Modern çağın ayrılmaz bileşenleri arasında şüphesiz ki stres ve kaygı yer alıyor. Çoğumuz işleri yetiştirme telaşıyla, gelecek kaygısıyla, geçmişin atamadığımız yükleriyle baş etmeye çalışırken ruhumuzun, zihnimizin sağlığını ihmal ediyoruz. Kendimizi dinlemeye vakit ayıramadığımız gibi pozitif kalmakta, olaylara daha iyimser yaklaşmakta da zorlanabiliyoruz. Şükretmeyi unutup odağımızı çoğu zaman olumsuz olana kanalize ettiğimizde korkuyla, umutsuzlukla dolan zihinlerimizi tazeleyecek, modern dünyada işe yarayacak stratejiler aramaya başlıyoruz. Tam da bu noktada imdadımıza yetişecek, geçmişten günümüze etkisini ve önemini korumayı başarmış ‘Stoacılık’ karşımıza çıkıyor. Peki, bu eski felsefe modern dünyayla ve getirdikleri olumsuzluklarla başa çıkmamız için bize gerçekten yardımcı olabilir mi? Gelin, Stoacılık nasıl ortaya çıkmış ve bugün nasıl hayatımıza dahil olabilir, yakından bakalım.
Stoacılık nedir?
Stoacılık, MÖ 3. yüzyılın başlarında Atina’da Citiumlu Zeno tarafından ortaya çıkarılan bir felsefe; etik erdem pratiği.
Kıbrıslı Zeno, gemi kazası geçirip Atina’da mahsur kaldığında, herhangi bir iyiliğin olmasını beklemiyordu; her şeyini kaybetmişti ve yapacak hiçbir şeyi yoktu. Çaresizlik içinde bir kitapçıda Sokrates’in öğretilerine daldı ve zamanının büyük filozoflarının öğretilerine kulak verdi. Daha sonra kendi bilgeliğini geliştirerek herkese aktarmaya karar verdi. Böylece Stoacılık felsefesi doğdu ve hızla yayılarak hem o zamanki krallar hem de köleler tarafından benimsendi.
Ama Stoacılık’ın hikayesi burada bitmiyor. Ortaya çıkışından bu yana neredeyse 2000 yıl geçmiş olmasına rağmen hala geçerliliğini korumayı başarıyor ve modern dünyanın içinde sık sık karşılaştığımız kaosa, sakinlik getirmeye yardımcı oluyor; kısaca zamansız bilgelikleriyle, pratik öğretileriyle bizi şaşırtmaya devam ediyor.
Stoacılık, mükemmel bir dünya (bir ütopya) hayal etmek yerine, yaşama ve yaşama dair her şeye olan yaklaşımımızı kontrol ederek iyiliğe, mutluluğa, refaha erişebileceğimizi öğütlüyor. Stoacılık, dünyayı -hiçbir koşula bağlamadan- olduğu gibi ele alıyor ve 4 temel erdemle kendimizi geliştirebileceğimizi söylüyor; bilgelik, cesaret, adalet ve ölçülülük.
1. Bilgelik (sağduyu): Dünyayı önyargısız, mantıklı ve sakin bir şekilde anlamak.
2. Cesaret: Şikayet etmeden günlük zorluklarla yüzleşmek, mücadele etmek.
3. Adalet: Başkalarına karşı adil davranmak.
4. Ölçülülük (öz disiplin): Gönüllü olarak kendini kısıtlamak, iradeyi kullanarak bir şeyleri yapmaktan kaçınma.
Stoacılara göre bu erdemleri geliştiren insanların kendilerinde ve başkalarında olumlu değişiklikler meydana getirebilmesi mümkün; ancak bu şekilde etik bir hayat yaşamak ve ‘eudaimonia‘ya yani mutluluğa ulaşmak kolaylaşabilir.
Bugün, halk dilinde Stoacılık’ı benimseyenler olarak tabir edilen Stoik kelimesi, ‘duygularını çok fazla ön plana çıkarmadan, şikayet etmeden acı veya zorluklarla mücadele edebilen kişi’ anlamında kullanılıyor. Duygusal aşırılıklardan kaçınarak baskı altında sakin kalan biri için Stoik deniliyor. Stoacılara göre acıyı, ıstırabı, endişeyi ya da doyumsuz arzuları yok etmek mümkün değil; ancak bu çaresiz olduğumuz anlamına gelmiyor. Çünkü hayatımızda olup biten ve kontrol edemediğimiz şeyler için endişelenmek yerine zihnimin nasıl tepki verdiği kontrol edebilir; dış gerçekliği nasıl yorumlayacağımızı seçebiliriz. Aksi halde, kontrol edemediğimiz şeylere odaklanmak, bizi üzmekten, yormaktan öteye geçmez ve tatminsiz bir hayata sebep olur. Öyleyse, yapılması gereken sadece kontrol edebildiklerimize odaklanmak ve mutluluk için yüzeysel şeylerin değil; hayatımızdaki anlamlı şeylerin peşinden koşmak.
