Yaz neredeyse geldi! Hepimiz iş yoğunluğundan, okul yorgunluğundan, şehrin stresinden kaçmak ve bunaltıcı havalarda serinlemek için kendimizi tatilin kollarına atacağız. Kimimiz deniz tatili yapacak, kimimiz doğa tatili, kimimiz de memleketine, özüne dönecek. Bütün yıl bu anı bekledik, değil mi? Şimdi keyfini sürme, tükenen enerjimizi geri kazanma zamanı!

Tüm kontrolün elimizde olduğu konfor alanımızda, evlerimizde atık oluşumumuzu kontrol altına almak nispeten kolaydı. Peki seyahatte? Yolculuk esnasında, sonrasında ve konaklayacağınız yerde atıksız düzeninizi sürdürebilmek, atıksız yaşama geçişte en zorlayıcı aşama olabilir. Ancak imkansız değil. Seyahat ederken bile çevreye saygılı olup atık oluşturmama imkanına sahipsiniz. Tatildeyken de plastiksiz, kimyasalsız ve atıksız kalmak mümkün! Bunun için, rezervasyonunuzu yapmadan ve bavulunuzu doldurmaya başlamadan önce şu önerilere kulak verin.

Biletinizi bastırmayın, indirin

Uçakla veya otobüsle seyahat ederken satın aldığınız biletinizi PDF formatında akıllı cihazınıza (telefon veya tablet) indirebilirsiniz. Yolcu bilgileri ve barkodu olduğundan normal basılı biletlerden bir farkı yoktur. Biletler genelde kuşe kağıda basılır ve üzerleri boya ve mürekkep doludur, kompost edilemezler. Dolayısıyla daha tatil için attığınız ilk adımdan itibaren atıksız düzeninizi sürdürmüş olursunuz.

Yolculuk esnasında atık oluşturan bir diğer uygulama da yapışkan bagaj etiketleri. Kendi bavul ve çantalarınıza üzerinde isminiz ve telefon numaranız yazılı olan, tekrar tekrar kullanılabilir bagaj etiketlerinden takın ve havayolu veya otobüs şirketlerinin yapıştıracağı etiketleri reddedin.

Çevre dostu gereçlerinizi de götürün

Gün içerisinde sıkça kullandığınız malzemeleri, seyahat esnasında bulamama ihtimaline karşı yanınıza almanızda fayda var. Aksi halde plastik alternatifini kullanmak zorunda kalabilirsiniz. Gittiğiniz yerden oraya özgü şeyler almak isteyebilirsiniz, bez çantanız her daim kol çantanızın bir köşesinde dursun. Eğer pipet kullanmayı seviyorsanız metal veya bambu pipetlerinizi, otellerdeki tek kullanımlık terlikleri kullanmamak için kendi terliklerinizi, pet şişe almamak için su şişenizi de unutmayın.

Su için şuna da dikkat çekmek istiyorum; evinize arıtma kurdurmuş ya da cam damacana ile içme suyunuzu alıyor olabilirsiniz ancak gittiğiniz yerde bu hizmetleri bulamayabilirsiniz. Çeşmelerden akan suyu doğrudan içebiliyorsanız ne mutlu, fakat kendi adıma konuşayım, ben musluk suyunu gönül rahatlığı ile içemiyorum, ayrıca mideme dokunuyor. Eğer siz de benim gibiyseniz, bu gibi durumlar için kendi arıtma sistemi olan şişelerden edinebilir ya da musluk ağızlarına geçirilen mini arıtma çözümlerini  kullanabilirsiniz. Böylece nereye giderseniz gidin, içme suyu sıkıntısı yaşamazsınız.

NOT: Bazı atıksız ürünler üreten işletmelerin ana mağazaları ya da üretim yerleri, tatil beldelerine çok yakın olabiliyor (mesela Mediflora Farm (Bodrum), Pebble (Köyceğiz), vb.). Bu beldelere yolculuk yapacak olursanız, oraya gitmişken bu gibi yerli üretim yapan atıksız mağazaları ziyaret etmeden geçmeyin. İhtiyaçlarınızı, kargo plastikleri ile uğraşmadan bu şekilde elden alabilirsiniz.

