Pişmanlıklarla barışmak mümkün: Pişmanlık nedir, nasıl baş edilir?

Hayatınızda hiç pişman oldunuz mu? Yoksa siz de hayatında hiçbir zaman pişmanlık duymadığını ileri sürenlerden misiniz? Gerçekten de içinde hiç pişmanlık barındırmayan bir hayat var mıdır? Lekesiz, bembeyaz sayfa gibi bir hayat? Yoksa “Hayatımda hiçbir pişmanlık yok” diyenler pişmanlıklarını görmezden gelen insanlar mıdır? Pişmanlık, yaptıklarımız yüzünden oluşabileceği gibi, yapmadıklarımız yüzünden de ortaya çıkabilir. Pişmanlığa, suçluluk, hayal kırıklığı gibi duygular da eşlik edebilir. Eğer izin verirseniz pişmanlıklar sizi ele geçirip hayatınızı yaşamanıza engel olma gücüne sahiplerdir.

Pişmanlık bilişsel ve duygusal bir durumdur. Pişmanlık terimi, Psikoloji Sözlüğü’nde (Reber, 1985) “Genellikle, kişinin geçmişte yaptığı bir davranışı, farklı yapsaydı ya da olaylar daha farklı gelişseydi, işin daha iyi sonuçlanabileceğine dair duygu” olarak geçer (Akt. Özdemir ve Düzgüner, 2020). Pişmanlık kavramı çeşitli türlerde ele alınmıştır.

Engin (2011) pişmanlığı üç kısımda incelemiştir. Zamana göre pişmanlık, geçmişe yönelik pişmanlık ve geleceği etkileyen pişmanlık olarak iki alt kısımda incelenirken; geçmişe yönelik pişmanlık da sonuç ve süreç pişmanlığı olarak ikiye ayrılır (Akt. Özdemir ve Düzgüner, 2020). Pişmanlık oldukça karmaşık bir duygusal deneyim olup genel olarak yedi yaş ve dolaylarında kazanıldığı öne sürülür (Guttentag ve Ferrell, 2004).

Peki sizin hayatınızdaki pişmanlıklar nedir? Bir deftere pişmanlıklarınızı yazın. Daha çok yaptıklarınız yüzünden mi pişmanlık duyuyorsunuz, yoksa yapmadıklarınızdan dolayı mı? Unutmamak gerekir ki pişmanlık, kendimizi daimi bir şekilde suçladığımız bir hale dönüşürse bedenimiz ve zihnimiz üzerinde negatif bir etki bırakabilir.

Geçmişe gidip yaptığımız veya yapmadığımız hareketlerimizi değiştirme şansımız olmadığına göre sergileyeceğimiz en mantıklı davranış pişmanlıklarımızı kabullenip onlarla barışmamız. Ancak şimdiki davranışlarımızın da gelecek günlerin pişmanlıklarına yol açmaması için, geçmiş pişmanlıklarınızı iyice analiz edin. Pişmanlıklarınızdan dersler çıkarmaya çalışın. Pişmanlıklarınıza objektif bir şekilde bakmak geçmişin hatalarını bir daha tekrarlamamanızda yardımcı olabilir.

Negatif bir duygu olan pişmanlık geçmişteki hatalarımızdan bir şeyler öğrenmemize yol açarak pozitif bir hale dönüşebilir. Geçmişte elimizden gelenin en iyisini yaptığımızı düşünmemiz, öz şefkate ve içsel huzura yol açabilir. Gelecekte de pişmanlıklar yaşamamak için bugününüzü iyi değerlendirin. Eğer mümkünse kırdığınız kalpleri onarın. O bir türlü affedemediğiniz insanı, en çok da kendi iyiliğiniz için affedin. Eğer geçmişte kendiniz hakkında duyduğunuz yanlış mesajlar yüzünden kendinizi yeterince sevemiyorsanız, kendinize iyi davranmıyorsanız, kendinizi sevmeyi öğrenin. Hala hayattalarken sevdiğiniz insanlara karşı olan sevginizi sık sık dile getirin. Yaşlanıp geçmişe doğru baktığınızda içinizi pişmanlıkların kaplamaması için hayatınızı içinizden geldiği gibi, doyasıya yaşayın. Dilerseniz yazımıza Jorge Luis Borges’in bir şiiriyle son verelim.