Stoacılık’a göre gerçekten tatmin olmuş bir insan, arzu ettiği, rahat hissettiği ya da istediği şeyler olmadan da yaşayabilen kişidir. Hiçbir servetin, maddi zenginliğin, şöhretin veya gücün bu kişiler için değeri yoktur, çünkü hepsi geçicidir. Kalıcı olan hiçbir maddiyata ihtiyaç duymadan varoluşu anlamış ve mutluluğun zihinde olduğunu bulmuş kişilerin asıl sahip oldukları erdemlerdir. Marcus Aurelius’un da dediği gibi “Varoluşu anlamış biri için mutlu bir yaşam için neredeyse hiçbir maddi şeye ihtiyaç yoktur.”
Kendinizi bağımlı olduğunuzu düşündüğünüz şeylerden geçici olarak uzak tutmak, ihtiyacınız olduğunu düşündüğünüz şeyler olmadan ne kadar güçlü olduğunuzu size gösterebilir. Ancak o zaman onları ihtiyacınız olduğu için değil; onlara sadece sahip olduğunuz için kullandığınızı bilebilirsiniz.
Olan her şeye karşı bir kabul geliştirerek; dikkatinizi tepkilerinizi kontrol etmeye vermeli ve gerçek, saf mutluluğu bulmalısınız. Hiçbir şeyin özünde iyi ya da kötü olmadığını anlamalı, yalnızca yargılarınızın, yorumlarınızın iyi-kötü olabileceğini fark edebilirsiniz. Bu sayede dünyanın kaosundan kurtulmaya başlayabilir ve kendi içinizdeki mutluluğu keşfedebilirsiniz. Peki bunu nasıl yapabilirim diye düşünmenize gerek kalmadan Stoacılık pratiklerini yaşamınıza katabilirsiniz.
Stoacılık pratikleri
Stoacılık, en öz haliyle zihninizin algınızı kontrol ettiği gerçeğine odaklanıyor ve yapıcı çözümleri içinizde bulabileceğinizi öğütlüyor; pozitifliği, minnettarlığı benimseyerek verimsiz dürtülerinizi engelleyecek teknikleri kullanabilirsiniz.
1. Şükredin
Çoğumuz boş zamanlarımızı istediğimiz ama sahip olamadığımız şeyleri düşünerek geçiriyoruz. Stoacılar ise tam tersine, sahip olamadıklarımız için şikayet ederek geçirdiğimiz zamanda, sahip olduğumuz şeyleri düşünmenin ve bu şeylerin eksikliğinin yaşamımızda neleri değiştirebileceğini hayal etmenin hayata karşı çok daha pozitif bir bakış açısı kazanmamıza yardımcı olacağını söylüyor.
2. Negatif görselleştirme tekniğini kullanın
Negatif görselleştirme tekniği, Stoacılık Felsefesi’nde önemli yeri olan bir zihinsel enerji artırma yöntemi. Stoacılar sık sık olabilecek en kötü senaryoyu, başlarına gelebilecek en kötü durumu zihinlerinde canlandırarak bu canlandırmanın yarattığı duygu ve düşüncelerle endişelenmeden kalabilmeyi pratik ederler. Negatif görselleştirme pratiğinin amacı, hayal edilen negatif durumların gerçekleşmesinin bireyin üstünde yaratacağı psikolojik ve zihinsel yükle daha kolay başa çıkmasını sağlamak. Bu tekniği sık sık uygulamak aynı zamanda doyumsuzluğu azaltmayı ve sahip olduklarınız için şükretmeyi de öğrenmenize yardımcı olabilir.
3. Mutluluğunuzu dış kaynaklara bağlamayın
İnsanlara, eşyalara, zenginliğe mutluluğunuzu bağlamayın. Stoacılık, mutluluğu dış kaynaklara bağlamanın uzun vadede büyük mutsuzluklara sebep olabileceğine dikkat çekiyor. Örneğin, tek mutluluk kaynağınız sahip olduğunuz lüks araba ise bir şekilde onu kaybettiğinizde mutluluğunuzu da çalıp götürebilir. Ancak, sakin, anda kalmayı başarabilen ve huzurlu bir zihin sizi hiçbir zaman terk edemeyecek, mutluluğunuza gölge düşürmeyecektir.
