X

Mural İstanbul: Graffiti’nin dönüştürücü etkisi

Mural Istanbul Festivali kapsamında Kadıköy geneline yayılmış çalışmalardan derlemeler

Her şey 2012 senesinde bir mahalle yenileme projesi kapsamında, Kadıköy’ün “yükselen değeri” Yeldeğirmeni’ndeki bitişik nizam evlerin boş arazilere bakan atıl cephelerinin ve bahçe duvarlarının sanat ile buluşmasıyla hareketlenmeye başladı. Kadıköy Belediyesi tarafından yürütülen duvar boyama festivali Mural İstanbul, Yeldeğirmeni ile başladığı macerasına Kadıköy geneline yayılarak devam etmekte ve sokak aralarında yürürken bir anda karşınıza çıkarak içinizde durup seyretme isteği uyandırmakta.

Duvar sanatı graffitinin modern anlamda izleri 1960’lar Amerika Birleşik Devletleri’ne uzanmasına rağmen; tarihi çok eskilere, antik çağlara kadar dayanmaktadır. Mağara duvarlarına yapılan resimler de bir çeşit kamu kullanımındaki alanlarda var olduklarından, kamusal sanat olarak adlandırılabilmektedir. Duvarlara yapılan çizimler ile olayları hatırlamak, aktarmak ve zamanı değerlendirmek için savaş, avlanma gibi önemli konuların belgelenmesi sağlanmıştır. Hem kültürel; hem de demografik açıdan modern zamanlara doğru ilerlendikçe de, duvarlardaki sanat çalışmaları farklı tür ve temalarda hayat bulmaya devam etmiştir.

Graffiti sanat mıdır, yoksa vandalizm mi?

Bu meşhur sorunun net bir yanıtı olmamakla beraber, konu hakkında birtakım tanımlamalar bulunmaktadır. Buna göre; yasal olarak yapılan graffiti çalışmaları teknik anlamda sanat olarak kabul görmektedir; aksi durumda yapılan eserler ise illegal olmalarından ötürü vandallık olarak nitelendirilebilmektedir. Bu durumda dünya çapında ün salmış; ancak işleri herhangi bir bürokratik izin ile oluşturulmamış Banksy, vandal olarak mı değerlendirilmelidir?

Banksy’nin ünlü duvar çalışmalarından derlemeler

Yüksek lisans tez konumun da kamusal sanat çerçevesinde şekillenmesinden ötürü, kamusal bir sanat olarak graffitinin teorik ve akademik açıklamaları kısmında debelenmeden, araştırmalarımı özetleyerek paylaşmak isterim.

Açık alanlarda yapılan sokak sanatı, herhangi bir kısıtlama olmaksızın kamuya hitap etmesinden ötürü, farkındalık hissinin hızlı ve etkili bir şekilde yayılmasına katkı sağlamaktadır. İçeriğinde grafik ve yazı barındırdığından graffiti, doğası gereği ifade özgürlüğü ve protest duruşu ile halk ile iletişim halindedir ve herhangi bir koruma alanı içinde bulunmayışı yüzünden kolayca zarar görebilmekte ya da yok edilebilmektedir. Bu açıdan, Yeldeğirmeni ile başlayan sokaklarımızdaki estetik değişimin birçok yönden olumlu geri dönüşleri olacaktır. Çünkü Graffiti sanattır, müdahaledir, mesajdır, iletişim aracıdır, heyecandır, politikadır, hiçbir şey ya da her şeyi ifade edebilmektedir. Graffiti çalışmasının değerine,  kamusal çevrenin esere verdiği tepki şekil vermektedir.

Atıl Alanlara Sanatsal Müdahale olarak Graffiti
Atıl alanlara uygulanan illegal graffiti çalışmalarından derlemeler

Sanat olarak graffiti konusu altında Kırık Pencereler Teorisi ilginç bir noktaya değinmektedir. Bu kavrama göre; bir binada bulunan birkaç kırık pencere tamir edilmediği müddetçe, binanın daha çok penceresi kırılmaya devam edecek ve zamanla binada kırılmadık pencere kalmayacaktır. Negatif olgu sayısındaki artış, yuvarlanarak büyümekte olan bir kartopu etkisi yaratarak daha çok negatif etkiyi çekme potansiyeline sahip olarak kabul görmektedir. Dolayısıyla o bina; ilgisiz ve ihmal edilen bir alan olarak varsayılmakta ve zamanla daha çok hırpalanarak; duvarlarındaki graffiti sayısında da artış yaşandığı gözlemlenmekteymiş. Bu durumda pozitif olgu sayısındaki artış da aynı kartopu etkisini yaparak bulunduğu muhite olumlu anlamda geri dönüş katabilir.