Sil baştan yaşama şansım olsaydı eğer,
Oturup saymazdım eski yanlışlarımı.
Kusursuz olmaya çalışmaz, rahat bırakırdım yüreğimi.
Neşeli olurdum, geçmişte olmadığım kadar,
Ve elbette çok daha coşkulu olurdu sevdalarım,
İçine de yeterince ciddiyet katardım.
Bu denli temiz, titiz olmazdım hiç, öyle bir şansım olsaydı eğer.
Hiç çekinmezdim daha fazla riske girmekten de…
Daha çok yolculuklara çıkar, gün doğumlarını kaçırmazdım asla;
Hele dağlara tırmanmanın, ırmaklarda yüzmenin keyfini…
Hiç bilmediğim yerlere giderdim, gidebildiğimce.
Doyasıya dondurma yer, boş verirdim kuru nimetlere.
Farkında değilseniz hâlâ, öğrenin artık:
Yaşam “an”lardan oluşur, sadece anlardan, “ŞİMDİ”yi yakalayın.
Yanında termometresi, bir şişe suyu, şemsiyesi
Ve paraşütsüz yerinden kıpırdamayan bir insandım ben.
Ama yeni baştan yaşayabilseydim eğer,
Yüksüz, iyice hafiflemiş olarak çıkardım yolculuklara.
İlkbahara yalınayak girer, sonbahara dek unuturdum ayakkabıyı.
Hiç bilinmeyen yolları keşfeder, tadına varırdım gün ışığının,
Çocuklarla daha çok oynardım, yeniden bir şansım olsaydı eğer…
Ama ne çare.. İş işten geçmiş ne yazık ki!
85’indeyim artık ve biliyorum ki… Ölmekteyim.

Çeviri: Gönül Gönensin

2021 yılını “Kendini Sevme ve Hayatı Güzelleştirme Yılı” ilan ettim. Her hafta @ranakutvan kullanıcı isimli Instagram hesabımdan bu konuyla ilgili psikoloji ödevleri paylaşıyorum. Hadi hep beraber kendimizi sevmeye ve dünyayı güzelleştirmeye. Bu arada sizlere bir eğitim haberim var. Zoom üzerinden birebir görüşmeler şeklinde ilerleyen üç haftalık “Öz Sevgi” eğitimimle ilgileniyorsanız bilgi için rsolaker@gmail adresine yazabilirsiniz.

Bu yazının tüm hakları Rana Kutvan’a ve Uplifers’a aittir. İzinsiz ve uygun şekilde referans verilmeksizin kopyalanması, çoğaltılması ve başka mecralarda paylaşılması kesinlikle yasaktır.

Kaynaklar:
Engin, B. (2011). Tüketici Karar Alma Süresinde Pişmanlık ve Türkiye’de Esnek İade Politikalarının Uygulanabilirliği: Hazır Giyim Sektörü Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
Guttentag, R., & Ferrell, J. (2004). Reality compared with its alternatives: Age differences in judgments of regret and relief. Developmental Psychology, 5, 764–775.
Özdemir, N., Düzgüner, S. (2020). Psikolojik Açıdan Suçluluk, Pişmanlık ve Günahkarlığın Kapsamı ve Yakın Kavramlar Arasındaki Yeri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi: 497-529. https://doi.org/10.17120/omuifd.798703
Reber, Arthur. vd. The Pengiun Dictionary of Psychology. Pengiun Books, 1985.

İlginizi çekebilir: Yaşamınızı şekillendirin: Kendinize yaşatmak istediğiniz gerçekliği iyi seçin