Uyurgezerlik çeşitli ilaçlardan veya stres, uykusuzluk gibi sağlık problemlerinden kaynaklanabilir. Bazı ilaçlar ise uyurgezerliği azaltabilirler. Toplumda en az bir defa uyurgezerlik yaşamış olanların oranı %6.9 civarındadır. Özellikle çocuklarda daha yaygın görülse de, yetişkinlerin %1.5 civarı çocukluk yıllarından sonra da uyurgezerliğe devam ederler. Bu problem ilaçlardan, genetik faktörlerden ve uykuyu bozan sağlık problemlerinden kaynaklanabilir.
Önemli not: Bu yazıda yer verilen tüm bilgi ve öneriler bilimsel destekli makaleler baz alınarak, genel bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup herhangi bir uzman tavsiyesi içermemektedir. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurun.
Uyurgezerlik tam olarak nedir?
Uyurgezerlik NREM uykusu adı verilen derin uyku içerisinde ortaya çıkan bir bozukluktur ve genelde uyuduktan 1-2 saat sonra gerçekleşir. Uyurgezerlik nöbeti esnasında ayağa kalkabilir, yürüyebilir, hatta normal aktivitelerinize devam edebilirsiniz ve bu esnada uyuyor olursunuz. Gözleriniz açıktır ancak hala derin bir uykuda olursunuz. Psikiyatri dernekleri tarafından günlük yaşantıyı bozmadığı sürece bir bozukluk olarak görülmez.
Uyurgezerlik neden olur?
Çocuklarda daha yaygın görülen uyurgezerlik, genelde ergenlik yıllarında geride bırakılır. Ancak yetişkin hale gelen herkes uyurgezerliği bırakmaz. Nadir olsa da yetişkinlik yıllarında uyurgezerlik yaşamaya başlayanlar da vardır. Uyku üzerine araştırmalar uyurgezerlik nöbetlerini tetikleyen bazı sağlık sorunları, aktiviteler ve maddeler olduğunu gösterdiler. Ayrıca genetik aktarımla bu eğilimi almak da mümkün. Bazen ailede nesiller boyunca görülür.
Stres: Stres ve anksiyete iyi uyumanıza engel olur. Bazı uyku uzmanları günlük stresin de rahatsızlığa katkıda bulunabildiğini belirtiyorlar. 193 hasta ile yapılan bir çalışmada uyurgezerliğin temel tetikleyicilerinden birisinin gün içinde karşılaşılan stresli olaylar olduğu görülmüş.
Günlük stres düzeylerinizi azaltmak ve böylece gece iyi dinlenmek istiyorsanız, aşağıdaki stres azaltma tekniklerinden faydalanabilirsiniz:
- düzenli egzersiz
- mindfulness uygulamaları
- kafeini azaltmak
- nefes egzersizleri yapmak
- yogayı denemek
Uykusuzluk: Yeterince uyumayan insanlarda uyurgezerlik riski daha fazladır. 2015 yılında uyku üzerine 100 kişiyle yapılan bir araştırmada, düzenli olarak uyurgezerlik yaşayanların migren başta olmak üzere yaşam boyu süren baş ağrıları ile de baş etmek zorunda kaldıkları oldukça yaygın şekilde görülmüş.
Ateş: Uyurgezerlik özellikle çocuklarda ateşli hastalıklarla da bağlantılıdır. Ateşlenme uyku terörüne de yol açabilir ve bu uyku bozukluğunda çığlık atarsınız, kollarınızı sallarsınız ve uykunuzda gördüğünüz korkunç şeylerden kaçmaya çalışırsınız.
Nefes bozuklukları: Uyku apnesi, uyurken kısa aralıklarla nefes almayı bırakmanıza sebep olan bir bozukluktur ve horlamadan daha ötesidir. Ağır uyku apnesi gündüz yorgun kalkmanıza, yüksek tansiyona, inmeye ve kalp hastalıklarına sebep olabilir. Eğer ağır bir uyku apneniz varsa uyurgezerlik ihtimaliniz hafif bir apneye sahip olanlara göre daha yüksektir. Ayrıca astım sahibi olan çocuklarda uyurgezerliğin daha yüksek olduğuna dair raporlar da mevcut. Astım uykusuzluğa sebep olabilir ve ayrıca bazı astım ilaçları bazı çocuklarda uyurgezerliği tetikleyebilirler.
Reflü: Reflünüz varsa, midenizdeki şeyler nefes borusuna kaçarlar ve bu da rahatsız edici bir yanma hissine sebep olur. Pek çok insan için belirtiler gece daha kötü hale gelirler.
Reflüsü veya başka mide problemleri olan insanlar uyurgezerlik gibi çeşitli uyku bozukluklarına daha yatkındırlar. Reflü uykuyu bozduğu için uzun vadeli bitkinliğe yol açabilir ve bu da uyurgezerlik nöbetlerini daha olası hale getirir.
Parkinson Hastalığı: Parkinson hastalığı, bedenin hareketini etkileyen bir sinir hastalığıdır. Hastalık ilerledikçe beyin sapının hareketi kontrol eden çeşitli kısımları etkilenebilir ve ayrıca uykuyu kontrol eden bölümler de etkilenebilirler. Normalde REM uykusu esnasında rüya gördüğünüzde, beyniniz bazı kasları felç ederek rüyalarda hareket etmenizi ve kendinize zarar vermenize engel olur. Bazı çalışmalarda Parkinson hastalığının bu geçici felci engelleyebildiği gösteriliyor. Bunun sonucunda uyurgezerlik ortaya çıkabilir.
