X

Stresi ölçmek neden bu kadar basit ve aynı zamanda karmaşık?

Dünyanın en zeki insanlarını belirlemek istediğimizde elbette ilk aklımıza gelen şey onların IQ puanlarını ölçmek gerektiği olacaktır. Ancak günümüzde zeka sadece IQ ile değil, aynı zamanda EQ yani duygusal zeka ile de ölçülüyor, çünkü insan zekasının o kadar farklı yönelimleri ve özellikleri var ki, bu çok yönlülüğü sadece tek bir puanlama ile ölçmek imkansız görünüyor ve bu nedenle insanlar da yüzyıllardır zekayı doğru bir şekilde ölçebilmek için kriterler belirlemeye çalışıyorlar. Dolayısıyla zeka bahsedildiğinde oldukça basit, detaylara inildiğinde çok karmaşık bir süreci ifade ediyor.

Zeka gibi stres de benzer şekilde hem basit, hem de karmaşık bir konu. Stresi genellikle onu hissettiğimiz zaman fark ediyoruz ancak iş onu ölçmeye gelince pek çok zorluk ortaya çıkıyor. İnsanlarda stres düzeylerinin ölçümü en fazla elli yıldır uygulanıyor ancak bilişsel nörobilime kıyasla stres nörobilimi henüz çocukluk çağında denilebilir.

Stres nedir?

Stres nörobiliminin yavaşlamasına sebep olan faktörlerden bir tanesi her zaman çok net olmayan terminoloji olmuştur. Stres kelimesinin kendisi bile hem isim hem fiil hem de sıfat olarak kullanılabiliyor. Stres beklentilerden oluşan bir olay mıdır yoksa o olaya verilen tepki midir? Kişinin subjektif bakış açısı mı stres tepkisinin şiddetini gösterir yoksa daha objektif bir fizyolojik ölçüm var mıdır? Örneğin kalp ritmi ve kalp ritminin yavaşlaması belirleyici midir? Yoksa bu bir kombinasyonla mı ölçülür?

1970’lerde stresli yaşam olaylarına dair kişilerin kendi söyledikleri, strese bağlı rahatsızlıkların riskinin belirlenmesi konusunda önemli bir kolaylık sağladı. Sonrasında kişinin stresin şiddetine dair görüşlerinin olayın en az kendisi kadar önemli olduğu söylendi. Dolayısıyla strese dair değerlendirmelerin en iyi şekilde yapılandırılmış görüşmeler ile gerçekleştiği keşfedildi ve bu da değerlendirme süreçlerine maliyet ve karmaşıklık ekledi.

Basit ölçütler

Kişinin kendisinin doldurduğu kısa formlar, geçen ayki stres kaynakları gibi yakın tarihli olaylarda kullanışlı hale geldiler. Bu formların farklı hastalıklara sahip insanlara ve farklı yaş gruplarına dönük olarak hazırlanmış farklı versiyonları bulunuyor ve tıp dünyasında strese bağlı rahatsızlıkların teşhisinde önem arz ediyorlar.

‘Beden konuşur’

Ancak olaylar ve kişinin görüşü stres tepkisi sürecinin sadece bir kısmını temsil ediyor. Bedenin zihnin sakladığı şeyleri ortaya çıkarabildiğini bildiğimiz için, stresli olaylara verilen fizyolojik tepkileri nasıl ölçmek gerekiyor?

Stres laboratuvarlarındaki çeşitli çalışmalara göre akut stres tepkisine neredeyse tüm büyük organ sistemlerinin katkıda bulunduğu görülüyor: kalp ritmi ve onun değişkenliği, pro ve anti-inflamatuvar sitokinler, otonomik dengesizlik, cilt direnci, akut ve gecikmiş endokrin tepkileri gibi pek çok faktör var. Dolayısıyla bedenin akut stres kaynaklarına karşı etkileyici miktarda erken ve gecikmiş fizyolojik tepkiler ortaya koyduğu biliniyor. Bu laboratuvarlarda çok heyecan verici ancak klinik düzeyde henüz pek kullanışlı değil.

‘Büyük resmi ortaya koymuyor’

Stres nörobilimi artık yaşam olaylarını, olaylara dair kişisel bakış açısını, akut fizyolojik stres tepkilerini anlamaya başlıyor ancak bu klinik olarak kullanışlılık sağlamaktan çok uzak. Çünkü günlük yaşamda stres tepkilerini anlamak için stres tepkilerinin uzun zaman içerisindeki ortaya çıkışlarını ölçmek gerekiyor. Çeşitli yöntemler ile bu bilgiler elde edilmeye çalışıldı ancak henüz günlük yaşamda stres tepkisinin karmaşıklığına dair çok az şey biliyoruz.

