalarını sindirip geri dönüştürdüğü bir süreçtir ve ona müdahale edebilme kabiliyetimizin, daha sağlıklı ve daha uzun yaşam sürelerine ulaşmamıza yardımcı olabileceğine inanılmaktadır.

Otofajiyi hücresel düzeyde yapılan tür KonMari düzenlemesine benzetebiliriz. Sadece bu düzenleme esnasında bir şeyleri atmak yerine, vücudumuz, var olan dağınıklığı yakacak ve ortaya çıkan “kül”den de yeni şeyler inşa edecektir. Evinizde düzenlenmesi gereken bir odanız olduğunu hayal edin; dağınıklığın boyutuna, yaşınıza, kargaşaya karşı geliştirdiğiniz dirence, enerji seviyenize ve başka birçok faktöre bağlı olarak odanın temizlenmesi gerektiğine karar verdiğinizde, tercih ettiğiniz düzenleme mekanizması, (alegorik olarak odayı bir hücre olarak düşünürseniz) otofajidir. Şimdiye dek yapageldiğiniz, normal bir ev temizliği, odanın/hücrenin en iyi şekilde işleyebileceği kapasiteyi korumasına yardım edecektir.

Ancak oda çok kirlenmişse bu kirliliğe daha köklü bir temizlik gerekecektir. O yüzden belirli bir yönteme sadık kalarak otofaji/temizlik yapılması gerekir. Otofaji mekanizması yetersiz olduğunda ya da çok aşırıya kaçtığında ise vücudumuza zarar verir. Özellikle, herhangi bir ilaç kullanıyorsanız, hamileyseniz, emziriyorsanız veya hamile kalmak istiyorsanız veya kalp hastalığı veya şeker hastalığı gibi kronik bir rahatsızlığınız varsa, doktorunuza danışmadan otofaji uyaranları ile ilgili adımlar atmak riskli olacaktır.

Otofaji ne zaman gerçekleşir?

Otofaji vücudumuza herhangi bir besin almadığımız uyku süremizde gerçekleşir. Temel fikir, otofaji yoluyla, dış besin kaynaklarının yokluğunda, vücudun kendi kendini yemeye başlamasıdır (otomatik: öz, faj: yemek). Vücut; kendi hasarlı hücre parçalarını ve proteinlerini yok edip geri dönüştürerek yeni ve sağlıklı sürümler yapabilecektir. Hastalıklarla savaşmaya ve bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olduğu düşünülen otofaji hakkında halihazırda, henüz bilimsel olarak bilinmeyen pek çok şey var çünkü canlı bir organizmada, özellikle bir insanda otofajiyi izlemenin yolları halen araştırılıyor.

Otofajiyi hangi yollarla daha etkin hale getirebiliriz?

1- Aralıklı oruç tutmanın otofajiye etkisi ile ilgili laboratuvar ortamlarında deneyler yapılmıştır. Aralıklı beslenme ve kalori kısıtlaması geleneksel olarak daha yavaş yaşlanma ve daha uzun ömür ile ilişkilendirilmiştir. Otofaji, gıda yoksunluğuna tepki olarak çok çeşitli doku ve organlarda uyarılıp, daha işlevsel hale gelebilmektedir.

2- Genellikle bol miktarda anti-oksidan içeren çok çeşitli bitki bazlı besinlerden (Brokoli, yeşil çay, zerdeçal ve zencefil vb.) elde edilen vitaminler, otofaji fonksiyonu için yararlı görülmektedir. Tabi ki her türlü besin tüketiminin miktarı kişiye göre, uzmanlara danışılarak ve sağlık kontrollerinden geçilerek belirlenmelidir.

3-Sıvı yağlar, doymuş yağlar, süt ürünleri, şeker ve işlenmiş gıdalar, vücudun otofajide rol oynayan birçok bölgesinde işlev bozukluğu yarattıklarından, bu tür besinlerin fazlaca tüketilmesi zarara yol açacaktır. Ayrıca aşırı protein ve doymuş yağları sindirmek için çok fazla hücresel enerjiye ihtiyaç duyulduğundan, bunlar da otofajiyi negatif yönde etkiler.

4- Düzenli yapılan egzersizler; hayati organlarımıza kan akışını artırarak ve hücrelerimizdeki oksijen-besin dağıtımını iyileştirerek otofajiye katkı sağlamaktadır.

5- Otofaji uyku sırasında oldukça aktiftir. Hem otofajinin doğal işleyişi için hem de beynin ve vücudun sirkadiyen ritmine saygı duymak için uyku kalitesini arttırmaya yönelik çalışmalar yapmak faydalı olacaktır.

6- Sabahları güneş ışığı almak için dışarı çıkmanın ve doğa ile etkileşim kurmanın, otofajinin uyarıcılarını yukarı doğru düzenlediği yapılan çalışmalarla gösterilmiştir.

7- Düzenli yemek saatleri yaratmak ve melatonin kaynaklarımızı arttırmak da otofaji sürecinin sağlıklı işlemesine yardımcı olmaktadır.

