Kendinize çok daha iyi bakmak için öz bakım türlerini keşfedin

Öz bakım dendiğinde aklınıza ne geliyor? Cildinize peeling yapmak, saçlarınıza bakım kremi sürmek ya da manikür/pedikür yaptırmak mı? Evet, elbette ki tüm bu uygulamalar öz bakım pratikleri içinde değerlendirilebilir. Ancak gerçek ve tam anlamıyla bir öz bakımdan bahsedeceksek kozmetik uygulamalar yeterli değil. Öz bakım, aslında sandığımızdan daha çok yönlü, daha kapsayıcı. Yalnızca cildimize, saçlarımıza, tırnaklarımıza iyi bakmakla öz bakım ihtiyaçlarımızın tamamını gidermiş olmuyoruz. Bunlardan daha fazlasına ihtiyacımız var.

Dünya Sağlık Örgütü, öz bakımı şöyle tanımlıyor: “Öz bakım araçları, bireylerin, ailelerin ve toplulukların şunları yapmalarını destekleyen yöntemleri içerir; sağlığı teşvik etmek, sağlığı korumak, hastalıkları önlemek, hastalık ve engellerle başa çıkmak.”

2021 yılında yapılan bir çalışmada ise öz bakımın farkındalık, öz kontrol ve öz yeterlilik gibi araçlarla kendine bakma yeteneği anlamına geldiği yazılmış. Bu yüzden öz bakım, dengeli, sağlıklı ve mutlu bir yaşam sürmek için yapılan eylemler bütünü olarak tanımlanabilir.

Öz bakım konusunda yapılan bilimsel araştırmaların sayısı çok fazla olmasa da şimdiye kadar elde edilen sonuçlar oldukça umut verici. 2017 yılında yapılan bir çalışmada, öz bakım alışkanlıklarının hastalıkları önlemeye yardımcı olabileceğini bulunmuş. 2018 yılında yapılan bir başka çalışmada ise, öz bakım alışkanlıklarını uygulayan tıp öğrencilerinin daha az stres yaşadıkları ve genel yaşam kalitelerinin daha iyi olduğu ortaya çıkmış.

Öz bakım türleri

Yani, bütüncül sağlığı ve iyi oluş halini korumak için öz bakımın önemi büyük. Peki ama bu öz bakım neleri kapsıyor? Yaygın kanının aksine öz bakımın tek bir çeşidi yok. Gelin, öz bakım türlerini yakından keşfedelim.

Beş temel öz bakım türü şunlardır:

Fiziksel öz bakım
Zihinsel öz bakım
Duygusal öz bakım
Çevresel öz bakım
Sosyal öz bakım

Bu bakım türlerinin yanı sıra, ruhsal, finansal ve kişisel öz bakım türleri de oldukça önemli. Öz bakım türünü ne kadar spesifik belirlersek, kendimizi gerçekten o kadar iyi besleyebiliriz.

1. Fiziksel öz bakım

Fiziksel öz bakım, vücudunuzun iyiliğine yönelik herhangi bir aktiviteyi içerebilir. Belki bütün gün masa başında çalışmaktan dolayı tutuldunuz belki de ağır bir antrenman yaptınız ve çok yoruldunuz… İhtiyacınız neyse ona yönelik bir fiziksel aktivite gerçekleştirebilirsiniz. Fiziksel öz bakım aktiviteleri şunları içerebilir:

Yürüyüş yapmak
Bisiklete binmek
Bol su içmek
Sağlıklı bir smoothie yudumlamak
Masaj yaptırmak
Akupunktura gitmek
Dans etmek
Yorgun olduğunuzda gün içinde şekerleme yapmak

Ayrıca kendinize şu soruları sorarak da fiziksel sağlığınızı değerlendirmek isteyebilirsiniz:

Vücudum şu anda nasıl hissediyor?
Vücudumun neye ihtiyacı var?
Vücudum ne istiyor?

