Stres temizliği, sağlıklı bir başa çıkma mekanizması mı yoksa bir tür takıntı mı?

Canı sıkıldığında lavaboları ovmaya başlayan, yapılacak başka işleri varken buzdolabını boşaltıp yeniden yerleştiren ya da zihninde çözülmemiş meselelerle uğraşırken eline temizlik bezini alıp dip köşe toz bırakmayan, kısacası stresliyken hemen temizlik yapmaya başlayanlardan mısınız? Öyleyse, yalnız olmadığınızı bilmek ve stres altında temizlik yapma eğiliminin altındaki duygusal ve psikolojik gerçekleri keşfetmek, içinizi rahatlatabilir, bu konudaki farkındalığınızı artırabilir. Sizin böyle bir alışkanlığınız yoksa bile illaki stresliyken temizliğe saran birilerini tanıyorsunuzdur, o yüzden bu yazımız size veya yakın çevrenize yardımcı olabilir. Gelin, stres temizliği nedir, nedenleri nelerdir ve nasıl daha etkili bir şekilde yönetilebilir birlikte keşfedelim.

Stres temizliği nedir?

Friends fanlarının hatırlayacağı bir sahne ile başlayalım: Chandler, ev işlerini yapması için bir yardımcı çağırır, bir temizlik bağımlısı olan Monica ise bunu öğrendiğinde deliye döner, sonunda da şöyle bir cümle kurar: “When I feel anxious, I clean” yani kaygılı hissettiğimde temizlik yaparım. Oysa ki gelen yardımcı her yeri temizlediği için Monica’ya temizleyecek bir yer kalmamıştır, o da o anki yaşadığı stresi, sıkıntıyı, endişeyi atacak, deşarj olacak bir yer bulamaz.

Her ne kadar bu sahne bizi güldüren bir kurguyu aktarsa da aslında gerçeklik payı da oldukça büyük. Çünkü, sandığımızdan çok daha fazla insan kendini stresli ya da kaygılı hissettiğinde, temizlik yapmaya başlıyor. Bunun nedeni ise temizlik yapmanın, ortalığı düzenlemenin, dağınıklığı kaldırmanın kaygıyı azaltması, zihni meşgul ederek dikkati can sıkan şeylerden uzaklaştırması ve aynı zamanda kontrol duygusu vermesi. Yapılan araştırmalar da gerçekte veya kurguda yani simülasyonda temizlik yapmanın kaygıyı azalttığını kanıtladı. Stres temizliği veya diğer adıyla anksiyete temizliği, dışarıdan oldukça iyi görünebilir, ancak gerçekte olumlu ve üretken olmaktan ziyade sağlıksız ve takıntılı bir duruma da dönüşebilir. Peki, anksiyete temizliğinin sorunlu hale geldiği nasıl anlaşılır?

Stres temizliğinin sorunlu hale geldiği nasıl anlaşılır?

Bir tür başa çıkma mekanizması olan stres temizliği, oldukça masum ve hatta faydalı görünse de Klinik Psikolog Hannah Yang, stres temizliğinin kaygıyı gidermede etkili olsa bile her zaman sağlıklı bir mekanizma olmadığını söylüyor. Eğer bu temizlik,

• Diğer sorumlulukların, önceliklerin önüne geçiyorsa,
• Önemli başka işlerin sürekli ertelenmesine neden oluyorsa,
• Gereğinden çok uzun sürüyorsa,
• Günlük rutinlerinizi bozuyorsa,
• Kompulsif temizlik ritüellerine yol açıyorsa,
• Etrafınızı devamlı düzenleme dürtüsü yaratıyorsa,
• Yemek gibi, uyumak gibi temel ihtiyaçlarınızı göz ardı etmenize neden oluyorsa, stres temizliği sağlıksız bir takıntıya dönüşmüş olabilir.

Daha da önemlisi, eğer stres temizliği sonrasında kendinizi rahatlamış hissetmiyorsanız veya kaygınızın azalmadığını, hatta belki de artığını fark ediyorsanız bu da sağlıksız bir takıntının işareti olabilir. Dolayısıyla dikkatli olmanızda ve belirtileri yakalamanızda fayda var.