Stresin uzun vadede görünümü

Günümüzde yaygın hale gelen giyilebilir teknolojik cihazlar sayesinde kalp ritmi, uyku düzeni, fiziksel aktivite gibi strese bağlı bilgiler daha kolay ölçülebilir hale geldiler ve oluşan veri setleri sayesinde uzun vadeli ve büyük miktarda katılımcıya sahip çalışmalar ile bu konuya daha fazla açıklık gelmesi mümkün. Böylece strese bağlı rahatsızlıklara sebep olan stres tepkilerine dair bir örüntü elde edilebilir ve böylece bu süreçleri tersine çevirmenin yöntemleri de bulunabilir. Kısa vadeli vaka çalışmaları yerine bu tip uzun vadeli çalışmaların düzenlenmesi, yaşam boyu maruz kalınan stres kaynaklarının etkileşimli bir şekilde ölçülmesini sağlayabilir.

Stres profilleri

20. yüzyılda zekanın ölçümü, 1970’li yıllarda yerini nöropsikolojik testlere ve bilişsel işlevlere dair klinik değerlendirmelere bıraktı ve günümüzde bunlar sağlık merkezlerinde uygulanıyorlar. Ancak stresin sistematik ölçümü hala nadir ve hatalara açık bir konu.

Henüz diyabet, kalp hastalıkları, yüksek tansiyon, kanser ve kronik ağrılar gibi yaygın stres kaynaklı rahatsızlıklar konusunda doktorları ve hastaları yönlendirecek bir stres profili bulunmuyor. Standart bir stres profili yaygın hale gelene kadar hastalarda stresin ölçümü için çoğu zaman geç kalınacağı da bir gerçek.

Kaynak: psychologytoday

İlginizi çekebilir: Stres yönetimi: Kronik stresle başa çıkmanızı sağlayacak 20 stres yönetimi tekniği

Uplifers: Kaliteli ve mutlu yaşam koçunuz!

LEGO’dan hem çocukları hem yetişkinleri mutlu edecek en mükemmel yılbaşı hediyeleri

Yeni yıl, soğuk günleri sıcacık bir sevgiyle sarmalayan, neşe ve heyecan dolu büyülü bir dönem. Öyle ki yalnızca taptaze başlangıçların değil; sevdiklerimizi mutlu edecek fırsatların da habercisi. Bu özel dönemi daha da unutulmaz kılmanın ve yılbaşı coşkusunu sevdiklerimizle paylaşmanın en keyifli yollarından biri ise hiç şüphesiz gözlerden kalpler çıkaracak mükemmel yeni yıl hediyeleri. Peki ama gerçek anlamda mükemmel bir hediye bulmak mümkün mü?



Çocukken çok kolay olan hediye seçimi konusu, ne yazık ki yetişkinlikte zor bir hal alabiliyor. O zamanlar en sevdiğimiz karakterin yeni çıkan bir kitabı ya da havalı yeni bir oyuncak, bizi mutlu etmeye yeterdi. Ama büyüdükçe işler biraz karıştı… İhtiyaçlar, istekler, beklentiler, arzular, hepsi değişti, karmaşıklaştı. Haliyle, bir yetişkini ‘gerçekten’ mutlu edebilecek o ‘mükemmel’ hediyeyi bulmak da zorlu bir sanata dönüştü. Ama çözüm, sandığımızdan çok daha yakında olabilir. Belki de oyuna ve yaratıcılığa yeniden kucak açmak, tüm bu karmaşıklığı alıp götürmeye yetebilir. Siz de bu yıl sevdiklerinizi gerçekten heyecanlandıracak bir hediyenin peşine düştüyseniz aradıklarınızı LEGO’da bulabilirsiniz. Çocuklar için olduğu kadar yetişkinler için de oyunun, yaratıcılığın ve rahatlamanın kapılarını aralayan LEGO’da herkese uygun yüzlerce çeşit var:

Estetik ve dekoratif dokunuşları sevenlere özel

Çevrenizde gördüğü her boş duvarı doldurmak için hemen zihninde tasarım yapmaya başlayan ya da boş rafları estetik detaylarla dekore etmeye bayılan sevdikleriniz varsa, onlar için en iyi yılbaşı hediyesi bir LEGO’dan bir sanat eseri, doğadan bir parça veya mimari bir detay olabilir:

  • LEGO® Art Mona Lisa: Dekorasyonun yanı sıra sanat ve tarih meraklısı sevdikleriniz için Mona Lisa’nın 3D versiyonu şahane bir yeni yıl armağanı olabilir. Sevdiklerinizin duvarlarını süsleyerek yaşam alanlarına enerji katacak bu özel hediye, onların yaratıcı duygularını da harekete geçirebilir.
  • LEGO® Icons Yalıçapkını Kuşu: Doğanın dokunuşlarını yaşam alanlarına taşıyacak LEGO® Icons Yalıçapkını Kuşu, canlı renkleriyle sevdiklerinize yılbaşı coşkusunu yansıtırken mutluluktan gözlerinden kalpler çıkartabilir.