2. Zihinsel öz bakım

Zihinsel öz bakım, zihninizi besleyen (veya bazı durumlarda dinlenmesini veya sıfırlanmasını sağlayan) her şeydir. Zihinsel sağlık, bütüncül sağlığın en önemli anahtarlarından biridir ve şu pratikleri içerebilir:

Bir sesli kitap veya podcast dinlemek
Yeni bir dil veya beceri öğrenmek
Müzeye gitmek
Yazmak
Sudoku, satranç veya başka bir zihinsel olarak uyarıcı oyun oynamak
Bulmaca çözmek
Sosyal medya detoksu yapmak
Kitap okumak
Olumlamaları kullanmak

Ayrıca, kendinize bazı sorular sorarak zihinsel sağlığınızın mevcut durumunu da değerlendirebilirsiniz:

Şu anda aklımdan ne tür düşünceler geçiyor?
Bu düşünceler önemli veya alakalı mı?
Eğer değilse, bunun yerine ne hakkında düşünmeyi tercih edebilirim?

3. Duygusal öz bakım

Duygusal öz bakım, duygularınızı işlemenize, onlarla başa çıkmanıza veya tüm bunlar üzerine düşünmenize yardımcı olan her şey anlamına gelir. Duygularınızla ilgilenmek, hayatta huzur ve denge bulmanın harika bir yoludur. Duygusal öz bakım için şunları deneyebilirsiniz:

Bir psikoloji profesyonelinden destek almak
Sevdiğiniz biriyle duygularınız hakkında konuşmak
Duygularınız hakkında günlük tutmak
Duygularınızı sanata yönlendirmek (ister resim yapmak, ister dans etmek olabilir)
Meditasyon yapmak
Şükretmek
Mantralardan destek almak
Sizi mutlu eden bir şeyler yapmak
İçinizdeki çocukla sohbet etmek
Kendinizi ve başkalarını affetmek
Ağlamak

Duygusal sağlığınızın nasıl olduğunu fark etmek için ise şu soruları sorabilirsiniz:

Şu anda hangi duyguları hissediyorum?
Bunun yerine ne tür duygular hissetmek isterdim?
İstenmeyen duygularımı nasıl serbest bırakabilirim, onlardan nasıl özgürleşebilirim?

4. Çevresel öz bakım

Hiç şüphesiz ki herkes güvenli, emniyetli, rahat ve huzurlu bir ev yaşantısını hak eder. Çevresel öz bakım, yaşam alanınıza dair size iyi hissettirecek herhangi bir şeyi içerebilir:

Sabah yatağınızı toplamak
Evinizi sizi mutlu edecek şekilde dekore etmek
Yaşam alanlarınızı düzenlemek ve temizlemek
Evde adaçayı yakarak negatif enerjiyi arındırmak
Bazen evden çalışmak
Evde dinlendirici müzikler dinlemek
Mum yakmak
Evde bitki bakmak
Hayatınızı kolaylaştıran işlevsel eşyalar satın almak (kahve makinesi, düzenleyici, klima vb.)
Ortamınızı sağlıklı alışkanlıklar için hazırlamak (meyve kasesini mutfak masasına koymak veya yastıklarla rahat bir meditasyon alanı yaratmak gibi)

Yaşam alanlarınızın mevcut halini ve size hissettirdiklerini değerlendirmek için kendinize şu soruları sorabilirsiniz:

Günlük kullandığım alanlar bana nasıl hissettiriyor? İşlevsel mi? İhtiyaçlarıma hizmet ediyor mu?
Hayalimdeki ev ortamı nasıl görünüyor? Evimi dönüştürebileceğim pratik yollar var mı?

5. Sosyal öz bakım

‘Sosyal bir kelebek’ olmadığınızı düşünseniz ya da içine kapanık bir yapınız olduğunu bilseniz bile unutmamalısınız ki; insan sosyal bir varlıktır, bu yüzden diğer insanlara ihtiyaç duyar ve sosyal öz bakım oldukça önemlidir. Peki, bu konuda neler yapabilirsiniz:

Sevdiklerinizle düzenli telefon görüşmeleri planlamak
Sevgilinizle randevuya çıkmak
Arkadaşlarınızla bir oyun gecesi geçirmek
Evcil hayvanınızla kucaklaşmak
En yakın arkadaşınıza mektup göndermek
Gönüllü projelere katılmak
Bir takıma veya kulübe girmek
Sağlıklı sınırlar belirlemek ve bu sınırlara sadık kalmak
Sosyal medya kullanımını sınırlamak
Yalnız kalmaya ihtiyacınız olduğunda sosyal etkinliklere ‘hayır’ demek
Bir arkadaşınızdan yardım istemek

Sosyal refahınızı değerlendirmek için kendinize şunları sorabilirsiniz:

Yardıma ihtiyacım olduğunda kime başvurabilirim?
Hangi ilişkilerimi beslemek istiyorum?
Hayatımda hangi ilişkiler bana hizmet etmiyor olabilir?

