Neden esniyoruz: Termoregülasyon ve esneme davranışı arasındaki ilişki

Uykulu olduğumuzda, canımız sıkıldığında ya da başka birinin esnediğini gördüğümüzde istemsiz olarak ağzımız açılır ve esnemeye başlarız. Hatta şu an bir çoğunuz yukarıdaki fotoğrafı gördükten sonra esnemiş olabilirsiniz. Bazı bireyler ise stress altında kaldıklarında ya da kendileri için önemli olan bir işle uğraşmak zorunda olduklarında esnemeye eğilimlidirler.

Konuyla ilgili geçmişte yapılan araştırmalar esneme davranışının beyindeki oksijen yetersizliğinden kaynaklandığını öne sürse de, son zamanlarda yapılan yeni bir çalışma esneme davranışının altında termoregülasyonun, yani vücut ısısını dengeleme olduğunu ortaya çıkardı. Yani araştırmaya göre; esnemek, beynimizin oksijen miktarını dengelemek için değil, ısı dengesini korumak için yaptığımız bir davranış.

Uyku döngüsü, beynin uyarılması ve stress durumları beynin ısısında değişimlere yol açar. İnsanlarla ve farelerle yapılan çalışmalarda,  esnemeden önce beyin ısısında yükselme olduğu, esnedikten hemen sonra ise bu ısıda düşme yaşandığı kaydedildi. Eğer esnemek beyin ısısını dengede tutuyorsa, yalnızca belli sıcaklıklarda esnememiz gerekiyor.

Bu ısı aralığının ne olduğunu keşfetmek üzere Viyana Üniversitesi’nden Jorg Massen ve SUNY Oneonta’dan Andrew Gallup’un önderlik ettiği ekip; kış mevsiminde (ortalama sıcaklık değeri 1.4 ^oC) ve yaz mevsiminde (ortalama sıcaklık değeri 19.4 ^oC) yolda rastgele yürümekte olan 120 yayanın esneme sıklığını ölçümledi. Daha sonra bu 120 katılımcının arasından 18 kişi seçilerek bir deney düzeneği hazırlandı ve deney sırasında ne sıklıkta esnedikleri ölçümlendi. Katılımcılara cinsiyet, yaş, günlük ne kadar zamanlarını dışarıda geçirdikleri, ne kadar uyudukları gibi genel sorular soruldu.

Katılımcıların yaz ve kış mevsimindeki esneme oranları arasındaki ilişki oldukça şaşırtıcı: %18.3’ü kış mevsininde daha fazla esnediğini belirtirken %41.7’si yaz mevsiminde esnediğini rapor etti.

Fakat aynı konu üstüne, aynı metodlar izlenerek yapılan Arizona Tuscon’daki bir başka çalışmada çıkan sonuçlar bu bulguların tam tersi yönündeydi. Kurak iklime sahip olan Arizona’da bulunan sonuçlara göre kişiler sıcaklığın ortalama 22 ^oC olduğu kış aylarında,  37 ^oC olan yaz aylarına göre daha çok esniyordu.

İki araştırmanın sonucunun tutarsızlığını göz önüne alarak, esneme davranışının sebebinin altında mevsimsel sebeplerin olmadığını söyleyebiliriz. Esnemenin gerçekleşebilmesi için gerekli olan termal bir aralık var ve bu ısı mevsimlere bağlı olmaksızın ortalama 20 ^oC.

Kaynak:  A thermal window for yawning in humans: Yawning as a brain cooling mechanism