Kendi yiyeceklerinizi getirin

Uçak ve otobüslerde, yolda size yiyecek ve içecekler ikram edilir. Bu ikramların çoğu da plastik ambalajlıdır. Paketlenmiş yiyeceklerinizi açıp, plastik çatal kaşıklarla yiyerek ve ikram edilen içeceğinizi karton bardaktan içerek atık oluşturmak istemiyorsanız, en güzel çözüm yiyeceklerinizi yanınızda taşımanızdır.

Balmumu veya kumaş peçetelerle ya da saklama kaplarınızla kendi sandviçlerinizi tüketebilir, atıştırmalık seviyorsanız küçük kavanozlarda en sevdiğiniz kuruyemişleri getirebilir, ikram edilen içecekleri kendi termos bardağınıza koymalarını isteyebilirsiniz. Termos bardağın ve çatal kaşıkların çok yer kapladığını düşünüyorsanız, seyahat için özel olarak tasarlanmış, çok az yer kaplayan katlanır bardaklar ve çatak kaşıklar mevcut.

Islak mendile hayır

Yemeğinizi yediniz, ellerinizi ve ağzınızı silme ihtiyacı hissettiniz. Bu gibi durumlarda pratik oluşu sebebiyle elimiz hep paketli tek kullanımlık ıslak mendillere gider. Fakat artık bu alışkanlığı değiştirme zamanı. Ellerinizi yıkamak için lavaboyu kullanmaya gayret edebilir, lavaboya ulaşımın mümkün olmadığı koşullar içinse kendi temizleme mendilinizi yapabilirsiniz. Bunun için birkaç parça pamuklu kumaş mendil ve spreyli bir seyahat boy şişe edinin. Şişeye sabunlu su karışımı doldurun. Temizlik gerektiğinde, mendili spreyle ıslatıp elinizi – ya da neresi kirlendiyse – silebilirsiniz. Daha sonra bu mendilleri yıkayıp tekrar tekrar kullanabilirsiniz.

Kendi temizlik ürünlerinizi götürün

Yanınıza aldığınız saklama kaplarını, çatal kaşıkları, bardakları ve şişeleri yıkamanız gerekecek. Hatta eğer sezonluk ev ya da kamp alanı gibi her işten sizin sorumlu olduğunuz bir tatil planı yaptıysanız, çamaşırları da unutmamak gerek. Oralarda oturup sabun rendelemekle uğraşmamak ya da içi kimyasal dolu plastik ambalajlı deterjanlara muhtaç kalmamak için, çamaşır tozunuzu, bulaşık sıvınızı ve kumaştan veya kabak lifinden bulaşık süngerinizi de yanınızda götürün.

Su tüketimini sınırlandırın

Sıcaklık yüksek, serinlemek ve terden arınmak için her saat başı duş alma isteği ise daha da yüksek. Ancak dünyamızdaki temiz su miktarının giderek azaldığı, ülkemizdeki barajların doluluk oranının düşmekte olduğu göz önüne alınırsa, su israfı yapmamaya da en az atık çıkarmamaya gösterdiğimiz kadar özen göstermeliyiz. İsraf da bir çeşit atıktır. Denize veya havuza her girip çıktığımızda değil, en son girip çıktığımızda duş almak, duş süresini kısa tutmak, akan suyun altında değil, suyu kovaya doldurup kovadan yıkanmak gibi önlemler ile kişi başına harcanan suyu önemli derecede azaltabiliriz. Doğal sabunlar ve katı şampuanlar çok daha kolay durulandığı için zaten daha az suyla bile tertemiz olacaksınız.

Kompost edilebilen atıkları değerlendirin

Meyve artıkları, kuruyemiş kabukları, işlenmemiş karton kaplar gibi toprakta çözünen ve kompost edilebilen atıklarınızı çöpe atmayın, biriktirin. Bir kapta biriktirdiğiniz bu organik atıkları tatil bitip evinize döndüğünüzde kendi kompost kovanıza aktarabilirsiniz. Eğer tatiliniz 10 günden daha uzun sürecekse, kap içerisinde bu organik atıkların bozulması ve kötü kokması ihtimali yüksektir. Böyle bir durumda organik atıkları biriktirip, çok geçmeden insanların yoğun olmadığı bir bölgede toprağa gömebilirsiniz (üzerine atmayın, altına gömün). Böylece bu atıkların metan gazına değil gübreye dönüşmesine vesile olmuş olursunuz.