Anlamlı ve etkileyici sokak sanatının ise Yeldeğirmeni’nde yapılana benzer bir dönüştürücü etkisi olduğu kabul görmektedir. Yapılan röportajlarda Banksy gibi popüler ve etkili sokak sanatçılarının özellikle düşük gelirli ailelerin yaşadığı alanlarda yaptığı eserlerin, bu alana çok sayıda sanatçı ve öğrenci çekerek, zamanla buraların soylulaştırılmasına katkı sağladığının belirtildiği örnekler bulunmaktadır.

Graffiti başlı başına dönüştürücü bir etmen olarak da kabul edilmemelidir. Canlandırma projeleri dahilinde Kadıköy’de yapılan örnekler, yerel halkın da katılımı ile oluşturulan örgütlenmeler ile Kadıköy geneline yayılarak genişlemekte olan ve 4.  senesini tamamlamış popüler ve etkili bir festival kapsamındaki çalışmalardır ve planlandığı gibi projeye olumlu katkılar sağlamaktadır.

Dünya çapında ün salmış graffiti sanatçılarının Kadıköy’deki çalışmalarından derlemeler

Kadıköy semtinde yaşayan bir birey olarak Kadıköy Belediyesi ve diğer kuruluşların (TAK, ÇEKÜL vb.) Mural İstanbul festivali kapsamında göstermiş oldukları çabaya ve desteğe ayrıca teşekkür etmek istiyorum. Dönüşümün sadece eskiyi yıkıp yerine “modern” yenisinin dikilmesi ya da 3. dalga kahve dükkânları sayısındaki artıştan kaynaklı olmayacağını samimi bir şekilde bizlere gösterdiler ve göstermeye devam ediyorlar.

Gezi Rehberi: Hangi eser, hangi duvarda?

Dünya çapında ün salmış sanatçılara ait çalışmaların, fiziki ortamın iyileştirilmeye çalışılması dahilinde Kadıköy içine yayılmış duvar resimlerini bulabileceğiniz birçok harita da bulunmakta.

  •  Yeldeğirmeni duvar sanatı haritası için buraya,
  •  Yeldeğirmeni sit alanı haritası için buraya,
  •  Yel değirmeni sit alanı içindeki binalara ait bilgilerin derlendiği rapor için de buraya tıklayabilirsiniz.

Ayrıca Kadıköy Belediyesi’nin kendi hesabında paylaşmış olduğu Mural Istanbul festivali çalışmalarına yönelik derlenen görsel ve açıklamalı bilgileri de buraya tıklayarak inceleyebilirsiniz.

İlginizi çekebilecek diğer yazılar:

Mona Lisa’nın 300’den fazla farklı versiyonu

Günümüzdeki problemleri retro stiliyle yansıtan düşündürücü illüstrasyonlar

Kurukafaları ve ölümü sanata çeviren MET ile graffiti sanatı üzerine

Gözde Kızılkan: Gözde; İstanbullu bir mimar, şehir plancısı, gezgin, yogini, sanat ve sporsever. Alman Lisesi’nden mezun olduktan sonra, lisans eğitimini Almanya’da bulunan Bauhaus Üniversitesi’nin mimarlık bölümünde tamamladı. Daha sonra aktif olarak profesyonel iş hayatına atıldı ve bu sırada İstanbul Teknik Üniversitesi’nde şehir planlama yüksek lisans programına kayıt oldu. Sokak sanatları ve kent yaşamına etkileri üzerine hazırladığı tez konusu kapsamında Yeldeğirmeni semti ve Mural Istanbul festivalini çalıştı ve yüksek mimar/şehir plancısı olarak mezun oldu. Her türlü spor dalı, kültür ve sanat etkinlikleri, seyahat, doğa, yoga, hayvanlar ilgi duyduğu alanlar olup araştırmak, keşifler yapmak ve bunları paylaşmak sevdiği uğraşlar arasındadır. http://gozdekizilkan.blogspot.com.tr/

