Suçluluk hissetmeden hayır diyebilmek: Sınırlarınızı koruyor musunuz?

Bir Pazar klasiğiydi benim için Erkan Yolaç’la Evet/Hayır yarışması. Mehter Marşıyla alırdı sahneye yarışmacıyı, İzmir Marşıyla yollardı. Sorduğu sorulara “Evet” ya da “Hayır” ile cevap vermemek gerekiyordu. Hızlı hızlı sorduğu basit sorulara telaşla yanıt vermeye çalışan yarışmacı strese girerdi ve kolaylıkla zokayı yutardı. Sakinlikle soruları yanıtlayanlar başarılı olurdu ve şaşırtıcı olansa çoğu kişinin ilk üç, dört sorudan sonra elenmesiydi. Ben izlerken bile heyecanlandığımı hatırlıyorum.
EVET…
HAYIR…
Ne kadar da kolayca ve hızla dökülüveriyor ağzımızdan. Bir soruya yanıt vermenin en kestirme yolu. Pisagor’a göre en eski ve en kestirme yanıt belki ama en çok düşünülerek söylenmesi gereken kelimeler.
Hayat da sanki Erkan Yolaç’la evet, hayır yarışması gibi.
Hızlı.
Hemen yanıtlaman gerekiyor.
Heyecanlanırsan ya da strese girersen yanarsın… İstemediğin şeylere evet demiş buluverirsin kendini. Ya da hayır dediklerinin fırsat olduğunu sonradan anlarsın.
Pisagor haklı… Düşünmeden, kendinle bağ kurmadan kullanmamak gerek bu iki kelimeyi…

Sadece telaş ve stres değil tabii bu otomatik cevaplarımızın sebebi, bilinçaltımızdaki kodlamalarımız da karar verme mekanizmamızı etkiliyor. Henüz küçük bir çocukken oyuncağımızı paylaşmak istemediğimizde, aile büyüklerinin taleplerinde ve hatta öğretmenlerimiz teneffüste bizden bir şeyler istediğinde öğrendik “hayır” demenin kötü bir şey olduğunu. Eleştirildik, yargılandık, hatta belki cezalandırıldık. Kendi tercihlerimizi ifade etmenin ayıp olduğunu, kaba olduğunu, uygunsuz olduğunu, bencilliği çağrıştırdığını öğrendik. Kibarlık, iyi olmak, sevilebilir olmak için uygun kelime “evet”miş, öğrendik. Bu çarpıtılmış inanç kalıbının üstüne kurduk kendi öz değerimizi ve ilişkilerimizi.

Büyürken empati kurmayı öğrendik. Şimdi çarpık inanç kalıplarının üstüne empati becerimiz de bize engel oluyor çoğu zaman. Hayır denilen olmayı sevmediğimizden hayır diyemiyoruz. Karşı tarafı reddetmenin o çok değerli bağlarımıza zarar verme ihtimalinden kaygılanabiliyoruz. Aramızda sorun olmasın, kimse darılmasın, bozulmasın, küsmesin diye hayır diyemiyoruz. Kendine ihanet, kendi gerçeğini ve sınırlarını yok sayma, sevilebilir olmak için ödediğimiz bedele dönüşüyor. Değer mi?

Eğer bedeninde dayanılmaz bir gerginlik ve huzursuzluk hissediyorsan sor kendine, değer mi? Kendini soktuğun durumdan bir an önce kurtarmaya çalışıyorsan, değer mi? Bahaneler üretmene, hatta yalan söylemene sebep oluyorsa, değer mi? Nelerden vazgeçiyorsun sevgi, kabul, onay ve aidiyet uğruna?

Hayır demeyi öğrenmek gerek.
Suçlu hissetmeden.
Özür dilemeden.
Açıklama yapmadan.
Yalan söylemeden.
Bahane üretmeden.
Ertelemeden.
Oyalamadan.
“Bakarız” demeden.
Nezaket içinde H A Y I R diyebiliriz.

Net, özgüvenli, kendini seçen kişi olmak kulağa nefis geliyor. Hepimiz temelde bu özelliklere sahip olmak istiyoruz, ancak sosyal kaygılarımız işte, evde, arkadaşlıklarımızda bizi “manipüle” ediyor. Öz bakım adına detoks, masaj, egzersiz, meditasyon yapıp “öz”ümüzün özgürlüğüne, ihtiyaçlarına kulak tıkayabiliyoruz.

Kendini seçen olma yolunda faydalı olacağını düşündüğüm bazı ipuçları paylaşmak istiyorum:

Her şeye yetişemem. Bu gerçeği kabul ederek başlayabilirim. Benim de bir günde 24 saatim var ve bunun bir kısmını hijyen, uyku gibi standart şeylere harcıyorum. Kalan zamanımı nasıl yöneteceğimi ben seçebilirim. Bana keyif veren, değerlerimle örtüşen, besleyici seçimler. İşim de bu seçimin bir parçası. “Para kazanmak zorundayım, nefret etsem de bu işi yapmaya devam etmeliyim” diye düşündüğüm zamanlar beni sadece tükenmişliğe iter. Yaptığım iş, çalıştığım şirket orada olmayı sürdürdükçe benim de evet dediğim bir durum. Değiştirmek mümkün. Her seçim gibi.

Önceliklerimi belirleyebilirim. Neyin önemli, neyin acil, neyin delege edilebilir olduğunu fark etmek ve ona göre kara vermek de kendini seçmek adına önemli bir adım olur. Herkesi memnun edemem. Pizza değilim! Ne dersem diyeyim, ne yaparsam yapayım sorun yaşayabileceğim durumlar, kişiler olacak. Bari sorunum kendimle olmasın.

“Başkalarına evet dediğinizde, kendinize hayır demediğinizden emin olun” diyor Paulo Coelho.

Bilinçli bir farkındalık eşlik etsin seçimlerinize, sözlerinize. Baskı altındayken yanıt vermeyin. Kendinizle temasa geçin. Derin birkaç nefes sizi size bağlar. Çok da zor değil, yeter ki hatırlayın.

İlginizi çekebilir: Aşırı düşünmekten mi mustaripsin: “Overthinking” için ne yapabiliriz?