Geçmiş zamanlarda, temizlik ürünlerinin gerek üretimi gerekse temin edilmesi günümüze kıyasla çok daha güçtü. 1800’lü yıllara kadar insanlar ancak ayda bir kez saçlarını yıkayabiliyordu. Ancak, bundan birkaç on yıl sonra, ilk sentetik şampuan üretildi ve sanayinin gelişmesi ile birlikte saç yıkama sıklığı da arttı. 1970’lere gelindiğinde, her gün saç yıkamak gayet normal ve hatta gerekli hale gelmişti.
Günümüzde raflarda bulunan şampuanlar, 70’lere göre çok daha kaliteli ve cilt ile daha uyumlular. Yine de içerdikleri sülfatlar, parabenler ve daha nice kimyasallar, hem cilde zarar verme riski taşıyorlar hem de atık sulara karışarak çevre için tehdit oluşturuyorlar. Sadece şampuan da değil; saç kremleri, saç spreyleri, saç maskeleri vb. derken aslında hiç de gerekli olmayan onlarca saç bakım ürünü kullanılıyor. Bu ürünler sadece içerikleri ile değil, aynı zamanda plastik ambalajları ile de çevreye zarar veriyorlar.
Tam da bu sebepten, bu problemi görüp gidişatı değiştirmek istemiş çevreci insanların başlattığı No Poo hareketine ihtiyacımız var. “No Shampoo (Şampuan yok)” kelimeleri kısaltarak oluşturulan No Poo hareketi, şampuan ve beraberinde pazarlanan onlarca saç bakım ürününü göz ardı ederek hem içeriği hem de paketleme yöntemi ile çevreye ve sağlığa zarar vermeden saçları temizlemek anlamına geliyor.
Sentetik şampuanlara mecbur kalmadan saçları temizlemenin pek çok farklı yolu var. İşte, şampuana en çok benzeyen yöntemden en radikal yönteme göre sıraladığım 5 farklı saç yıkama yöntemi…
Katı şampuanlar ile saç yıkama
Şampuana en fazla benzeyen ve adapte olması en kolay no-poo yöntemidir. Katı şampuanlar karton, keçe veya pamuklu kumaş gibi çevreci ambalajlara sahiptirler. Suya karıştığında doğayı kirletmeyen, doğada çözünebilen malzemelerden üretilirler. Katı formda oldukları için konsantredirler, az bir miktarı temizlik için yeterli gelir, dolayısıyla ortalama bir şişe şampuandan 2-3 kat daha uzun süre kullanılabilir. Saçta kalıntı bırakabiliyor olması tek dezavantajıdır ki bu sorun da saç yapısına göre kişiden kişiye değişir ve uygulama ve durulama yöntemlerinde ufak değişiklikler yapılarak kolayca bertaraf edilebilir. Denemek isteyenler, yerli ve çevre dostu bir firma olan Mediflora Farm’ın kuru, normal ve yağlı saçlar için üretilen katı şampuanlarını ve katı saç kremlerini tercih edebilirler. Başka markaların katı şampuanları da var (mesela Lola Bomb) ama temiz içerik ve plastiksiz bir paketleme açısından bana çok güven vermediler.
Doğal sabunlar ile saç yıkama
Doğal sabunlar, zeytinyağı ve Hindistan cevizi yağı gibi doğal bitkisel yağlardan üretilirler ve sadece saç değil, vücut, el ve hatta genel ev temizliği için de kullanılabilirler. Ancak doğal sabunlar nihayetinde sabundur ve yağı sökmede başarılı oldukları kadar da baziktirler. Sabunların pH değerleri genellikle 10-12 arasındadır, yani yüksek baziktir. Saçların ise normal pH değeri yaklaşık 5,5 civarındadır, yani hafif asidiktir. Saçtaki pH değerinin bozulması, kuruluk, sertlik ve kepeklenme gibi sorunlara sebep olabilir.
Bunu engellemenin en basit ve doğal yolu ise saçları sirke ile durulamaktır. Sirke asidiktir ve sabunla temas etmiş saçın pH değerini dengeler. Bu nedenle pek çok insan, saç kremi kullanmak yerine saçlarını banyodan çıkmadan son bir kez sirkeli su ile durularlar. Yarım çay bardağı elma sirkesini bir tas (veya maşrapa) su ile karıştırarak son durulama işlemini yapabilirsiniz. Yeterli gelmezse, sirke miktarını artırabilirsiniz.
Kendin-yap şampuanlar ile saç yıkama
Katı şampuanlardan ve doğal sabunlardan memnun kalmayan sıfır atıkçılar çözümü kendi şampuanlarını kendileri yapmakta bulmuş. Şampuanı evde kendi imkânlarınla yapmak, içeriğini seçme özgürlüğü tanıyor ve bu sayede kişi, kendi saç ve saç derisine en iyi gelen ürünleri kendi belirlediği oranlarda kullanarak kendisi için en işe yarayan karışımı elde edebiliyor. El yapımı şampuanların iki türü var; birinde sadece toz halde malzemeler kullanıp kuru bir karışım yapılıyor ve bu karışım saça uygulandıktan sonra su ile durulanıyor, diğerinde ise kuru ve ıslak malzemeler bir arada kullanılarak sentetik şampuan kıvamında bir karışım yapılıyor. Bu yöntemin dezavantajı, saçı kir ve yağdan, katı şampuanlar ve doğal sabunlar kadar etkili şekilde temizleyemiyor olması. Ayrıca, kişinin kendi saç yapısına en uygun formülü bulması için çokça deneme yapmak gerekiyor ki bu da çok zaman alan ve saçın adaptasyon sürecini zorlaştıran bir durum. İnternette pek çok el yapımı şampuan tarifi var, denemek isteyenler internette biraz sörf yaparak güzel tarifler bulabilirler.