8- Genlerimiz üzerinde de kötü etkileri olan elektromanyetik radyasyon, kimyasallar, kirleticiler ve toksinlerden kendimizi koruyabilmek sadece bizim için değil gelecek nesillerimiz için de kurtarıcı bir rol oynamaktadır.

9- Hücreler travmaya tutunur. Acıya, pişmanlığa, suçluluk duygusuna ve kızgınlığa sarıldığımızda ve kronik stres altında uzun süre yaşadığımızda bu aynı oranda bağışıklığımızı da etkileyecektir. Otofaji uyaranlarının verimli hale gelmesi için psikolojik olarak ihtiyacımız olan yardımı almamız, kendimize verebileceğimiz en güzel hediyelerdendir.

Bir şey daha: Doğanın en iyi sıvı temizleyicisinden bol miktarda (saf, temiz su) içmeyi de ihmal etmeyin.

Kaynaklar:

Edith Zimmerman-What is autophagy?
Cedars Sinai Staff- Autophagy/Recycling is good for your body too
Mathieu Rees- Autophagy/Everything you need to know

İlginizi çekebilir: Daydreaming: Gündüz düşlerinin pozitif etkileri

Şerife Günaydın Karaköse: Yazar Şerife Günaydın Karaköse, 1980 Adana doğumlu. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve Çağ Üniversitesi Özel Kamu Hukuku Yüksek Lİsansı'nı bitirmekle hukuk dünyasına girdi ve avukatlık mesleğine de halen devam ediyor. "Three", "The Shadow House","Happiest Hour","Uzaya Kaçan Küpe" ve "Keyfi Yanılsamalar" isimli kitapları hem Amazon hem de Barnes and Noble da online olarak yayımlandı. Yazarın denemelerini aktardığı www.allbyourselves.blogspot.com adlı bir blogu mevcut; aynı zamanda @mind_index Instagram profilinde de sanattan bilime, felsefeden psikolojiye kadar pek çok konu hakkında da içerik üretiyor.

LEGO’dan hem çocukları hem yetişkinleri mutlu edecek en mükemmel yılbaşı hediyeleri

Yeni yıl, soğuk günleri sıcacık bir sevgiyle sarmalayan, neşe ve heyecan dolu büyülü bir dönem. Öyle ki yalnızca taptaze başlangıçların değil; sevdiklerimizi mutlu edecek fırsatların da habercisi. Bu özel dönemi daha da unutulmaz kılmanın ve yılbaşı coşkusunu sevdiklerimizle paylaşmanın en keyifli yollarından biri ise hiç şüphesiz gözlerden kalpler çıkaracak mükemmel yeni yıl hediyeleri. Peki ama gerçek anlamda mükemmel bir hediye bulmak mümkün mü?



Çocukken çok kolay olan hediye seçimi konusu, ne yazık ki yetişkinlikte zor bir hal alabiliyor. O zamanlar en sevdiğimiz karakterin yeni çıkan bir kitabı ya da havalı yeni bir oyuncak, bizi mutlu etmeye yeterdi. Ama büyüdükçe işler biraz karıştı… İhtiyaçlar, istekler, beklentiler, arzular, hepsi değişti, karmaşıklaştı. Haliyle, bir yetişkini ‘gerçekten’ mutlu edebilecek o ‘mükemmel’ hediyeyi bulmak da zorlu bir sanata dönüştü. Ama çözüm, sandığımızdan çok daha yakında olabilir. Belki de oyuna ve yaratıcılığa yeniden kucak açmak, tüm bu karmaşıklığı alıp götürmeye yetebilir. Siz de bu yıl sevdiklerinizi gerçekten heyecanlandıracak bir hediyenin peşine düştüyseniz aradıklarınızı LEGO’da bulabilirsiniz. Çocuklar için olduğu kadar yetişkinler için de oyunun, yaratıcılığın ve rahatlamanın kapılarını aralayan LEGO’da herkese uygun yüzlerce çeşit var:

Estetik ve dekoratif dokunuşları sevenlere özel

Çevrenizde gördüğü her boş duvarı doldurmak için hemen zihninde tasarım yapmaya başlayan ya da boş rafları estetik detaylarla dekore etmeye bayılan sevdikleriniz varsa, onlar için en iyi yılbaşı hediyesi bir LEGO’dan bir sanat eseri, doğadan bir parça veya mimari bir detay olabilir:

  • LEGO® Art Mona Lisa: Dekorasyonun yanı sıra sanat ve tarih meraklısı sevdikleriniz için Mona Lisa’nın 3D versiyonu şahane bir yeni yıl armağanı olabilir. Sevdiklerinizin duvarlarını süsleyerek yaşam alanlarına enerji katacak bu özel hediye, onların yaratıcı duygularını da harekete geçirebilir.
  • LEGO® Icons Yalıçapkını Kuşu: Doğanın dokunuşlarını yaşam alanlarına taşıyacak LEGO® Icons Yalıçapkını Kuşu, canlı renkleriyle sevdiklerinize yılbaşı coşkusunu yansıtırken mutluluktan gözlerinden kalpler çıkartabilir.

