Öfkeye yenik düşmemek için empatinin gücünü kullanın

Empati, bir başkasının duygularını ve yaşantılarını anlayıp bunları paylaşabilme yetisi olarak tanımlanıyor. Kendinizi o kişinin yerine koyduğunuzu farz edin; o ne hissediyorsa siz de öyle hisseder, o dünyayı nasıl bir gözle görüyorsa siz de o gözle görürsünüz. Harper Lee’nin ünlü romanı Bülbülü Öldürmek’te Atticus Finch ne demişti: “Bir insanı, sorunu onun açısından düşünmeye alışmadıkça anlaman olanaksızdır. … Derisinin içine girip gezineceksin.”

Empati kurma becerisi her ne kadar bilinçaltı düzeyde başlasa da başka birinin düşüncelerini, duygularını ve niyetlerini anlayabildiğimiz ölçüde empati yetisini bilinç düzeyine taşıyabiliriz. Diğer bir deyişle, empati kurma becerisi yeterince gelişmemiş kişiler bile beynini bu yönde eğitebilir, bilinçli bir çaba ve pratikle daha kolay empati kurabilirler.

Öncelikle, kişilere ve olaylara ön yargılardan arınmış şekilde, yargılama yapmaksızın yaklaşmamız gerekiyor. Karşımızdakinin acısını anlamak istiyorsak, ona “ulaşmamız” lazım ve bunun için de araya girmeden, herhangi bir müdahalede bulunmadan dinlemeliyiz. Rehabilitasyon uzmanı Rekha Shrivastava, “Onun duygularını duyun, tüm benliğinizle onun yanında ve o anda olun,” diyor.

Karşımızdaki insan ancak onu gerçekten dinlediğimizi hissettiğinde tam anlamıyla açılabilir ve kendisini neyin üzdüğünü dürüstçe anlatabilir. Kuşkusuz, bu türden bir empati iki kişi arasında yadsınamaz bir bağın kurulmasını sağlar. Empati kurma becerisini geliştirmek ya da bunu baştan inşa etmek için demek ki karşımızdakinin düşüncelerini ve hislerini, belli olaylara yaklaşımındaki niyet ve sebeplerini anlamamız gerekiyor. Bu noktada, sakinlik son derece önemli. Karşımızdaki kişi bize açılırken, telaşsız bir ruh haliyle ve zihinle onu dinlemeli, anlık bir öfke ya da kızgınlığın asıl ihtiyacımız olan sakinlik hissini yenmesine izin vermemeliyiz.

Empatiyle yaklaştığımızda, değer verdiğimiz insanı gerçekten olduğu gibi görürüz –o artık hayalimizdeki ya da olmasını arzu ettiğimiz kişi değildir, asıl benliğiyle karşımızdadır. Ona olan hislerimiz, onun bizim için yaptıklarından ya da yapmadıklarından bağımsız olarak, yalnızca sahip olduğu özellikler ve karakterinin etkisiyle şekillenir. Empati sayesinde biliriz ki, bir insanla aynı tecrübeden geçsek bile düşüncelerimiz ve duygularımız farklı olabilir.

Empati yetisini nasıl geliştiririz?

Her şeyden önce kendimize karşı empatiyle yaklaşabiliyor muyuz? Nasıl hissettiğimiz hakkında gerçekçi miyiz? Yoksa hislerimizi duymaktan kaçınıyor muyuz? Yanıt evetse, kabul etmeye yanaşmadığımız duyguları keşfetmekle yola koyulabiliriz. Dr. Michael Mcgee’ye göre, öfke, acı, kırgınlık, kıskançlık ve güvensizlik gibi olumsuz duygulara karşı aldığımız gardı indirmek gerekiyor, bunu gerçekten istemeli, kendimizi olduğu gibi kabul etmeye çalışmalıyız.

Empati için önce kendi düşüncelerimizi, ön yargı ve duygularımızı anlamak önemli çünkü başkalarının nasıl düşünüp hissettiğini ancak bu sayede aşama aşama keşfedebiliriz.

İkinci adım ise karşımızdakine dikkat kesilmek. Onu görmek mi istiyorsunuz, bakın ona. Duymak için onu, dikkatlice dinleyin. O anda, onunla birlikte olun.

Sırada merak ve merakın tetiklediği sorular var. Karşımızdaki kişi ne düşünüyor, nasıl hissediyor sormaktan çekinmeyin. “Seni anlamak istiyorum. Bunun için bana yardımcı olur musun?” iyi bir başlangıç olabilir.