LEGO’dan hem çocukları hem yetişkinleri mutlu edecek en mükemmel yılbaşı hediyeleri

Yeni yıl, soğuk günleri sıcacık bir sevgiyle sarmalayan, neşe ve heyecan dolu büyülü bir dönem. Öyle ki yalnızca taptaze başlangıçların değil; sevdiklerimizi mutlu edecek fırsatların da habercisi. Bu özel dönemi daha da unutulmaz kılmanın ve yılbaşı coşkusunu sevdiklerimizle paylaşmanın en keyifli yollarından biri ise hiç şüphesiz gözlerden kalpler çıkaracak mükemmel yeni yıl hediyeleri. Peki ama gerçek anlamda mükemmel bir hediye bulmak mümkün mü?



Çocukken çok kolay olan hediye seçimi konusu, ne yazık ki yetişkinlikte zor bir hal alabiliyor. O zamanlar en sevdiğimiz karakterin yeni çıkan bir kitabı ya da havalı yeni bir oyuncak, bizi mutlu etmeye yeterdi. Ama büyüdükçe işler biraz karıştı… İhtiyaçlar, istekler, beklentiler, arzular, hepsi değişti, karmaşıklaştı. Haliyle, bir yetişkini ‘gerçekten’ mutlu edebilecek o ‘mükemmel’ hediyeyi bulmak da zorlu bir sanata dönüştü. Ama çözüm, sandığımızdan çok daha yakında olabilir. Belki de oyuna ve yaratıcılığa yeniden kucak açmak, tüm bu karmaşıklığı alıp götürmeye yetebilir. Siz de bu yıl sevdiklerinizi gerçekten heyecanlandıracak bir hediyenin peşine düştüyseniz aradıklarınızı LEGO’da bulabilirsiniz. Çocuklar için olduğu kadar yetişkinler için de oyunun, yaratıcılığın ve rahatlamanın kapılarını aralayan LEGO’da herkese uygun yüzlerce çeşit var:

Estetik ve dekoratif dokunuşları sevenlere özel

Çevrenizde gördüğü her boş duvarı doldurmak için hemen zihninde tasarım yapmaya başlayan ya da boş rafları estetik detaylarla dekore etmeye bayılan sevdikleriniz varsa, onlar için en iyi yılbaşı hediyesi bir LEGO’dan bir sanat eseri, doğadan bir parça veya mimari bir detay olabilir:

  • LEGO® Art Mona Lisa: Dekorasyonun yanı sıra sanat ve tarih meraklısı sevdikleriniz için Mona Lisa’nın 3D versiyonu şahane bir yeni yıl armağanı olabilir. Sevdiklerinizin duvarlarını süsleyerek yaşam alanlarına enerji katacak bu özel hediye, onların yaratıcı duygularını da harekete geçirebilir.
  • LEGO® Icons Yalıçapkını Kuşu: Doğanın dokunuşlarını yaşam alanlarına taşıyacak LEGO® Icons Yalıçapkını Kuşu, canlı renkleriyle sevdiklerinize yılbaşı coşkusunu yansıtırken mutluluktan gözlerinden kalpler çıkartabilir.

Enerjisini doğadan alanlara özel

Doğaya, yeşile, bitkilere düşkün, enerjisini, ilhamını büyüleyici çiçeklerden ve renklerden alan sevdikleriniz için de en mükemmel hediyeler, yine LEGO’da:

  • LEGO® Icons Orkide: Orkidelerin bitkiler aleminde çok özel bir yeri olduğu tartışılmaz. Siz de sevdiklerinize onların sizin için ne kadar özel olduğunu hissettirmek istiyorsanız bu seti kaçırmayın. 5 taban yaprağı ve 2 hava kökü ile gerçekçi bir görünüme sahip bu ikonik orkide setini görenler canlısından ayırmakta zorlanabilirler 🙂
  • LEGO® Icons Erik Çiçeği: Bu set, sevdiklerinize güzel bir kırmızı çiçeği tomurcuktan açmaya ve tam çiçeklenmeye kadar inşa etme fırsatı sunuyor. Üstelik sevdikleriniz bu seti sergilemekten de büyük haz duyacak. Hem şık bir dekor hem de yaratıcı bir yapım süreci, ikisi de bu mükemmel hediyede.