6. Ruhsal öz bakım

Ruhsal öz bakım, ruhunuzu besleyen herhangi bir aktiviteyi kapsayabilir. İllaki dini bir uygulamayla ya da bir dini inanca sahip olmakla ilgili değildir; ruha iyi gelen her şey ruhsal öz bakım pratiklerinde yer alabilir. Örneğin:

Meditasyon yapmak
Doğada zaman geçirerek doğayla içsel bir bağ kurmak
Ruhsal gelişim kitapları okumak
Bir günlük tutmak
Dua etmek
İbadet yerlerinde zaman geçirmek

Ruhsal durumunuzu değerlendirmek için kendinize şu soruları sormayı deneyebilirsiniz:

Ruhumu yeterince besliyor muyum?
Bana gerçekten ne iyi hissettirir?
Manevi olarak kendimi nasıl güçlendirebilirim?

7. Finansal öz bakım

Maddi açıdan iyi bir konumda olmak, hem ihtiyaçları rahatça giderebilmek hem de daha konforlu bir yaşam sürmekle yakından ilişkili. Finansal stres, hayatın pek çok alanını olumsuz etkileyebilir. Finansal öz bakım, para yönetimi ile sağlıklı bir ilişki kurmayı içerir. Aşağıdaki pratikler size yardımcı olabilir:

Bütçe oluşturmak ve düzenli olarak gözden geçirmek
Bir finans danışmanı ile görüşmek
Eğlence veya keyif harcamaları için bir miktar para ayırmak
Tasarruf ve yatırım için çeşitli araçlar kullanmak
Gelir ve giderlerinizi izlemek için bir sistem geliştirmek

Finansal öz bakım pratikleri geliştirmek için para ile olan ilişkinizi ve maddi durumunuzu değerlendirmek adına kendinize şu soruları yöneltebilirsiniz:

Para ile olan ilişkim şu anda nasıl?
Hangi finansal alışkanlıklarımı iyileştirebilirim?
Maddi hedeflerime ulaşmak için bugün hangi adımları atabilirim?

8. Kişisel öz bakım

Kişisel öz bakım, kendinizi biraz daha iyi tanımayı içeren her şeydir. Bu, yeni müzikler dinlemek ve bundan ne kadar hoşlandığınızı görmek, neyi sevdiğinizi ve neden sevdiğinizi listelemek anlamına gelebilir. Bunların yanı sıra kişisel öz bakım pratikleri şunları da içerebilir:

Kişisel ilgi alanlarınızı geliştirmek için bir günlük tutmak
Kendinizle baş başa bir randevuya çıkmak
İlginizi çeken konular hakkında araştırma yapmak
Kendinizi şımartmak için küçük ödüller vermek

Ayrıca su sorular üzerine de düşünebilirsiniz:

Bana mutluluk veren aktiviteleri nasıl daha sık gerçekleştirebilirim?
İlgi alanlarımı yakından keşfetmek için hangi aktiviteleri deneyebilirim?

Tüm bu öz bakım türleri, hem kendinize daha iyi bakmanızı hem de hayattan daha fazla keyif ve tatmin almanızı sağlayabilir. Her birini değerlendirmek için sorduğunuz sorularla, yaşamınızda hangi alanlara odaklanmanız gerektiğini daha iyi anlayabilirsiniz. Unutmayın; kendinize gerçekten iyi bakmak istiyorsanız, yalnızca bir iki pratikle ‘ben zamanı’ geçirmeniz yeterli değil. Her bakım türü için en az bir pratik yapmayı alışkanlık haline getirin, böylelikle hem bütüncül sağlığınızı destekleyebilir hem de yaşam doyumunuzu artırabilirsiniz.

Kaynak: greatist.com

İlginizi çekebilir: Gerçekçi bir öz bakım rutini için karşılanmamış ihtiyaçlarınızın farkına varın