4. Felsefik günlük tutun
Günlük tutmanın, kendimize dönüp bakmak için etkili bir araç olabileceğini çoğumuz biliyoruz. Felsefik günlük ise, normal günlükten pek farklı olmamakla birlikte yazdıklarınızı Stoacı bir bakış açısıyla ele almanızı öğütlüyor. Yani, hayatınızda olup biten şeyler hakkında salt yazı yazmaktansa onları analiz ederek, üzerine düşünerek, bugününüzü ve yarınınızı nasıl etkileyebileceğine dair fikirler geliştirerek daha geniş bir bakış açısıyla yaklaşabilirsiniz. Böylece hem kendinizi analiz etme fırsatı bulur, hem de yaşamınızı iyileştirebilecek ipuçlarını yakalayabilirsiniz.
5. Kendinize özel zamanlar yaratın
Kendinizle baş başa kalmaktan korkmayın. İç sesinizi dinleyebileceğiniz, zihninizi boşaltabileceğinizi, kendinizi gerçek anlamda tanıyabileceğiniz zamanlar yaratın. Meditasyon yapın, mindfulness tekniklerini kullanın, nefes egzersizlerinden faydalanın, günlüğünüze yazın, gününüzü planlayın ya da gün bitiminde değerlendirin, bedeninize, ruhunuza, zihninize iyi gelecek, dinlendiğinizi hissettirecek tüm pratikleri yaşamınıza katmak için çaba harcayın.
6. Hiçbir şeyin sonsuza dek sürmeyeceğini hatırlayın
Derin acılar da büyük mutluluklar da bir gün mutlaka sona erer ve etkisini kaybeder. Elde ettiklerinizin ya da elde etmek istediklerinize ulaşmaya çalışırken verdiğiniz mücadelenin eninde sonunda son bulacağını aklınızın bir köşesinde tutarak duygularınızı, tepkileriniz, kaygınızı kontrol edebilirsiniz. Unutmayın, her şey zihninizde. Siz nasıl yönetirseniz öyle şekillenecekler. Stoacılar, iyi-kötü her şeyin bir gün biteceğine inandığınızda özellikle olumsuz durumlarla baş etmenin daha kolay olabileceğini ve mutluluğunuza katkı sağlayan dış kaynaklara olan bağımlılığınızı azaltabileceğinizi söylüyorlar.
Stoacılık konusunda Psychology Today’de Bill Sullivan’ın kaleme aldığı makale, kendisinin Stoa pratiklerinden nasıl faydalandığına ve hayatına nasıl katkı sağladığına değiniyor. Sullivan, bir yıl boyunca Stoa felsefesini uygulamaya karar verdiğini ve Ryan Holiday ve Stephen Hanselman’ın The Daily Stoic: 366 Meditations on Wisdom, Perseverance, and the Art of Living adlı kitabını rehber olarak kullandığını anlatıyor. Takip ettiği Stoa rutinin ve ona nasıl fayda sağladığını paylaşıyor:
Her sabah The Daily Stoic’ten günün yazısını okudum ve onu günlük aktivitelerime dahil ettim. Sürekli bir Stoa bilgeliği akışının bilincime girmesini sağlamak için sosyal medyada birkaç Stoacı hesabı takip ettim. Ayrıca işten ara vermek için telefonuma hatırlatıcılar kurdum; mümkün olduğunda açık havada kısa yürüyüşlere çıktım ve nefes egzersizleri yaptım.
Her akşam yatakta, Stoacıların öğrettiği gibi, günün olaylarını ve eylemlerimi düşündüm. Neyi doğru yaptığımı ve neyi iyileştirebileceğimi gözden geçirirdim. Potansiyelimi en üst düzeye çıkarmak ve erdemli yaşamak için daha fazla ne yapabileceğime odaklandım. Bunu, övgü ya da suçlama olmadan sakince ve nesnel bir şekilde yaptım. Bu meditasyonu, hayatımdaki üç nimet için minnettarlığımı ifade ederek bitirdim.
Siz de kendi Stoa rutinlerinizi yaratarak saf mutluluğa erişebilir, kendinizi, zihninizi sakin bir şekilde dinleyebilir, olmak istediğiniz ve hiçbir dış kaynağa bağlı olmadan yaşayabildiğiniz bir hayatı inşa edebilirsiniz. Dilerseniz bu konuda kendinize daha fazla yatırım yapmak için Sullivan’ın makalesinde bahsettiği kitaptan faydalanabilirsiniz. İncelemek isterseniz tıklayabilirsiniz.
Unutmayın, gerçek mutluluğu dışarıda aramaya devam ettikçe ondan o kadar uzaklaşırsınız.
Kaynak: psychologytoday, dailystoic, eternalisedofficial
İlginizi çekebilir: Zen felsefesi ile kendinize yolculuk: Zen nedir, temel öğretileri nelerdir?