Bir işi başarmak için çaba harcarken ya da geleceğiniz hakkında planlar yaparken, hedefler koyarken kendinizi nasıl değerlendiriyorsunuz; umutlu mu yoksa karamsar mı? Geleceğe umutla bakıp her zaman güzel şeylerin olacağına dair inancınızı koruyabilenlerden misiniz; gemilerinizi kara sularda batıranlardan mı? Cevabınız hangisi olursa olsun, bu yazımız “umut” konusuna bakış açınızı değiştirebilir. Pozitif psikolojinin eğlenceli üyesi “Hope Theory”, pozitif psikoloji alanında uzmanlaşmış Amerikalı psikolog Rick Snyder’ın ortaya çıkardığı üç temel bileşenden oluşuyor: Hedefler, izlenen yollar ve eylem. Umut Teorisi olarak Türkçe’ye çevrilen bu kavramı, gelin yakından keşfedelim.
Umut nedir?
Umut dendiğinde aklınıza ne geliyor? İçinize su serpiliyor, zihniniz rahatlıyor, keyfiniz yerine geliyor, kısaca olumlu bir şeyler ruhunuzda yeşeriyor mu? Umut, hepimizin hayatının bir parçası. Kimimizde çok kimimizde az ama hepimizde var. Umut sahibi olmak, hayatı daha pozitif bir pencereden görmeye, hedeflerimize ulaşmaya, yaşamımızı iyileştirmeye yardımcı oluyor. Ne istediğimizi tanımlamamız ve isteklerimize doğru harekete geçmemiz için hepimizi motive ediyor.
Umut Teorisi (Hope Theory)
Umut teorisi, umutlu insanların hedeflerine erişmede izleyebilecekleri pek çok yol inşa ettiklerini öne sürüyor. Artan umut düzeyinin akademik, fiziksel, zihinsel sağlığı iyileştirdiğini ve esenlikle ilişkili olduğunu ortaya koyan teori, umutlu insanların engellerle karşılaştıklarında hedeflerine ulaşmak için farklı yollar arayarak eyleme geçebildiklerini anlatıyor. Snyder umudu, istenen bir varış noktasına giden yolları yürüme yeteneği olarak tanımlıyor ve umudun insanları motive ettiğini söylüyor.
Snyder’ın Umut Teorisi, üç öğeden oluşuyor: Hedefler, yollar ve eylem. Snyder’a göre kişi odaklanmış düşüncelere sahip olup, hedefleri için stratejiler geliştirip, hedeflerine ulaşmak için çaba gösterip motive olursa umut duygusunu geliştirme şansı da artıyor.
Umut Teorisi’nden faydalanmanın yolları
Snyder, kişinin kendi yeteneklerine inanarak umudunu artırabileceğine dikkat çekiyor ve üç adımda Umut Teorisi’nden faydalanmanın mümkün olduğuna vurgu yapıyor. Siz de umudunuzu geliştirerek her alanda yaşamınızı iyileştirmek ve başarıya ulaşmak için bu adımlardan faydalanabilirsiniz:
1. Hedeflerinizi belirleyin
Üzerine çalışmak istediğiniz konu ne, neyi başarmak istiyorsunuz, düşünün. Hedeflerinizi yazın ve hedeflerinizin net, ölçülebilir olmasına dikkat edin. Ayrıca, mutlaka son bir tarih belirleyin. Hedeflerinizi yazarken onlara ulaştığınızda nasıl hissedeceğinizi de bir kenara not edin, bu sayede hedeflerinizle aranızdaki bağı da güçlendirebilirsiniz. Aynı zamanda hedeflerinize ulaşmada ne kadar istekli olduğunuzu da kendinize hatırlatmış olursunuz.
2. İzlenecek yolları çizin
Snyder’a göre, hedeflerinizle aynı kağıda yazmanız gereken başka bir şey ise izleyeceğiniz yollar olmalı. Yol haritanızı belirleyin; ana hedeflerinizi, alt hedeflerinizi yazın. Alternatif planları değerlendirin. Nasıl başlayacaksınız, ilk adımınızı nasıl atacaksınız, hepsini adım adım yazın ve planınıza sadık kalabilmek için yollarınızın gerçekçi ve izlenebilir olmasına dikkat edin.
3. İç ve dış engellerin farkına varın
Umut Teorisi’ne göre, umutlu insanların gösterdikleri başka bir temel davranış biçimi ise, olası engellere karşı farkındalık sahibi olmaları. Bu engeller içeriden ya da dışarıdan olacak şekilde farklılık gösterebilir; ancak değişmeyen şey umutlu insanların ihtimal dahilinde olan bu engelleri zihinlerinde canlandırmaları ve bunlarla başa çıkmak için planlar yapabilmeleridir. Bu ise, umut teorisinin üçüncü bileşeni olan eyleme geçebilme yetisini anlatıyor. Önünüze çıkabilecek engellerin farkına vardığınızda ve onların üstesinden gelmek için adımlarınızı adapte ettiğinizde harekete geçmeye ve başarmaya hazırsınız demektir. Snyder’ın önerilerini hayata geçirerek hedeflerinize emin adımlarla ilerleyebilirsiniz.
Umut: ‘Zihnin Gökkuşağı’
Gökkuşağını anımsadığınızda aklınıza ne geliyor? En fırtınalı yağmurlardan sonra bile açmayı başaran ve harika gökkuşağını oluşturan Güneş’in sizce de umutla bir ilgisi yok mu? Pozitif psikoloji üzerine araştırmalar yaparken insanları sıkça gözlemlediğini ifade eden Snyder, insan gücünü umutla ilişkilendiriyor ve bu umudu da gökkuşağına benzetiyor. Snyder, Umut Teorisi’ni anlattığı araştırma makalesinde, umudu zihnin kişisel bir gökkuşağı olarak tanımlıyor. Gökkuşağının rengarenk, ışıklı yapısını umutla ilişkilendiren Snyder, umudun da gökkuşağı gibi moralimizi yükselttiğine, başarmanın mümkün olduğunu hissettirdiğine dikkat çekiyor. Umudunuzu karartmayın, renklerinizi canlı tutun ve eyleme geçmekten korkmayın. Umudun en uzakta olduğunu düşündüğünüz zamanlarda bile gökkuşağını hatırlayın…
İlginizi çekebilir: Psikolojide umut kavramı: Motivasyonunuzu ve umut seviyenizi yükseltmek için 5 öneri