Atıksız eğlence

Havaalanında ve otogarda kalkış saatini beklerken ve kumsalda güneşin tadını çıkarırken yapmayı en çok sevdiğimiz şeylerden biri şüphesiz ki okumak. Dergi okumayı çok seviyor olabilirsiniz, ancak kuşe kağıda basılan ve plastikle paketlenen dergileri okyanuslarımız o kadar da sevmiyorlar. Bunun için dergileri basılı kopya halinde almak yerine elektronik kopya olarak satın alıp, tabletinize veya e-okuyucunuza indirebilir ve çevreye zarar vermeden okumanın tadını çıkarabilirsiniz. Kitapları da bu yolla satın alarak kitap basımı için daha fazla ağaç kesilmesine engel olabilirsiniz. Ayrıca, bavulda fazladan yer kaplamadan ve ağırlık yapmadan istediğiniz sayıda kitap ve dergiyi yanınıza almış olacaksınız.

Kişisel bakım

Normal zamanda kullandığınız sabun, katı şampuan, diş macunu, bambu diş fırçası, yüz bakım yağlarını küçük seyahat boy cam şişeler edinerek yanınıza alın elbette ancak bunların dışında, özellikle sıcak yaz aylarında ve tatilde ihtiyaç duyacağınız kişisel bakım ürünlerinden de bahsetmek gerekiyor. Bunların en başında da güneş koruyucu kremler geliyor.

Bildiğimiz güneş kremleri hem plastik ambalajlarda satıldığından hem de cildimizden deniz suyuna karıştığında marin ekosisteme ciddi zarar verdiğinden artık bizim için bir seçenek değil, ancak ozon tabakasının incelmiş olması ve güneş ışınlarının eskisinden daha tehlikeli hale geldiği gerçeğini de göz ardı edemeyiz. Kendimizi UVA ve UVB ışınlarından koruyacak ürünlere ihtiyacımız var.

Bunun için pek çok ev yapımı güneş koruyucu krem ve yağ tarifi mevcut. Birkaç doğal yağ ve çinko oksit tozu ile kendi güneş kreminizi yapabilirsiniz. Ben bu yazıda sizlerle bir tarif paylaşmayacağım ama yeterli araştırma ve deneme-yanılmadan sonra atıksız güneş korunması ile ilgili detaylı bir yazı yazmayı planlıyorum. Dilerseniz internette küçük bir araştırma ile birkaç farklı tarif öğrenebilir, dilerseniz de Uplifers – Green Up’ta bir sonraki yazımı bekleyebilirsiniz!

Yaz sıcaklarında ihtiyaç duyacağımız bir diğer ürün de deodorantlar. Ozon tabakasının incelmesinde önemli “katkıları” olan ve kesinlikle solunmaması tavsiye edilen gaz formundaki deodorantlar ile gözenekleri tıkayıp deriden kana karışan katı stick formdaki deodorantlar da artık hayatımızdan çıkaracağımız, çevre ve beden salığımızı tehdit eden ürünler. Ancak çevreyi korumaya çalışırken ter kokmak zorunda da değiliz. Deodorant için de ev yapımı tarifler mevcut. Dilerseniz kendiniz yapabilir, dilerseniz de atıksız ürün üreten bazı yerel firmalardan doğal deodorant satın alabilirsiniz.

Ev yapımı deodorant tarifi

• 2 yemek kaşığı ararot (maranta nişastası) tozu, 1 yemek kaşığı karbonat, 1 yemek kaşığı shea yağı ve 1 yemek kaşığı Hindistan cevizi yağını cam bir kaseye koyup kaynayan suya oturtun (benmari usulü).
• Yağlar iyice eriyip malzemeler homojen olana kadar karıştırın.
• Sonrasında kaseyi sudan alıp, eriyik karışıma, kokusunu sevdiğiniz bir esansiyel yağdan 5-10 damla damlatın.
• Hepsini karıştırıp küçük bir kavanoza aktarın.
• 20 dakika buzdolabında bekledikten sonra deodorantınız kullanıma hazır.

Son olarak da yazın en canımızı sıkan tarafı, kaşındıran, kızartan, hatta hastalık saçan sivrisinekler! Sivrisinekleri kovuşturmak için de çevreye ve cilde zarar veren ürünler kullanmak zorunda değilsiniz. Vücudunuza normalde uyguladığınız ev yapımı nemlendiricinizle karıştırarak veya tek başına okaliptüs yağı kullanabilirsiniz.

