Daha önce tanıdığınız birinin sosyopat olabileceğinden şüphelendiniz mi? Cevabınız evet ise sosyopat nedir konusunu araştırmış olabilirsiniz. Sosyopat kelimesini duyduğunuzda muhtemelen aklınıza Kuzuların Sessizliği’ndeki Anthony Hopkins geliyor. Ancak çoğu kişilik bozukluğunda olduğu gibi sosyopatide de (antisosyal kişilik bozukluğu) bu tür abartılı belirtiler görülmeyebilir. Bir diğer ifadeyle tüm sosyopatların seri katil olması gerekmez. Hatta sosyopat birini, gösterdiği tüm belirtilere rağmen tanımakta zorlanabilirsiniz. Sosyopati, yaşam boyu süren antisosyal davranışlarla karakterize edilen bir sendrom olarak biliniyor. Antisosyal kişilik bozukluğuna sahip kişiler yalan söyleme ve dürtüleriyle hareket etme eğiliminde olabiliyor. Bu kişiler sıklıkla sorumluluklarını görmezden gelebiliyorlar ve toplumsal normlara aykırı davranışlar sergileyebiliyorlar.
Burada unutulmaması gereken bir nokta; sosyopat ve psikopat terimlerini birbirinin yerine kullanma eğiliminde olsak da aslında bunların farklı anlamlara geldiği. Sosyopatları psikopatlarla karşılaştırdığımızda, çoğu sosyopatın dürtüsel davranışlara eğilimli olduğunu ve genellikle tutarsız davranışlar sergilediğini söyleyebiliriz. Bir psikopat ise antisosyal yelpazenin en uç noktasında yer alıyor, ayrıca soğuk ve hesapçı da olabiliyor. Hemen hemen tüm psikopatlar sosyopatlara özgü karakter özelliklerini ve davranışları sergilerkn, tüm sosyopatların psikopatisi olması çoğu zaman söz konusu değil. Sosyopat nedir, sosyopat belirtileri, sosyopat ile psikopat arasındaki fark gibi merak edilen tüm konular için yazımızı okumaya devam edin.
Önemli not: Bu yazıda yer verilen tüm bilgi ve öneriler bilimsel destekli makaleler baz alınarak, genel bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup herhangi bir uzman tavsiyesi içermemektedir. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurun.
Sosyopat nedir?
Sosyopat nedir veya sosyopati nedir? Sosyopat, antisosyal kişilik bozukluğu (ASPD) olan birini tanımlamak için kullanılan bir terim. Sosyopat kişiler genelde başkalarının duygularını anlayamayabiliyor. Genellikle kuralları çiğneme veya sebep oldukları zarardan dolayı suçluluk duymama, anlık kararlar verme eğilimi gösterebiliyorlar. Ayrıca arkadaşlarını, aile fertlerini, iş arkadaşlarını, hatta yabancıları bile kontrol etmek için akıl oyunları oynayabiliyorlar. Çoğu kişi tarafından bu nitelikleri karizmatik veya çekici olarak algılanabiliyor. Sosyopat zeki midir? Buradan hareketle insanlar tarafından zeki olarak da tanımlanabiliyorlar.
Kişinin doğası ve yetiştirilme tarzı sosyopatide rol oynayabiliyor. Bozukluğun arkasındaki nedenler tam olarak bilinmemekle birlikte şu anki veriler doğrultusunda yapılan uzman görüşleri, psikopatinin genelde beynin tam gelişmeyen kısımları gibi genetik faktörlerden; sosyopatinin ise çocuklukta istismar veya travma nedeniyle kişilik gelişimindeki bir aksaklıktan kaynaklanabildiği yönünde. Genel kanı sosyopatların genelde suçlular arasından çıktığı ve kolayca fark edilebileceği olsa da, birçok insan bu bozukluğun farkında olmayabiliyor ve teşhis edemeyebiliyor. Yani sosyopatlar, aramızda; hatta çok yakın çevremizde yaşıyor olabilirler.
Sosyopatlar, psikopatlardan daha az tutarlı davranışlara sahip olarak biliniyor. Psikopatlar daha kontrollü oalbilirken, manipülasyonları daha bağımsız ve ileriyi planlamaya yönelik oalbiliyor. Sosyopatlar ise genelde kaygılı olarak biliniyor ve öfke kontrolünde zorluk çekebiliyorlar. Düşünmeden hareket edebiliyor ve sonuç olarak uyum sağlamakta zorlanabiliyorlar. Sözleri ile yaşamları arasındaki tutarsızlıklar daha fazla göze çarpabiliyor.