Enerjisini doğadan alanlara özel

Doğaya, yeşile, bitkilere düşkün, enerjisini, ilhamını büyüleyici çiçeklerden ve renklerden alan sevdikleriniz için de en mükemmel hediyeler, yine LEGO’da:

  • LEGO® Icons Orkide: Orkidelerin bitkiler aleminde çok özel bir yeri olduğu tartışılmaz. Siz de sevdiklerinize onların sizin için ne kadar özel olduğunu hissettirmek istiyorsanız bu seti kaçırmayın. 5 taban yaprağı ve 2 hava kökü ile gerçekçi bir görünüme sahip bu ikonik orkide setini görenler canlısından ayırmakta zorlanabilirler 🙂
  • LEGO® Icons Erik Çiçeği: Bu set, sevdiklerinize güzel bir kırmızı çiçeği tomurcuktan açmaya ve tam çiçeklenmeye kadar inşa etme fırsatı sunuyor. Üstelik sevdikleriniz bu seti sergilemekten de büyük haz duyacak. Hem şık bir dekor hem de yaratıcı bir yapım süreci, ikisi de bu mükemmel hediyede.

Hız, heyecan ve adrenalin tutkunlarına özel

Hız, şüphesiz ki büyük bir tutku. Özgürlüğüne düşkün, heyecanı seven, teknolojiye ve otomobil dünyasına meraklı herkes için LEGO’da şahane hediyeler bulabilirsiniz:

  • LEGO® Technic Mercedes-Benz G 500 Professional Line: Mercedes-Benz tutkusu olan herkesi heyecanlandıracak, otantik özelliklerle dolu ikonik G Serisi’nden bir model, mükemmel bir yılbaşı hediyesinden çok daha fazlası olabilir. Baştan sona adeta bir mühendislik deneyimi sunan bu modelin sevdiklerinizi çok mutlu edeceği kesin.
  • LEGO® Technic Emirates Team New Zealand AC75 Yat: Maceranın sudaki halini seven ve yelken sporuna da merak duyan sevdiklerinizi mutlu etmek için fazla düşünmenize gerek yok. Aradığınız hediye LEGO Technic Emirates Team New Zealand AC75 Yat. Biraz çılgın, biraz heyecanlı, en çok da kusursuz… Emin olun sevdikleriniz bu seti hem yaparken hem de sergilerken çok keyif alacak.

Sinemaseverlere özel

Beyaz perdenin büyüsüne kapılan sevdiklerinize, onların bu tutkusunu daha da derinleştirecek hediyelerle unutulmaz deneyimler sunabilirsiniz:

  • LEGO® Star Wars™ Millennium Falcon™: Çoğu sinemaseverin gönlünde taht kurmuş en özel serilerden biri hiç şüphesiz ki Star Wars. Star Wars™ Millennium Falcon’un kokpiti, uydu çanağı, topları ve diğer ikonik detaylarıyla sevdikleriniz inşa sürecini tamamlarken kendilerini galaksinin derinliklerinde bir macerada da hissedebilirler.
  • LEGO® Disney™ Genç Aslan Kral Simba: Sevdiklerinizin sinema tutkusunu nostaljik rüzgarlarla buluşturmak isterseniz, aradığınız mükemmel hediye yine LEGO’da. Onları LEGO® Disney™ Genç Aslan Kral Simba ile çocukluk anılarına doğru bir yolculuğa çıkarabilirsiniz.

Oyunculara ve uzay meraklılarına özel

Uzayın sınırsız gizemini merak eden ya da en zorlu oyunları bile tek hamlede geçmeyi başarabilen sevdikleriniz varsa, onlar için de en mükemmel yeni yıl hediyeleri LEGO’da:

  • LEGO® Super Mario™ Super Mario World™: Mario ve Yoshi: Mario, şüphesiz ki hem çocukların hem yetişkinlerin gönlünde büyük yer tutan en ikonik oyunlardan biri. Eğlenceli bir nostaljik tur, keyifli bir oyun deneyimi ya da rahatlatıcı bir aktiviteden çok daha fazlasını sunacak bu set, sevdiklerinize yepyeni bir dünya yaratmak için ilham verebilir.
  • LEGO® Technic NASA Apollo Ay Taşıtı – LRV: Kozmik maceracılar için en şahane hediye: NASA Apollo Ay Taşıtı (LRV) modeli. Sevdiklerinizi yıldızlara götürüp geri getirecek bu özel hediye, bambaşka dünyaların kapısını onlar için aralarken yaratıcı duygularını da harekete geçirebilir.

Bonus: Mırmır Pati ile eğlenceyi geri getirin

LEGO’nun sonsuz olasılıklarla dolu dünyasında en mükemmel hediyeler de eğlence de oyun da bitmez… Mırmır Pati, oyunu her yaştan insan için geri getiriyor ve herkesi yılın bu büyülü zamanını çok daha keyifli geçirmeye davet ediyor.

Mutlu bir yer inşa etmek isteyen herkes için mükemmel hediyeler ve çok daha fazlası LEGO’da. Hemen tıklayın ve sevdiklerinizi mutlu etmeye erkenden başlayın.

*Bu yazı LEGO katkılarıyla hazırlanmıştır.

İlgili Makale