Sirke ve karbonat ile saç yıkama
No-poo’cuların çoğu saç derisinin ürettiği yağın saç için faydalı olduğunu ve temizlenmemesi gerektiğini düşünür. Bu nedenle de, doğal olsun veya olmasın, şampuan ve sabun gibi yağ temizleyici ürünlerden kaçınırlar. Kirliliği, kötü kokuyu ve bakteri oluşumunu engellemek için de karbonat ve sirke ile veya sadece sirke ile saçlarını yıkarlar.
Denemek isteyenler için sirke ve karbonat ile saç yıkama yöntemi: 3-4 tatlı kaşığı karbonat, saç diplerinden başlanarak tüm saça uygulanır. Karbonatı biraz su ile karıştırıp macun kıvamına getirmek uygulamayı kolaylaştırır. 1 fincan elma sirkesi, su ile seyreltilerek 500 ml’lik bir karışım elde edilir, hoş koku vermesi için isteğe bağlı esansiyel yağlar damlatılabilir. Bu sirkeli suyla saçlar karbonattan arındırılır. Sirkeli su durulanmaz.
Sadece su ile yıkama
Saç temizliği alternatifleri arasında en alışılmışın dışında olanı kesinlikle sadece su ile yıkama yöntemidir. Saçın sadece su ile temizlenmeye alışması için önce bir müddet karbonat ve sirke ile yıkanması ve şampuansız bir bakım rutinine adapte olması gerekir. Sonrasında ise önce karbonatı bırakıp sadece sirke ile yıkamaya, ardından sirkeyi de bırakıp tamamen suyla yıkamaya alıştırılır. Deneyenlerin yorumlarına göre, ilk 3-4 hafta zor geçiyormuş ancak ilk haftalar atlatıldıktan sonra tamamen adapte olunuyormuş.
No Poo yönteminin avantajları
- Doğada çözünmeyen, çevreyi kirletmeyen ve plastik atık oluşturmayan ürünler kullanıldığı için çevre dostudur.
- Yöntemlerde kullanılan ürünler sülfat ve paraben gibi kimyasallar içermediği için sağlığı etkilemez, cilt dostudur.
- Genel olarak malzemelerin fiyatları çok uygundur ve çok daha uzun süre kullanılabilir, ekonomiktir.
- Bu ürünler saçlardan kolayca durulandığı için duş süresi kısalır, su tasarrufu yapmayı sağlar.
No Poo yönteminin dezavantajları
- Yıllarca şampuanla yıkanmış, saç kremleri ile yumuşatılmış saçları alıştırmak zordur. Adaptasyon süreci boyunca kuruluk, yağlanma ve saç tellerinde sertlik olabilir. Pes etmeden, sabırla devam etmek gerekir.
- Herkesin saçı ve saç derisi farklıdır, kişiye en uygun yöntemi seçmek için deneme yanılma yapmak gerekir.
- İlk başlandığında saç temizlenmemiş, kirliymiş gibi gelebilir ama aslında temizdir. Saçın şampuansız rutine alışması ile birlikte bu his de geçecektir.
Bunlara dikkat!
- Saç derinizde kaşıntı, kepek, sivilce ve egzama gibi sorunlarınız varsa rutininizi değiştirmeden önce mutlaka bir uzmana danışın.
- Saçta biriken yağın ve kirin sadece su ile yıkanmakla temizlenmesi mümkün değildir. Düzgün temizlenmemiş saçlarda ise mikroorganizmalar çoğalır, bu mikroorganizmalar saç derisinde hastalıklara, yaralar açılmasına ve kötü koku oluşmasına neden olurlar. Bu nedenle pek çok trikolog (saç ve saç derisi sağlığı uzmanı), sadece su ile yıkama yöntemine başvurulmaması gerektiğini ifade ediyor, kesinlikle tavsiye etmiyor.
- Boyalı saçlar için saçı sirkeli su ile durulamak, yumuşatmak için yeterli gelmeyebiliyor. Eğer saçlarınızda boya varsa, sirkeli su yerine Hindistan cevizi yağını nemli saça uygulayarak kullanabilirsiniz.
Ben ne yapıyorum?
Ben şu an deniyorum. Malum Plastiksiz Temmuz ayındayız ve ben de bu challenge’ı, ne zamandır hayata geçirmek istediğim şampuanı bırakmak için bir fırsat olarak kullanma kararı aldım. Bu temmuz ayı bitmeden şampuanı bırakmış olmak ve bu challenge’tan alnımın akıyla çıkmak istiyorum. Katı şampuandan başlayarak sırasıyla her yöntemi deniyorum (sadece su yöntemi hariç, uzmanlar denemeyin diyor), internetten farklı el yapımı tarifler araştırıyorum. Sonrasında denediğim tarifleri ve hangilerinin işe yarayıp yaramadıklarını da mutlaka Uplifers’ta sizlerle paylaşacağım.
Atıksız kalın!
Kaynaklar
Blue Ollis
Sedona Christina
Madeleine Olivia
https://www.nopoomethod.com/
https://www.akademisacterapi.com/blog/sac-bakimi/saci-sampuanlamamak-noo-poo-akimi/
İlginizi çekebilir: Dünya çapında bir meydan okuma: Plastiksiz Temmuz