Dördüncü olarak da “yansıtmalı ifadeler” faydalı olabilir. Karşınızdakinin derdini doğru anladınız mı? Yeterince derine inebildiniz mi? Onu dinledikten sonra aklınızda şekillenen düşünceleri, duyduğunuz hisleri paylaşın ve hatalı olduğunuz ya da eksik kalan yönleri onun tamamlamasına izin verin.

Öfkeyi yenmenin bir yolu olarak empatinin gücü

Empatinin gelişmesini engelleyen pek çok durum, ön yargı ve duygu var. Ama sanırım öfke hali bunların en yaygın ve kuvvetli olanı. Öfke zararlıdır, öte yandan kendi bakış açımıza ters düşen yorumlarda ya da davranışlarda bulunan insanlara karşı öfkelenmemiz de doğal bir şeydir.

Öfke kontrol edilmeli. Dizginlenmeli. Bunun için, öfkeye neden olan durumu kısmen karşımızdakinin davranışının, kısmen de bizim empati kurma eksikliğimizin sonucu olarak görmeliyiz. Bu noktada, başkalarının düşüncelerini, hislerini veya davranışlarını kontrol edemeyiz ama kendi empati becerilerimizi kesinlikle geliştirebiliriz.

Öfkemizi empati yoluyla dizginlemek için Dr. Tony Fiore üç temel yeti olduğunu belirtiyor: Dinlemek, kendinin farkında olmak ve kabul etmek.

Empatiyle dinleme, sıradan bir dinleme deneyiminin ötesinde, daha derinlere uzanan bir eylemdir. Empatiyle dinlerken, dünyayı başkalarının gördüğü şekilde görebilmek için karşımızdakinin bakış açısını kullanırız. Böylece, onların nasıl hissettiğini daha kolay bir şekilde anlarız.

Kendinin farkında olmaktan kast edilen ise kendi düşüncelerinizi ve duygularınızı daha iyi anlamaktır. Kendi hislerimize açık olduğumuz ölçüde, başka birinin duygularını da daha doğru okuruz ve çoğu zaman öfkemizi etkili bir şekilde kontrol edebiliriz.
Kabul etmek yetisine geldiğimizde, başkalarının bize “gülünç” gözüken düşünce ve duyguları olabileceğini kabul etmemiz gerekiyor. İnsanların onlara nasıl hissetmeleri gerektiğini söyleyen birilerine ihtiyacı yok. Başkalarının ne hislerine yön verebiliriz ne de belli bir şekilde düşünmekten vazgeçmesini sağlayabiliriz. Ama onları anlayabiliriz. Empati kurarak.

David D. Burns, öfke yaratan düşüncelerin çoğunlukla çarpıtmalar içerdiğini ifade ediyor. Bu çarpıtmaları düzeltmek ise öfkeyi azaltır ve empati işte bu çarpık düşünceleri düzeltmeye imkân tanıyarak öfkeye yenik düşülmemesini sağlar.

Öfkelenmek de bir duygu, değil mi? Öfkelenmeye hakkım yok mu, karşımdaki hatalı olamaz mı? Bu sorular aklınıza geldiğinde hemen şunu da sorsanız: Öfkelenmek benim yararıma mı? Neyi çözecek? Öfkemden ben ya da dünya gerçekten yararlanacak mı? Bu soruların cevabını geçmişte öfkelendiğiniz anlara giderek bulabilirsiniz, o anlar daha farklı davransaydınız, yani sakin bir şekilde empati kurmaya çalışıp öfkenizi sustursaydınız siz de çevreniz de daha az incinmez miydiniz?

Geçmiş anları değiştiremeyiz belki ama, yeni yaşantılarımızın öfkenin ve kızgınlığın gölgesinde şekillenmesine engel olmak bizim elimizde. Yeter ki sakinliğin kıymetini bilip doğru sorularla doğru çıkarımları yapabilelim. Anlayış ve empati kendiliğinden gelecektir.

Kaynaklar:
Dr. David Burns, İyi Hissetmek- Yeni Duygudurum Tedavisi, çev. Özay Süsoy, Altın Kitaplar, 2013 (8. Basım)
https://www.cognitivehealing.com/personal-growth/learn-how-to-reduce-anger-by-developing-empathy/
https://www.psychologytoday.com/us/blog/mindful-anger/201809/learn-empathy-in-just-5-steps
https://www.streetdirectory.com/travel_guide/8092/self_improvement_and_motivation/how_empathy_can_reduce_your_anger.html
https://drmichaelmcgee.com/empathy/

İlginizi çekebilir:
Yeme bozuklukları ve yoga: Ahimsa ilkesi, yeme bozukluklarıyla mücadelede yardımcı olabilir
Yeme bozuklukları ve duygularımız arasındaki ilişki: Duygusal dengenizi bulmaya yardımcı olacak bir kriya pratiği