Kilo sorunum var… Gebe kalamıyorum… Sivilce ve tüylerden bıktım… Saçlarım ne yapsam güçlenmiyor… Adetlerim düzensiz… Hepimizin sık sık duyduğu yakınmalar…
Bunların nedeni sık görülen, ama az bilinen bir hastalık olan polikistik over sendromu olabilir…
Polikistik Over Sendromu sık rastlanan bir sorun olmakla birlikte, belirtilerin değişebilmesi tanı konmasının gecikmesine neden olabilir. (1) PKOS belirtilerini bilmeniz, doktorunuza danışarak tedavinizi zamanında almanızı sağlayan ilk adım olacaktır.
Polikistik Over Sendromu (PKOS) nedir?
Polikistik overin birebir çevirisi yumurtalıklarda çok sayıda kist olmasıdır. Bu durumda yumurtalıkta normalden çok sayıda folikül kisti oluşur ve yumurtalığın boyutu büyür (Folikül kisti normalde kadınların gebe kalabilmeleri için yumurtayı serbestleştirdikleri içi sıvı dolu kürelere verilen isimdir). Sonuçta yumurtalıklarda bulunan bu çok sayıdaki kistler polikistik over sendromu (PKOS) adı verilen duruma yol açar. (1) Bu durum 5-10 kadın kadar sık görülmektedir. (2)
Akla ilk gelen soru: “bu kadar sık olan ve yumurtalıklarda çok sayıda kist olmasının ne zararı olabilir ki?” şeklinde. Ancak PKOS adet düzenini, doğurganlığı, hormonları ve dış görünümü, hatta uzun süreli sağlığı etkileyebilen önemli bir sağlık sorunudur. (1,2)
PKOS’un Nedeni Nedir?
PKOS’un nedeni tam olarak bilinmemektedir, ancak PKOS’ta kanda üreme sistemini düzenleyen bir hormon olan luteinizan hormonun (LH) ve erkeklik hormonlarının (androjenler, testosteron) düzeyleri yükselir ve bu yüksek miktarlardaki hormonlar yumurtalıkların çalışmasını engeller. (2)
PKOS’un Belirtileri Nelerdir? (2,3)
PKOS’ta hormon düzeylerinde oluşan değişiklikler; adetlerde düzensizlik, adet görmeme, kıllanma, saç dökülmesi, akne, kilo alma ve gebe kalamama gibi belirtilere yol açar. Bu belirtiler genellikle ergenlik veya gençlik döneminde ortaya çıkar ve şiddetleri her kadında farklı düzeyde olabilir.
- Adet düzensizliği: Adet görmeme, seyrek veya düzensiz adet görme şeklindedir. PKOS’u olan kadınlar genellikle yılda 6-8 kez adet görür, kilo aldıkça adet düzensizliği ağırlaşabilir.
- Kilo alma: PKOS’lu kadınların kilosu giderek artabilir ve yaklaşık yarısında obezite oluşur.
- Kıllanma ve akne: PKOS yüz ve vücutta kıllanma, aşırı yağlanma, akne gibi sorunlara yol açabilir. Ayrıca erkek tipi saç dökülmesi görülebilir.
- Kısırlık: PKOS’lu kadınların çoğunda normal yumurtlama olmadığı için gebe kalmaları güçleşir. Bu nedenle korunmasız ve düzenli bir birlikteliğiniz olmasına rağmen 6-12 ay içinde gebe kalamadıysanız mutlaka bir doktora danışmalısınız.
- Depresyon ve endişe hali: Sık görülen bu durumlar gereğinde ayrıca tedavi edilir.
PKOS şeker ve kalp hastalıklarına yol açarak gelecekteki sağlığı da etkileyebilir:
- Şeker ve kalp hastalıkları: PKOS insülin direncine ve kan insülin düzeylerinde artışa yol açar ve PKOS’u olan 3 kadından birinde 40 yaşında glukoz tolerans bozukluğu (prediyabet, gizli şeker), 10 kadından birinde ise şeker hastalığı (diyabet) gelişir. Aşırı kilo, şeker hastalığı ve PKOS’u olan kadınların yaklaşık yarısında bulunan uyku apnesi (geceleri nefesin durması) kalp hastalığı gelişme riskini artırır.
PKOS Nasıl Anlaşılır? (2)
Yukarıdaki belirtilerden herhangi biri varsa kadın doğum doktorunuza danışmayı ihmal etmeyin. Doktorunuz sizi muayene edecek ve gerekli görürse bazı testler isteyecektir.