Okaliptüsün bizim için çok ferah bir kokusu vardır ancak sivrisinekler bu kokudan nefret ederler. Okaliptüsle birlikte fesleğen veya kekik yağı kullanmak da sinek kovucu etkiyi arttırır. Hassas ciltliler ve çocuklar için de uygun olduğu söyleniyor, yine de eğer hassas bir cildiniz varsa tüm vücudunuza uygulamadan önce teninizin küçük bir yerine sürüp test etmenizi öneririm.

Bunlara dikkat!

• Uçakla yolculuk yapacaksanız, su şişenizin ve termosunuzu yanınıza alacaksanız içi boş olmalı yoksa kontrol noktasından geçmeden ya hepsini içmek ya da şişenizi/termosunuzu çöpe atmak zorunda kalırsınız.
• Bagajınızdaki bütün doğal yağlar ve sıvı karışımlar (kullandığınız kaplara göre değişmekle birlikte) sızdırma yapabilir. Tüm bu malzemeleri bavula, sızdırmaz bir çanta içinde koyun. Bazı sürprizler hoş olmayabilir, bütün kıyafetleriniz yağ içinde kalsın istemezsiniz.
• Ev yapımı tarifler diğer kozmetik ürünler gibi koruyucu katkı maddeleri içermezler, dolayısıyla bozulma süreleri çok daha kısadır. Bu ürünlerinizi ya yola çıkmadan bir gün önce ya da (her ürün için mümkün olmayabilir ama mümkünse) ana malzemeleri yanınıza alıp gittiğiniz yerde hazırlamayı tercih edebilirsiniz. Bu sayede erkenden bozulmalarını engeller ve çok daha taze kullanırsınız.
• Bu saydıklarımın bazılarına siz ihtiyaç duymuyor olabilirsiniz veya bunların dışında sizin için çok gerekli başka ihtiyaçlar ortaya çıkabilir. Sizin için nelerin olmazsa olmaz olduğunu seyahat esnasında kendiniz keşfedeceksiniz ve sonraki seyahat planlarınızda nasıl önlemler almanız gerektiğini biliyor olacaksınız.

Hepinize atıksız tatiller!

Kaynaklar
https://wanderlust.com/journal/guide-zero-waste-travel-lauren-singer/
https://www.livekindly.com/11-tips-zero-waste-travel/
https://www.goingzerowaste.com/blog/tips-for-a-zero-waste-road-trip
https://www.goingzerowaste.com/blog/zero-waste-traveling-tips-flying-and-airports
Trash Is For Tossers – Lauren Singer
https://sagligabiradim.com/ev-yapimi-sivrisinek-kovucular/
Adı geçen markalar ve ürünler:
https://urun.n11.com/su-aritma-cihazlari/kemflo-su-aritma-filtreli-su-icme-sisesi-P139098602?gclid=CjwKCAjw_YPnBRBREiwAIP6TJyzrg6KjgILQitsdIdlVpNZtA0FjAp-mT2D6MsOMs2a8EokoL66t5hoCU0oQAvD_BwE&gclsrc=aw.dshttps://urun.n11.com/su-aritma-cihazlari/kemflo-su-aritma-filtreli-su-icme-sisesi-P139098602?gclid=CjwKCAjw_YPnBRBREiwAIP6TJyzrg6KjgILQitsdIdlVpNZtA0FjAp-mT2D6MsOMs2a8EokoL66t5hoCU0oQAvD_BwE&
https://www.trendyol.com/binbirreyon/musluk-ucu-su-filtresi-su-aritma-basligi-p-5787904?boutiqueid=314485&merchantid=107313&gclid=CjwKCAjw_YPnBRBREiwAIP6TJ1_iuirjCtsPyYm3xmWeiosjWrqiObjZNdWYYXFQNNV-hfz0Gk3tmxoCtyMQAvD_BwEhttps://www.trendyol.com/binbirreyon/musluk-ucu-su-filtresi-su-aritma-basligi-p-5787904?boutiqueid=314485&
Mediflora Farm: https://www.mediflorafarm.com/index.html
Pebble – : https://pebble.dukkan.im/
https://www.instagram.com/thelittlepebbleintheriver/
Cotton Bee Krem Deodorant

İlginizi çekebilir: Sıfır atık rehberi 6: Kişisel bakım