Psikopat nedir?
Psikopat ve sosyopat nedir, sorusuna tam bir yanıt olması açısından psikopat terimini de tanımlamakta fayda var. Psikopat kelimesi genelde akıl hastalığı olan birini tanımlamak için kullanılsa da aslında bu, psikiyatrik bir teşhis değil. Psikiyatride psikopatın gerçek tanımı antisosyal kişilik bozuluğu olarak geçiyor. Bu ifade, başkalarına manipülasyon ve ihlal kalıpları gösteren kişileri tanımlamak için kullanılıyor. Burada “antisosyal” kelimesi kafa karıştırıcı olabiliyor. Çünkü çoğu insan bunun çekingen, yalnız, içine kapanık birini tanımladığını varsayabiliyor. Ancak antisosyal kişilik bozukluğunda durum çoğu zaman böyle değil; bu ifade topluma, kurallara ve yaygın olan diğer davranışlara karşı çıkan birini tanımlamak için kullanılıyor. Psikopati ile sosyopati “antisosyal kişilik bozukluğu” olarak tanımlansa da aralarında farklar olduğunu bir kez daha hatırlatmak isteriz.
Sosyopat ve psikopat arasındaki fark
Sosyopat nedir sorusunun yanıtından da anlayacağınız üzere sosyopat ile psikopat arasında klinik tanımlamaları açısından önemli bir fark bulunmuyor. Bu terimlerin her ikisi de ASPD’li (antisosyal kişilik bozukluğu) kişilere atıfta bulunmak için kullanılıyor. Hatta genelde birbirinin yerine de kullanılabiliyorlar.
Bazı uzmanlar semptomlarının ciddiyetine göre bu iki kavramı ayırt edebiliyor. Bir sosyopat, ciddi zarar veya sıkıntıya neden olmayan; yalnızca küçük ihlallerde bulunan biri olabiliyor. Ancak bir psikopat, fiziksel şiddet uygulayan veya başkalarını tehlikeye atan biri olarak tanımlanabiliyor. Yine de bilimsel tanı kriterleri göz önüne alındığında, bu belirtilerin tamamı ASPD kategorisinde yer alıyor.
Şöyle bir düşünecek olursanız sosyopat ve psikopat kelimelerini günlük yaşamda rahatlıkla birilerini tanımlamak için kullandığınızı fark edebilirsiniz. Sık sık bencil davranışlar sergilemek, bir kişiyi sosyopat olarak teşhis etmek için tek başına yeterli olmayabiliyor. ASPD teşhisi, yalnızca semptomlar uzun bir süre boyunca ortaya çıktığında ve yaşam tarzı değişiklikleri nedeniyle değişmediğinde koyulabiliyor. Sonuçta bencil bir insan, benzer davranışları kısa bir süreliğine gösterebiliyor, ancak sonrasında bu davranışlar hakkında kötü hissedebiliyor veya zamanla davranışlarını değiştirebiliyor.
Sosyopat belirtileri: Birinin sosyopat olduğunu nasıl anlarsınız?
Sosyopati veya antisosyal kişilik bozukluğu, genelde kalıcı olumsuz davranışlarla karakterize ediliyor. Bir sosyopat sürekli olarak başkalarının duygularına veya insan haklarına saygısızlık gösterebiliyor. Sosyopatiye sahip insanlar bu davranışları fark etmeyebiliyorlar. Peki bir sosyopatı nasıl tanıyabilirsiniz?
Sosyopat belirtileri: Empati yoksunluğu
Sosyopatinin en yaygın belirtilerinden biri empati eksikliği ve kişinin eylemlerinden pişmanlık duymaması olarak biliniyor. Birçok sosyopatta vicdan eksikliği varmış gibi gelebilir ancak hepsi böyle olmak zorunda değildir. Psikopatlar ise her zaman bu semptoma sahip oluyor, onları sosyopatlara göre daha tehlikeli yapan da çoğu zaman bu özellikleri.
Sosyopat belirtileri: İlişki kurmakta güçlük
Bir sosyopat genelde duygusal bağ kurmayı zor bulabilir, bu nedenle ilişkileri istikrarsız ve kaotik olabilir. Yaşamlarında insanlarla bağlantı kurmak yerine, onları aldatma, zorlama ve korkutma yoluyla kendi çıkarları için sömürmeye çalışabilirler.