Enerjisini doğadan alanlara özel

Doğaya, yeşile, bitkilere düşkün, enerjisini, ilhamını büyüleyici çiçeklerden ve renklerden alan sevdikleriniz için de en mükemmel hediyeler, yine LEGO’da:

  • LEGO® Icons Orkide: Orkidelerin bitkiler aleminde çok özel bir yeri olduğu tartışılmaz. Siz de sevdiklerinize onların sizin için ne kadar özel olduğunu hissettirmek istiyorsanız bu seti kaçırmayın. 5 taban yaprağı ve 2 hava kökü ile gerçekçi bir görünüme sahip bu ikonik orkide setini görenler canlısından ayırmakta zorlanabilirler 🙂
  • LEGO® Icons Erik Çiçeği: Bu set, sevdiklerinize güzel bir kırmızı çiçeği tomurcuktan açmaya ve tam çiçeklenmeye kadar inşa etme fırsatı sunuyor. Üstelik sevdikleriniz bu seti sergilemekten de büyük haz duyacak. Hem şık bir dekor hem de yaratıcı bir yapım süreci, ikisi de bu mükemmel hediyede.

Hız, heyecan ve adrenalin tutkunlarına özel

Hız, şüphesiz ki büyük bir tutku. Özgürlüğüne düşkün, heyecanı seven, teknolojiye ve otomobil dünyasına meraklı herkes için LEGO’da şahane hediyeler bulabilirsiniz:

  • LEGO® Technic Mercedes-Benz G 500 Professional Line: Mercedes-Benz tutkusu olan herkesi heyecanlandıracak, otantik özelliklerle dolu ikonik G Serisi’nden bir model, mükemmel bir yılbaşı hediyesinden çok daha fazlası olabilir. Baştan sona adeta bir mühendislik deneyimi sunan bu modelin sevdiklerinizi çok mutlu edeceği kesin.
  • LEGO® Technic Emirates Team New Zealand AC75 Yat: Maceranın sudaki halini seven ve yelken sporuna da merak duyan sevdiklerinizi mutlu etmek için fazla düşünmenize gerek yok. Aradığınız hediye LEGO Technic Emirates Team New Zealand AC75 Yat. Biraz çılgın, biraz heyecanlı, en çok da kusursuz… Emin olun sevdikleriniz bu seti hem yaparken hem de sergilerken çok keyif alacak.

Sinemaseverlere özel

Beyaz perdenin büyüsüne kapılan sevdiklerinize, onların bu tutkusunu daha da derinleştirecek hediyelerle unutulmaz deneyimler sunabilirsiniz:

  • LEGO® Star Wars™ Millennium Falcon™: Çoğu sinemaseverin gönlünde taht kurmuş en özel serilerden biri hiç şüphesiz ki Star Wars. Star Wars™ Millennium Falcon’un kokpiti, uydu çanağı, topları ve diğer ikonik detaylarıyla sevdikleriniz inşa sürecini tamamlarken kendilerini galaksinin derinliklerinde bir macerada da hissedebilirler.
  • LEGO® Disney™ Genç Aslan Kral Simba: Sevdiklerinizin sinema tutkusunu nostaljik rüzgarlarla buluşturmak isterseniz, aradığınız mükemmel hediye yine LEGO’da. Onları LEGO® Disney™ Genç Aslan Kral Simba ile çocukluk anılarına doğru bir yolculuğa çıkarabilirsiniz.

Oyunculara ve uzay meraklılarına özel

Uzayın sınırsız gizemini merak eden ya da en zorlu oyunları bile tek hamlede geçmeyi başarabilen sevdikleriniz varsa, onlar için de en mükemmel yeni yıl hediyeleri LEGO’da:

  • LEGO® Super Mario™ Super Mario World™: Mario ve Yoshi: Mario, şüphesiz ki hem çocukların hem yetişkinlerin gönlünde büyük yer tutan en ikonik oyunlardan biri. Eğlenceli bir nostaljik tur, keyifli bir oyun deneyimi ya da rahatlatıcı bir aktiviteden çok daha fazlasını sunacak bu set, sevdiklerinize yepyeni bir dünya yaratmak için ilham verebilir.
  • LEGO® Technic NASA Apollo Ay Taşıtı – LRV: Kozmik maceracılar için en şahane hediye: NASA Apollo Ay Taşıtı (LRV) modeli. Sevdiklerinizi yıldızlara götürüp geri getirecek bu özel hediye, bambaşka dünyaların kapısını onlar için aralarken yaratıcı duygularını da harekete geçirebilir.

Bonus: Mırmır Pati ile eğlenceyi geri getirin

LEGO’nun sonsuz olasılıklarla dolu dünyasında en mükemmel hediyeler de eğlence de oyun da bitmez… Mırmır Pati, oyunu her yaştan insan için geri getiriyor ve herkesi yılın bu büyülü zamanını çok daha keyifli geçirmeye davet ediyor.

Mutlu bir yer inşa etmek isteyen herkes için mükemmel hediyeler ve çok daha fazlası LEGO’da. Hemen tıklayın ve sevdiklerinizi mutlu etmeye erkenden başlayın.

*Bu yazı LEGO katkılarıyla hazırlanmıştır.

İlgili Makale