Psikopati nedir, belirtileri nelerdir?

Psikopati resmi bir klinik teşhis değildir ancak terim olarak genellikle antisosyal kişilik bozukluğu (ASKB), yani düşük empati, manipülasyon eğilimleri ve pişmanlık yoksunluğu gibi faktörlerin yer aldığı bozukluğun belirtileri için kullanılır.

Psikopati kelimesi ilk olarak 1800’lerin sonunda bazı ruh hastalıklarına sahip insanlar için kullanılmıştır. Terim iki antik yunanca kelimeden oluşur ve temel olarak “çile çeken ruh” anlamına gelir.

Günümüzde psikopati geniş kabul görmüş klinik bir terim veya teşhis değildir. Ancak insanlar onu genellikle antisosyal kişilik bozukluğunu tarif etmek için kullanıyorlar.

Bazı klinisyenler psikopati terimini ASKB’nin ağır formları için hala kullansalar da, genel kabul gören şey onun sadece ASKB altına düşen alt bir form olduğudur.

Önemli not: Bu yazıda yer verilen tüm bilgi ve öneriler bilimsel destekli makaleler baz alınarak, genel bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup herhangi bir uzman tavsiyesi içermemektedir. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurun.

Antisosyal Kişilik Bozukluğu (ASKB) nedir?

ASKB başkalarının ihtiyaç ve haklarına karşı herhangi bir ilgi göstermemek ile kendini gösterir ve genellikle pişmanlık yoksunluğu ve dürtüsellik eğilimi ile eşleşmiştir. Psikopati veya sosyopati olarak adlandırıldığı da olur.

ASKB DSM-5’te sıralanan 10 kişilik bozukluğundan bir tanesidir. Bu rehber kitap ruh sağlığı uzmanlarının büyük kısmı tarafından ruh sağlığı teşhisleri için kaynak olarak kullanılır.

Kişilik bozukluğu kendinize ve başkalarına dair nasıl hissettiğinizi ve davrandığınızı etkileyen yaşam boyu süren bir ruh sağlığı problemidir. Genellikle yüksek düzeyde problem veya engel yaratır. Düşünme, hissetme, etkileşime girme ve dürtülerinizi kontrol etme şeklinizi etkileyerek hayatınızı değiştirir.

Diğer kişilik bozukluklarının aksine sadece 18 yaş üstü bireyler ASKB tanısı alabilirler ama belirtiler genelde daha erken gelişim gösterirler.

Psikopati belirtileri

DSM-5’e göre ASKB’nin teşhis kriterleri şöyle:

• Sosyal normlarla sık sık çatışan davranışlar, özellikle de kural ve düzenlemelere uymamak
• Başkalarının hak ve duygularını görmezden gelme veya yıkma
• Pişmanlık ve empati hissedememek, başkalarına zarar veren davranışları haklı çıkartma
• Yalan söyleme, manipülasyon ve başkalarını kandırma eğilimi, bundan genelde kazanç veya keyif elde etme
• Kendinin ve başkalarının güvenliğine karşı genel bir aldırmazlık
• İş, ekonomik durum gibi konularda bile genel olarak sorumluluktan kaçma
• Agresif ve yıkıcı davranışlar, devamlı gerginlik hali
• Geleceği planlamakta ve dürtüleri kontrol etmekte zorlanma

Bu belirtiler zamana ve durumlara bağlı olarak ortaya çıkabilirler ve özellikle ergenlikle birlikte görülürler ancak resmi teşhis ancak 18 yaşından sonra konulabilir.

Farkındalık yoksunluğu ASKB’de genelde vardır. Yani bu rahatsızlığa sahip insanlar ona sahip olduklarının farkında olmazlar ve davranışlarında bir sorun görmezler. Bunun sonucunda çok az insan tedavi için başvurur.

Antisosyal kişilik bozukluğu erkeklerde daha sık görülür ve bazı insanlarda belirtiler yaşla birlikte bir miktar iyileşebilirler.

Psikopati ve sosyopati farklı mı?

ASKB belirtileri hem psikopati hem de sosyopati ile ilişkilendirilirler. İki terim arasında klinik bir fark yoktur.

Her iki konsept de ASKB deneyimini tanımlar ancak psikopati genellikle kişilik özelliklerini tanımlayan bir terim olurken, sosyopati ise diğer insanları doğrudan etkileyen davranışları tanımlamak için kullanılır.

Psikopatinin sebepleri

Kişilik bozukluğunun tam sebebi bilinmiyor ancak uzmanlar onun çevresel, deneyimsel ve genetik faktörlerden kaynaklandığını düşünüyorlar.

ASKB’nin genetik faktörünü anlamak için daha fazla araştırma gerekiyor ancak araştırmalara göre ASKB sahibi insanların %20’sinin rahatsızlığa sahip bir yakın akrabası var. 2017’de ikizler ile yapılan geniş bir çalışmada ASKB özelliklerinin %51’inin kalıtımsal olduğu keşfedilmiş.

Çevresel ve deneyimsel faktörler arasında şunlar bulunabilirler:

• Çocuklukta ihmal edilmek
• Travma ve diğer olumsuz deneyimler, örneğin çocuk istismarı
• ASKB’si veya başka ruh hastalıkları olan insanlarla birlikte büyümek

Psikopati tedavi edilebilir mi?

ASKB gibi kişilik bozuklukları bir noktaya kadar kontrol altında tutulabilirler ancak genellikle uzun vadeli belirtileri vardır. Özellikle ASKB’ye yönelik bir tedavi türü yoktur.

Geleneksel ruh sağlığı yönetimi yaklaşımları arasında psikoterapi ve ilaçlar vardır ve bunlar dürtüsellik ve saldırganlık gibi belirtileri kontrol altına almaya yardımcı olurlar. İlaçlar anksiyete ve depresyon gibi eşlik eden belirtileri kontrol altına almaya yardımcı olurlar.

ASKB’nin ilaç seçenekleri şöyle:

• SSRI’lar gibi antidepresanlar
• Antipsikotikler
• Antikonvülsanlar

Psikoterapi belirtilerin yaşamınızı ve ilişkilerinizi nasıl etkilediğini anlamanıza yardımcı olabilir.

2015 yılındaki bir değerlendirmeye göre erken müdahale ASKB belirtilerinin ortaya çıkma ihtimalini de azaltıyor.

Psikopat terimi genellikle ASKB’si olan insanları tanımlamak için kullanılan informal bir terimdir. Bu kişilik bozukluğunda genellikle sosyal normlarla çatışan davranışlar, ayrıca başkalarına karşın genel bir aldırmazlık ve pişmanlık yoksunluğu bulunur.

ASKB yaşam boyu sürer ancak terapi ve ilaçlar ile bazı belirtileri hafifletmek ve anksiyete ile düşük dürtüsel kontrolü iyileştirmek mümkündür.

Önemli not: Bu yazıda yer verilen tüm bilgi ve öneriler bilimsel destekli makaleler baz alınarak, genel bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup herhangi bir uzman tavsiyesi içermemektedir. Sayfa içeriğinde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurun.

Kaynak: healthline

İlginizi çekebilir: Bilimin kabul ettiği kişilik bozuklukları ve özellikleri