Sosyopat belirtileri: Manipülatiflik
Sosyopatlar, kendi çıkarları veya mutlulukları için etraflarındaki insanları baştan çıkarmaya ve sevdirmeye çalışabilirler. Ancak bu, onları her zaman çekici kılmaz. Bazıları için bu yorum doğru olsa da genellikle yüzeysel olarak çekici oldukları söylenir. Yani daha yakından tanıdıkça zorbalıkları dikkat çekici bir hal alabilir.
Sosyopat belirtileri: Yalancılık
Sosyopat biri, aynı zamanda sahtekar ve yalancı olmasıyla da dikkat çekebilir. Kendi yolunu bulmak veya kendini bir sorundan kurtarmak için yalan söylerken son derece rahat hissedebilir. Ayrıca, kendisine uygun olduğu sürece gerçeği süslemeye eğilimlidir.
Sosyopat belirtileri: Duygusuzluk
Sosyopatiye sahip kişilerin bazıları açıkça şiddete yatkın ve saldırgan olabilir. Bazıları ise bunu sözlü olarak yapabilir. Her iki durumda da, diğer insanların duygularına karşı acımasızlık derecesinde kayıtsız kalabilirler.
Sosyopat belirtileri: Düşmanlık
Sosyopatlar sadece kendilerine düşman değildir, aynı zamanda başkalarının davranışlarını da düşmanca yorumlamaya daha yatkın olabilirler. Bu da onları intikam almaya itebilir.
Sosyopat belirtileri: Sorumsuzluk
Bir insanın sosyopat olduğunu gösteren bir başka işaret, finansal ve sosyal yükümlülükleri göz ardı edebilmesidir. Sorumluluklarından kaçmak sosyopatlar arasında son derece yaygın bir davranış. (Örneğin; zamanı geldiğinde borçları ödememek, faturaların birikmesine izin vermek veya düzenli olarak işten izin almak gibi)
Sosyopat belirtileri: Dürtüsellik
Her insanın dürtüleriyle hareket ettiği anlar vardır. Son dakikada bir yolculuğa çıkmak, çarpıcı bir saç modeli denemek veya sahip olmak istediğiniz yeni bir çift ayakkabıyı satın almak gibi. Ancak sosyopat biri için sonuçlarını düşünmeden anlık kararlar vermek günlük yaşamın bir parçası olabilir. Sosyopat tanısı almış ya da sosyopati belirtileri taşıyan kişiler plan yapmakta ve buna bağlı kalmakta oldukça zorlanabilirler.
Sosyopat belirtileri: Riskli davranışlar
Sorumsuzluk, dürtüsellik ve anında tatmin olma ihtiyacını birleştirince sosyopatların riskli davranışlar sergileyebilmesi pek de şaşırtıcı değil. Sosyopatlar başkalarının veya kendilerinin güvenliği için çok az endişe duyma eğilimindedir. Bu da aşırı alkol tüketimi, uyuşturucu kullanımı, kumar bağımlılığı, güvensiz seks ve tehlikeli hobiler gibi eğilimlerle kendini gösterebilir.
Sosyopati tedavi edilebilir mi?
Psikoterapi, özellikle daha hafif vakalarda, bazı semptomların ve yan etkilerin yönetilmesine yardımcı olabilir. Ancak bir sosyopatın profesyonel yardım araması genelde alışılmadık bir durumdur.
Antisosyal kişilik bozukluğuyla ilgili merak uyandıran şeylerden biri, içgörü eksikliğidir. Sosyopat bir insan sorunları olduğunu fark edebilir. Başının belaya girdiğini görebilir. Sevgilisinin kendisinden memnun olmadığını biliyor olabilir. Ama daima başka insanları ve başka koşulları suçlama eğiliminde olduğu için kendisinde bir kusur göremeyebilir. Bu nedenle nadiren yardım almayı düşünür.
Yine de hafif sosyopati gösteren kişilerde ve bağımlılık davranışları göstermeyenlerde, bu semptomlar yaşla birlikte azalabilir. Eğer sevdiğiniz birinin sosyopatisi varsa, bu konuda bir terapistten yardım alabilir veya bir destek grubu bulabilirsiniz. Sevdiğiniz kişinin davranışını değiştiremezsiniz, ancak onu anlamanın ve başa çıkmanın ya da sınırlar koymanın ve kendinizi korumanın yollarını öğrenebilirsiniz.
Önemli not: Bu yazıda yer verilen tüm bilgi ve öneriler bilimsel destekli makaleler baz alınarak, genel bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup herhangi bir uzman tavsiyesi içermemektedir. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurun.
İlginizi çekebilir: Narsist partnerle ilişki: Narsistik kişilik bozukluğu nedir?
Kaynak: Healthline