Genel olarak aşağıdaki 3 durumdan 2’si varsa PKOS olduğu söylenebilir:
- Adet düzensizliği
- Erkeklik hormonu düzeylerinde yükselme (kan testleri veya kıllanma, akne, erkek tipi saç dökülmesi belirtilerinin varlığı)
- Ultrasonografide yumurtalıklarda çok sayıda kist olduğunun görülmesi
Bu testlerle birlikte veya daha sonra doktorunuz farklı kan testleri de isteyebilir.
Peki PKOS Nasıl Tedavi Edilir?
PKOS tedavisinde doktorunuzun önerdiği ilaçları düzenli şekilde kullanmanız çok önemlidir; ilaçların yanı sıra yaşam tarzınızı da daha sağlıklı olacak şekilde değiştirmeniz gerekir. (1-3)
Doğum kontrol hapları: PKOS’lu kadınlarda adetlerin düzenlenmesi için en sık kullanılan yöntemdir. Doğum kontrol hapları adetleri düzenleyerek rahim iç katmanının (endometriyum) kalınlaşmasını ve rahim kanseri oluşmasını engeller. Erkeklik hormonu üretimini engelleyerek kıllanma ve aknenin iyileşmesini, saçların uzamasını destekler. Ayrıca hamile kalmak istemeyen ve seyrek de olsa yumurtlaması olan kadınlarda gebelikten koruyucu etki sağlar. Doğum kontrol hapları etkili ve güvenlidir, yeni nesil doğum kontrol hapları bazı kadınların korktuğu gibi kilo alımına yol açmazlar. Bazen ilk aylarda bulantı, şişlik, lekelenme gibi geçici yan etkiler görülebilir, ancak bunlar ilk 2-3 ay içinde kendiliğinden ortadan kalkar. Uzun süredir adet görmemiş olan kadınlarda önce adet görülmesini sağlayan bir hormon verilebilir. Adet düzensizliğinin tedavisi amacıyla her ay belli günlerde progesteron da kullanılabilir, ancak bu yöntem akne ve kıllanmayı etkilemez. (2)
Kilo verme: Adet düzensizliği, insülin direnci ve diğer belirtilerin giderilmesinde çok yararlıdır. Aşırı kilolu PKOS hastalarının çoğu ağırlıklarının %5-10 kadarını bile verdiklerinde, belirtilerinde iyileşme olduğunu fark ederler. Kilo vermek için diyet ve egzersiz birlikte uygulanmalıdır. Meyve ve sebze ağırlıklı, tam buğday ekmeği gibi rafine olmayan gıdalarla, yağsız et-balık ve kümes hayvanlarıyla beslenmek; şeker, tuz ve kafein tüketimini azaltmak sağlıklı beslenmenizi sağlayacaktır. Özellikle kahvaltı olmak üzere öğünler düzenli tüketilmeli ve alkol tüketimi sınırlanmalıdır. Sağlıklı bir yaşam için haftada en az 3 kez 30 dakika fiziksel egzersiz yapmanız da çok önemlidir. Bu konuda ayrıntılı bilgiyi doktorunuzdan ve diyetisyeninizden edinebilir ve kendinize özel bir program belirleyebilirsiniz. (1-3)
İnsülin direnci söz konusuysa doktorunuz buna yönelik bir ilaç da verebilir. (2)
Kısırlık yakınması olan yaklaşık 10 kadından 7’sinde PKOS bulunduğu bilinmektedir. Bu durum aşırı kilolu olan kadınlarda daha sıktır ve ilk önce kilo verilmesi önerilir. Zayıflamanın yanı sıra gebe kalmak için uygulanan çeşitli tedaviler bulunmaktadır. Bunlar yumurtlamayı sağlayan ilaçlar, hormon destekleri gibi doktorunuzun durumunuza göre seçeceği tedavilerdir. (2,3)
Sonuç olarak, sık rastlanan bir sorun olan PKOS ile sağlıklı yaşam önerilerine uyup, doktorunuzun önerdiği tedavileri alarak başa çıkabilirsiniz.
Sağlıklı ve mutlu günlere…
Kaynaklar:
1. Polycystic ovary syndrome: what it means for your long-term health.
2. Barvieri RL. PCOS Overview.
3. Polycystic ovary syndrome.
4. Polycystic ovary syndrome.
İlginizi çekebilir: Her kadının korunma yöntemi kendisine özel: Sizin için en doğru doğum kontrol yöntemi hangisi?