Hız, heyecan ve adrenalin tutkunlarına özel

Hız, şüphesiz ki büyük bir tutku. Özgürlüğüne düşkün, heyecanı seven, teknolojiye ve otomobil dünyasına meraklı herkes için LEGO’da şahane hediyeler bulabilirsiniz:

  • LEGO® Technic Mercedes-Benz G 500 Professional Line: Mercedes-Benz tutkusu olan herkesi heyecanlandıracak, otantik özelliklerle dolu ikonik G Serisi’nden bir model, mükemmel bir yılbaşı hediyesinden çok daha fazlası olabilir. Baştan sona adeta bir mühendislik deneyimi sunan bu modelin sevdiklerinizi çok mutlu edeceği kesin.
  • LEGO® Technic Emirates Team New Zealand AC75 Yat: Maceranın sudaki halini seven ve yelken sporuna da merak duyan sevdiklerinizi mutlu etmek için fazla düşünmenize gerek yok. Aradığınız hediye LEGO Technic Emirates Team New Zealand AC75 Yat. Biraz çılgın, biraz heyecanlı, en çok da kusursuz… Emin olun sevdikleriniz bu seti hem yaparken hem de sergilerken çok keyif alacak.

Sinemaseverlere özel

Beyaz perdenin büyüsüne kapılan sevdiklerinize, onların bu tutkusunu daha da derinleştirecek hediyelerle unutulmaz deneyimler sunabilirsiniz:

  • LEGO® Star Wars™ Millennium Falcon™: Çoğu sinemaseverin gönlünde taht kurmuş en özel serilerden biri hiç şüphesiz ki Star Wars. Star Wars™ Millennium Falcon’un kokpiti, uydu çanağı, topları ve diğer ikonik detaylarıyla sevdikleriniz inşa sürecini tamamlarken kendilerini galaksinin derinliklerinde bir macerada da hissedebilirler.
  • LEGO® Disney™ Genç Aslan Kral Simba: Sevdiklerinizin sinema tutkusunu nostaljik rüzgarlarla buluşturmak isterseniz, aradığınız mükemmel hediye yine LEGO’da. Onları LEGO® Disney™ Genç Aslan Kral Simba ile çocukluk anılarına doğru bir yolculuğa çıkarabilirsiniz.

Oyunculara ve uzay meraklılarına özel

Uzayın sınırsız gizemini merak eden ya da en zorlu oyunları bile tek hamlede geçmeyi başarabilen sevdikleriniz varsa, onlar için de en mükemmel yeni yıl hediyeleri LEGO’da:

  • LEGO® Super Mario™ Super Mario World™: Mario ve Yoshi: Mario, şüphesiz ki hem çocukların hem yetişkinlerin gönlünde büyük yer tutan en ikonik oyunlardan biri. Eğlenceli bir nostaljik tur, keyifli bir oyun deneyimi ya da rahatlatıcı bir aktiviteden çok daha fazlasını sunacak bu set, sevdiklerinize yepyeni bir dünya yaratmak için ilham verebilir.
  • LEGO® Technic NASA Apollo Ay Taşıtı – LRV: Kozmik maceracılar için en şahane hediye: NASA Apollo Ay Taşıtı (LRV) modeli. Sevdiklerinizi yıldızlara götürüp geri getirecek bu özel hediye, bambaşka dünyaların kapısını onlar için aralarken yaratıcı duygularını da harekete geçirebilir.

Bonus: Mırmır Pati ile eğlenceyi geri getirin

LEGO’nun sonsuz olasılıklarla dolu dünyasında en mükemmel hediyeler de eğlence de oyun da bitmez… Mırmır Pati, oyunu her yaştan insan için geri getiriyor ve herkesi yılın bu büyülü zamanını çok daha keyifli geçirmeye davet ediyor.

Mutlu bir yer inşa etmek isteyen herkes için mükemmel hediyeler ve çok daha fazlası LEGO’da. Hemen tıklayın ve sevdiklerinizi mutlu etmeye erkenden başlayın.

*Bu yazı LEGO katkılarıyla hazırlanmıştır.

İlgili Makale