Sağlıklı beslenmek de bir takıntı olabilir: Ortoreksiya nedir?

Orthorexia veya orthorexia nervosa, sağlıklı beslenme ile sağlıksız bir takıntı içeren bir yeme bozukluğudur. Diğer yeme bozukluklarının aksine, ortoreksiya, miktar değil, çoğunlukla gıda kalitesi etrafında şekillenir. Anoreksiya veya bulimiyadan farklı olarak, ortoreksiya olan insanlar nadiren kilo vermeye odaklanırlar. Bunun yerine, yiyeceklerinin “saflığı” ile aşırı bir takıntıya ve sağlıklı beslenmenin faydalarına dair bir saplantıya sahiptirler.

Amerikalı hekim Steve Bratman ilk olarak 1997’de “ortoreksi” terimini tanımlamıştır. Terim, Yunanca olan “ortos”tan türetilmiştir.

Ortoreksiyaya ne sebep olur?

Sağlığınız için bir diyete başlayabilirsiniz ancak, bu odaklanma daha aşırı olursa tehlikeli de olabiliyor. Zamanla, bu ortoreksiyaya dönüşebilir. Ortoreksinin kesin nedenleri üzerine yapılan araştırmalar seyrek olmakla birlikte, obsesif kompulsif eğilimler ve eski veya mevcut yeme bozuklukları bilinen bir risktir. Diğer risk faktörleri arasında mükemmeliyetçilik eğilimleri, yüksek kaygı veya kontrol ihtiyacı vardır. 

Bazı çalışmalar, kariyerleri için sağlığa odaklanan bireylerin ortoreksiya geliştirme riskinin daha yüksek olabileceğini bildirmektedir. Sık karşılaşılan örnekler arasında sağlık çalışanları, opera şarkıcıları, bale dansçıları, senfoni orkestrası müzisyenleri ve sporcular yer almaktadır. Risk ayrıca yaşa, cinsiyete, eğitim düzeyine ve sosyoekonomik duruma da bağlı olabilir, ancak sonuçlara varılmadan önce daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Ortoreksiya ne kadar yaygındır?

Bazı durumlarda, ortoreksiyayı ve sağlıklı beslenme modelini ayırt etmek zor olabilir.
Bu nedenle ortoreksiyanın ne kadar yaygın olduğunu belirlemek zordur. Çalışmalardaki oranlar %6 ila %90 arasında değişmektedir. Bunun bir kısmı, tanı ölçütlerinin evrensel olarak üzerinde anlaşılmamasıdır. Dahası, kriterler, davranışların kişinin ortoreksiyanın önemli bir parçası olan sosyal, fiziksel veya zihinsel sağlığını olumsuz etkileyip etkilemediğini değerlendirmez. Sağlıklı beslenme hevesi, aşırı kilo kaybı veya arkadaşlarla dışarıda yemek yemeyi reddetme gibi günlük yaşamı olumsuz etkileyen bir saplantıya dönüştüğünde ortoreksiyaya dönüşür. Peki nasıl teşhis edilir?

1. Sağlıklı beslenmeye takıntılı bir şekilde odaklanma

İlk bölüm, abartılı duygusal sıkıntıyı içeren sağlıklı yeme üzerine takıntılı bir odaklanmadır. Bu şunları içerebilir:

• Davranışlar veya düşünceler: Dürtüsel davranışların veya diyet seçimleriyle zihinsel meşguliyetlerin optimal sağlığı teşvik ettiğine inanılmaktadır.
• Kendine dayatılan diyet anksiyetesi: Kendine dayatılan diyet kurallarını çiğnemek kaygı, utanç, hastalık korkusu, olumsuz fiziksel duyumlara neden olur.
• Şiddetli kısıtlamalar: Zamanla artan ve tüm gıda gruplarının ortadan kaldırılmasını ve temizlik, açlık veya her ikisinin eklenmesini içeren diyet kısıtlamaları.

2. Günlük hayatı bozan davranışlar

İkinci bölüm, normal günlük çalışmayı engelleyen kompulsif davranıştır. Bu, aşağıdaki yollardan herhangi biri ile gerçekleşebilir.

• Tıbbi sorunlar: Yetersiz beslenme, ciddi kilo kaybı veya diğer tıbbi komplikasyonlar, bu tür kompulsif davranışlardan kaynaklanabilecek sağlık koşullarına örnektir.
• Yaşam tarzında bozulma: Sağlıklı beslenme ile ilgili inanç veya davranışlar nedeniyle kişisel sıkıntı çekilebilir veya zor sosyal/akademik işlevler yaşam tarzında bozulmalara neden olabilir.
• Duygusal bağımlılık: Beden imajı, öz-değer, kimlik veya memnuniyet, dayatılan aşırı diyet kurallarına uymaya bağlı olabilir.

Ortoreksiyanın üstesinden nasıl gelinir?

Ortoreksiyanın sonuçları diğer yeme bozukluklarından olduğu kadar şiddetli olabilir. Tedavi edilmezse, bir kişinin sağlığında geri dönüşü olmayan hasara yol açabilir.

Ortoreksiyanın üstesinden gelmek için ilk adım varlığını tanımlamaktır. Bu zor olabilir, çünkü bu bozukluğu olan bireylerin sağlıkları, refahları veya sosyal işlevleri üzerindeki olumsuz etkilerinden herhangi birini tanıma olasılığı daha düşüktür. Bir kişi bu olumsuz etkileri tanıyabildiğinde, doktor, psikolog ve diyetisyen içeren multidisipliner bir ekipten yardım alması önerilir.

Son olarak, bilimsel olarak geçerli beslenme bilgileri ile ilgili eğitim, ortoreksiya ile yaşayan insanların yanlış gıda inançlarını anlamalarına, sınırlamalarına ve nihayetinde ortadan kaldırmalarına yardımcı olabilir…

İlginizi çekebilir: Duygusal yeme ile başa çıkmak için 5 öneri