Maske takmak ve sosyal mesafeye uymak istememenin ardındaki psikolojik nedenler

Geçen yılın sonlarında ortaya çıkışından bu yana, Antarktika dışında tüm kıtalara yayılan COVID-19 pandemisi, hepimizin hayatını etkiledi. Pandemi bizlerin sosyal davranışlarını da değiştirdi. Daha önce hayatımızda hiç olmayan “sosyal mesafe” diye bir kavram girdi hayatımıza örneğin. Kimimiz sosyal mesafe kurallarına uyum sağladı, bazılarımızsa sosyal mesafeyi umursamadan yaşamlarına devam etmeyi seçti. Peki bu ikinci kategoride olan insanlar neden sosyal mesafe kurallarını hayatlarına uygulamakta zorlandılar? Bunun nedeni insanların sosyalleşmeye duyduğu ihtiyaçtan kaynaklanıyor.

Biz insanlar bir araya gelmekten hoşlanan, sosyal varlıklarız. Yaşamımız başkalarıyla olan iletişimimize bağlı olduğu için çok güçlü bir sosyalleşme arzusuna sahibiz. Bireysel açıdan ele alındığında sosyalleşme olgusu; insan organizmasının bebeklik dönemi ile erişkinlik dönemi arasındaki öğrenme ve öğretme işlemlerini kapsayan bir süreci oluşturmaktadır (Yavuzer, 1981: 34, Akt. Şentürk, 2009).

Başkalarıyla bir araya gelme ihtiyacımız o kadar içimize işlemiş durumda ki bazılarımız sosyal mesafe kurallarını hiçe sayarak kalabalık gruplar halinde bir araya gelmeye devam ediyorlar. Ancak bu tip davranışları sergileyen insanların Covid-19’un yayılmasını dizginlemek için sosyal mesafe kurallarına uymaları gerektiğini artık anlamaları lazım. Bunun için de sosyal mesafe kurallarına uymayan insanları durmadan kınamak yerine onları bu konuda ikna edici yöntemler geliştirmemiz ve neden böyle davrandıklarını analiz etmemiz gerekiyor.

Kaliforniya’daki La Sierra Üniversitesinde bir sağlık psikoloğu olan Leslie Martin’e göre bunun yöntemlerinden biri sosyal mesafe kurallarına uymayan insanlara bu davranışlarının gelecekteki etkilerini iyice anlatmak (Henriques, 2020). Yani bu davranışları yüzünden pandemi sürecinin iyice uzayabileceğini kavramalarına yardımcı olmak. Yine Martin’e göre sosyal mesafe kurallarına uymanın pozitif etkilerini, insanlara kişisel senaryolar aracılığıyla anlatırsak onların bu kurallara daha çok uymasını sağlayabiliriz. Örneğin onlara sosyal mesafe kurallarına uymayarak kendilerinin yanı sıra çocuklarını ya da 65 yaş üstü anne, babalarını da riske attıklarını söyleyebiliriz (Henriques, 2020). Belki böylece sosyal mesafe kurallarına uymaya başlayabilirler.

Sosyal mesafe kurallarına uymamanın yanı sıra bazı insanlar maske takmak da istemiyorlar. Kaliforniya merkezli psikiyatrist Dr. Gayani DeSilva’ya göre bunun kaynağında, güçlü savunma mekanizmalarından biri olan inkar etme yatıyor olabilir (Gillespie, 2020). Covid-19 krizi travmatik bir durum ve bu durumun ciddiyetiyle başa çıkamayan bazı insanlar sanki virüs yokmuş gibi davranışlar sergileyerek maske takmıyor olabilirler. New York merkezli psikiyatrist Dr. Margaret Seide’e göre maske takmamak kişiye kontrol ondaymış duygusu verebilir ve kişi bu sahte kontrol duygusu yüzünden maske takmayı reddedebilir (Gillespie, 2020). İnsanlar maske takmayarak bir anlamda Covid-19 öncesi günlerindeki gibi özgürce yaşamak istiyor olabilirler.

Evet, gerek Dünya Sağlık Örgütü’nün, gerek Sağlık Bakanlığımızın sık sık altını çizdiği gibi Covid-19 mücadelesinde sosyal mesafe kurallarına uymak ve maske takmak hayati önem taşıyor. Ancak bunu yapmayan insanlara her ne kadar sinirlensek de işimize yarayacak davranış şekli, bu insanların neden böyle yaptıklarını anlamaya çalışmak ve onları sosyal mesafeyi korumaya ve maske takmaya yönlendirecek yöntemler geliştirmek. Size her daim sağlıklı, pandemi krizi bitene kadar da maskeli ve sosyal mesafeye dikkat ettiğiniz günler diliyorum.

Bu arada sizlere bir eğitim haberim var. WhatsApp ya da FaceTime üzerinden birebir görüşmeler şeklinde ilerleyen üç haftalık “Öz Sevgi” eğitimimle ilgileniyorsanız bilgi için [email protected] adresine yazabilirsiniz. Hayatı güzelleştirmeyle ilgili psikoloji egzersizlerini ise @ranakutvan Instagram hesabımdan paylaşıyorum.

Bu yazının tüm hakları Rana Kutvan’a ve Uplifers’a aittir. İzinsiz ve uygun şekilde referans verilmeksizin kopyalanması, çoğaltılması ve başka mecralarda paylaşılması kesinlikle yasaktır.

Kaynaklar:
Gillespie, C. (2020). Why Do Some People Refuse to Wear a Face Mask in Public?
Retrieved from https://www.health.com/condition/infectious-diseases/coronavirus/face-mask-refuse-to-wear-one-but-why
Henriques, M. (2020). Social distancing: How to persuade others it works. BBC Future. Retrieved from https://www.bbc.com/future/article/20200402-covid-19-how-to-convince-others-social-distancing-works
Şentürk, N. (2009). Üniversite Öğrencilerinin Sosyalleşme Süreçlerlerinde Aile Kurumunun Etkisi: Sakarya Üniversitesi Örneği. T.C Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi.
Yavuzer, H. (1981), Psiko- Sosyal Açıdan Çocuk Suçluluğu, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları no: 2798, İstanbul.

İlginizi çekebilir: Covid-19 sürecinde psikolojik sağlığımızı koruma yöntemleri