Huzursuz Bacak Sendromu: Huzursuz bacak sendromunun uyurgezerliğe sebep olabileceğini gösteren çalışmalar var. Bazı çalışmalarda bu rahatsızlığa sahip olanların uyurgezerlik yaşama ihtimallerinin diğerlerinden daha fazla olduğu görülmüş. Başka çalışmalarda ise uyurgezerlik ile huzursuz bacak sendromu tedavisinde kullanılan ilaçlar arasında bağlantı görülmüş.
İlaçlar: Bazı uyku ilaçları uyurgezerliğe sebep olabilirler. Bunun yanında narkolepsi ilaçları, antidepresanlar, antipsikotikler ve kalp hastalıkları ile anksiyete ilaçları da bu sonuca yol açabilirler.
Birisinin uyurgezer olduğu nasıl anlaşılır?
Uyurgezerlik yaşayan birisi dikkatini çektiğinizde size tepki vermez. Gözlerinde uzaklara doğru bir bakış olur. Uyku uzmanlarına göre uyurgezerler bu durum içerisinde şunları yapabilirler:
- yeme
- konuşma
- yemek hazırlama
- tuvalet olmayan yerlere idrar yapmak
- evden çıkmaya çalışmak
- cinsel ilişki yaşamak
İnsanlar çoğu zaman yaşadıkları bu deneyimi hatırlamazlar. Eğer uyurgezerlik nöbeti esnasında uyanırlarsa, ne olduğunu anlamakta zorlanabilirler.
Uyurgezerlik tehlikeli midir?
Çoğu uyurgezerlik vakası herhangi bir sakatlanma olmadan bitse de çok tehlikeli olabilir. Bazı insanlar araba sürmeye çalışabilirler veya ne olduğunun farkında olmadan başka işler yapmak isteyebilirler. Yapılan bir çalışmada tekrar eden uyurgezerliği olan 100 hastayla görüşülmüş ve yüzde 57.9’unun nöbetlerde bir şekilde sakatlandığı veya yaralandığı görülmüş.
Bu durum genellikle merdivenlerden düşme, nesnelere çarpma gibi şeylerden kaynaklanıyor. Nöbet esnasında kişinin kendine veya bir başkasına zarar verme ihtimali olduğundan o kişiyi uyandırmak iyi bir fikirdir. Ancak bunu nazikçe yapmanız önerilir.
Ne zaman doktora görünmeli?
Çoğu çocuk ergenlik yıllarına geldiğinde nöbetleri geride bırakır ve tedavi gerekmez. Ancak yetişkinliğe kadar uyurgezerlik yaşamadıysanız ve sonradan ortaya çıktıysa, doktorunuzla sebepleri üzerine konuşmak isteyebilirsiniz. Eğer sık sık uyurgezerlik yaşıyorsanız, bu durum hayatınızda problemlere sebep olursa, doktorla konuşmak iyi olur.
Nasıl teşhis ve tedavi edilir?
En yaygın teşhis yolu bir başkasının sizi bunu yaparken görmesidir. Çoğunlukla çocuklukta ortaya çıktığı için şikayet genellikle ebeveynler tarafından aktarılır. Eğer doktorunuz uyurgezerlikten şüphe ediyorsa, sizi bir uyku testine alabilir. Uyku testi esnasında siz uyurken kan oksijen düzeyleriniz, beyin dalgalarınız, nefesiniz ve hareketleriniz takip edilir.
Eğer uyurgezerliğiniz ağır değilse, stresi azaltarak ve uyku alışkanlıklarınızı düzenleyerek ondan kurtulabilirsiniz. Eğer bu yöntemler işe yaramazsa, doktorunuz ilaç yazabilir. Çocuklarda genelde tedavi gerekmez çünkü çocuk büyüdükçe nöbetler azalarak biterler.
Sonuç olarak uyurgezerlik, uyku esnasında yürüdüğünüz, konuştuğunuz ve başka aktiviteler yaptığınız ve bu esnada derin uykuda olduğunuz bir problemdir. Uykunun en derin aşamasında ortaya çıkar ve bu da uyuduktan bir iki saat sonrasına denk gelir.
Çocuklarda yetişkinlerden daha yaygındır ve ergenlikte çoğunlukla geride bırakılır. Ancak yetişkin olan herkes onu geride bırakmaz.
Genelde nesiller boyunca sürebilir. Stres, uykusuzluk, ilaçlar, nefes problemleri, nörolojik rahatsızlıklar, ateş ve migrenden kaynaklanabilir. Sık sık uyurgezerlik yaşıyorsanız ve gece dolaşmanız sorunlar yaratıyorsa, doktorunuza danışmanız uygun olacaktır.
Önemli not: Bu yazıda yer verilen tüm bilgi ve öneriler bilimsel destekli makaleler baz alınarak, genel bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup herhangi bir uzman tavsiyesi içermemektedir. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurun.
İlginizi çekebilir: En sık karşılaşılan uyku problemleri ve çözüm önerileri