Verimli ve sağlıklı bir şekilde stres temizliği yapmak için ipuçları

Eğer yukarıdaki belirtilerden hiçbiri yoksa veya bu belirtilerin olmasını önlemek istiyorsanız, o zaman dikkat etmeniz gereken birkaç nokta var; stres temizliğini daha verimli, etkili ve sağlıklı bir düzeye getirecek birtakım düzenlemeler. İşte onlardan bazıları…

1. Tetikleyicilerinizi fark edin

Stres temizliği yaparken, ilk adım daha fazla farkındalık geliştirmek. Üretken temizlik ile obsesif temizlik arasındaki farkı ve bu durumun işaretlerini bilmek önemli. Tetikleyicilerinizi tanıyarak, anksiyetenizi, yaşadığınız stresi daha iyi anlayabilirsiniz. Hangi durumlar sizi temizlik yapmaya yönlendiriyor, her yönlendiren sebep aynı üretken temizliği yapmanızı mı sağlıyor yoksa bazı tetikleyiciler obsesif temizlik yapmanıza da mı neden oluyor? Bu soruları cevaplayabilmek için yukarıdaki işaretleri her zaman aklınızın bir köşesinde tutmanızda fayda var.

2. Kendinize sınırlar koyun

Dikkat edilmesi gereken bir diğer önemli faktör de zaman. Herhangi bir görev veya sorumluluğu yerine getirirken ortalama ne kadar zaman harcadığınızı bir düşünün ve sonra temizlik için ayırdığınız zamanı yeniden değerlendirin. Eğer, olağan bir işe ayırdığınızdan çok daha fazla zaman ayırıyorsanız bu durumun kötüye gittiğine işaret olabilir. Bu nedenle bazı sınırlar koymak, stres temizliğini obsesif olmaktan çıkarıp üretken hale getirebilir:

• Temizlik yaparken bir zaman dilimi belirlemek
• Bir temizlik programı oluşturmak
• Sadece bir temizlik görevine odaklanmak (ve ardından günü bitirmek)
• Tutarlı bir temizlik rutini geliştirmek (örneğin, işten eve gelince 20 dakika temizlik yapmak)
• Büyük temizlik görevlerini daha küçük, yönetilebilir parçalara ayırmak

3. Farklı rahatlama tekniklerini deneyin

Tıpkı Monica’nın durumunda olduğu gibi temizleyecek bir yerler yoksa o zaman farklı stres yönetimi tekniklerini deneyebilirsiniz. Veya temizlenecek yerler olduğunu düşünüyorsanız bile farklı aktivitelere de bir şans vererek enerjinizi ve zamanınızı daha üretken ve verimli işler için kullanabilirsiniz. Egzersiz, günlük tutma veya meditasyon gibi diğer anksiyete giderme yöntemlerini deneyebilirsiniz.

4. Genel dağınıklığı azaltın

Genel olarak evinizdeki dağınıklığı azaltmak ve yaşam alanlarınızı temiz ve düzenli tutmak, stresi ve anksiyeteyi düşürmeye yardımcı olabilir. Temiz bir ortam, sizi daha az kaygılı hissettirebilir ve bu da stres temizliği yapma isteğinizi azaltabilir.

5. Düşünce tarzınızı değiştirin

Son olarak yapabileceğiniz bir diğer şey, daha esnek bir mindset benimsemek. Bakış açınızı ve zihniyetinizi mükemmelden, yeterince iyiye çevirebilirseniz stres temizliği yapmaktan da yaparken daha fazla strese girmekten de kendinizi kurtarabilirsiniz. Elinizden gelenin en iyisini yaptığınızı kabul etmek, yalnızca stresli olduğunuz ya da temizlik yaptığınız zamanlarda değil, hayatın her alanında çok daha huzurlu ve tatminkar hissetmenize destek olabilir.

Şu sözü de unutmamanızda fayda var; ‘Mükemmel, iyinin düşmanıdır.’

Kaynak: apartmenttherapy

İlginizi çekebilir: Bir zihinsel öz bakım yöntemi olarak temizlik yapmak