Yakın çevrenizde, ailenizde veya arkadaş grubunuzda sürekli sizden kendinizle ilgili özel bir şeyler öğrenmeye ve sırlarınızı paylaşmanız için güveninizi kazanmaya çalışan, ilk fırsatta düşüncelerinizi kontrol edebilmek ve üzerinizde bir çeşit hakimiyet kurabilmek için sinsi sinsi yaklaşan birileri olduğunu hiç fark ettiniz mi? Eğer “Tabii ki…” diye içinizden geçiriyorsanız, bir manipülatör ile karşı karşıya olabilirsiniz. Manipülatörler veya manipülatif kişiler, manipülasyon sanatında ustadırlar. Samimi görünümlerinin altında insanları yönlendirme, kontrol etme ve kendi çıkarları doğrultusunda onları etkileme motivasyonu yatar. Kafanızı karıştırmak için özel bir çaba harcarlar, gerçeği çarpıtarak yansıtırlar. İstediklerini yaptırabilmek için türlü türlü oyunlara başvururlar.

Peki “Neden bunlara ihtiyaç duyarlar, neden insanları manipüle etmek isterler?” diye merak ediyorsanız hemen ekleyelim: Bazı insanlar özellikle güçten yoksun olduklarında, zorlu ve rekabetçi bir ortamla başa çıkamayacaklarını düşündüklerinde manipülasyonu “hayatta kalma mekanizması” olarak kullanırlar. Manipülasyona ihtiyaç duymalarının altında geçmiş deneyimleri, manipülatif aile öyküleri, dışlanma anıları veya çeşitli travmalar yatıyor olabilir. Bu nedenle rekabet edecek veya sorunlarla yüzleşecek cesareti kendilerinde bulamazlar ve başkalarını kendi çıkarları doğrultusunda yönlendirirler.

Bu tür insanlar tarafından manipüle edildiğinizi fark etmenin en hızlı yolu sizden bir şey isterken nasıl davrandıklarına odaklanmaktır. Her zaman aynı tavırla mı yaklaşıyorlar, yoksa duruma göre kibar veya saldırgan mı davranıyorlar, gözlemlemeniz gerekir. Diğer bir dikkat etmeniz gereken konu ise zayıf yönlerinizi size karşı kullanıp kullanmamalarıdır. Sizin güçsüz yanlarınızı veya savunmasız anlarınızı kolluyor ve daha sonra aleyhinize olacak şekilde bunlardan faydalanıyorlarsa manipüle ediliyor olabilirsiniz.

Etrafınızda yazımızın devamında yer alan özelliklere sahip “manipülatif” kişiler varsa onlarla olan ilişkilerinizde daha dikkatli olmanız gerektiğini unutmayın. İşte manipülatif insanların, nam-ı diğer manipülatörlerin farkında olmanız gereken ortak özellikleri:

1. Açıkça eleştirmeyi severler.

Manipülatif insanlar, sizi eleştirmekten, açıklarınızı yakalamaktan ve bunları diğer insanların da duyabileceği şekilde paylaşmaktan keyif alırlar. Sizi yetersiz hissettirmek, kendinizden şüphe ettirmek için çabalarlar. Eleştirileri yapıcı değil, yıkıcı formdadır. Başkalarının da sizin eleştirildiğinizi duymaları için ellerinden geleni yaparlar.

2. Başkalarının güçsüzlüğünü sezerler.

Tıpkı avını bekleyen yırtıcılar gibi, manipülatörler de güçsüz, savunmasız olduğunuz anları sezme konusunda çok başarılıdırlar. Adeta başkalarının zayıf yönlerini görmek için geliştirdikleri bir radarları vardır. Sizi en zayıf halinizde yakaladıklarında sizden aleyhinize kullanacak daha fazla şey öğrenebileceklerini bilirler. Bu yüzden güçsüz olduğunuz, üzgün olduğunuz, sorunlarla baş edemediğiniz, kalbinizin kırık olduğu veya ağladığınız anları kollarlar. En savunmasız anınızda sizi yakalarlar.

3. İnsanları savunmasız olmaya iterler.

Manipülatif insanlar sizin hakkınızda endişeleniyor veya hayatınızı merak ediyor gibi yaklaşarak sizden cevaplar almaya çalışırlar; asıl istedikleri şey ise size karşı ne kullanabileceklerini öğrenmektir. Sizi nasıl incitebileceklerini, hangi değerlerinizi nasıl sömürebileceklerini öğrenirlerse sizi daha kolay manipüle edeceklerini bilirler. Size onlara güvenebileceğinizi hissettirirler, hatta bu konuda o kadar ustaca bir tavır sergilerler ki sanki hayatınızı umursayan etrafınızdaki tek kişi olduklarını düşünmenizi sağlarlar. Bu şekilde sizi gardınızı indirmeye teşvik ederler. Sizin kendinizi savunmasız hissetmeniz onların işine gelir, çünkü bu sayede sizi daha kolay kontrol edebilirler.

4. Dedikodu ile beslenirler.

Girdiğiniz yeni ortamlarda ya da var olan arkadaş gruplarınızda mutlaka birilerinin arkasından konuşan insanlara denk gelmişsinizdir. Manipülatif kişiler, başkaları hakkında onların bulunmadığı ortamlarda kötü konuşmaktan çekinmezler. Kendi çıkarları için başkalarını kötülemekten veya sizin güveninizi kazanacaklarını düşünerek başka insanların sırlarını açığa çıkarmaktan korkmazlar. Dedikodu onlar için yaşam kaynağıdır. Aynı şekilde sizin olmadığınız ortamlarda sizin hakkınızda da konuşurlar. Onlar için önemli olan o an nasıl işlerine geliyorsa, ortamda manipüle edecekleri insanlarla kimler hakkında konuşurlarsa bir şeyleri kendi lehlerine çevirebilecekleridir.

5. Sınırlarınıza saygı duymazlar.

Sınırlar, bir manipülatörün en sevmediği şeydir. Çünkü kontrol etmelerine, başkalarını yönlendirebilmelerine engel olurlar. Sınır koymak veya sınırlarınızı korumaya çalışmak onlar için bir şey ifade etmez, sınırlara saygıları yoktur. Onlar için önemli olan nasıl o sınırlardan geçerek size yaklaşabileceklerini bulmaktır. Ayrıca sınırlarınızı ihlal etmek için yalnız olduğunuz anları kollarlar; sizi ne kadar izole edebilirlerse, o kadar fazla kontrol edebileceklerini düşünürler.

İlginizi çekebilir: Kişisel sınırlarımızı korumak: Kendimize olan sevgimizin en önemli göstergesi

6. Gerçeği çarpıtırlar.

Manipülatörler, yalan söyleme konusunda bir nevi usta sayılırlar, işlerine geldiği gibi gerçekleri çarpıtarak yansıtırlar. En önemli detayları atlayarak ya da olandan daha abartılı bir şekilde olayları aktararak farklı düşünmenize neden olurlar. Zaten amaçları da budur. Düşüncelerinizle, bakış açınızla oynarlar. Gerçeği o kadar ustaca dönüştürürler ki kendi çıkarları için size duymanız, görmeniz gerektiği kadarını anlatırlar. Melek yüzlü şeytan rolünü çok iyi oynarlar fakat bir yalanlarını yakaladığınızda tamamen değişirler…

İlginizi çekebilir: Karşımızdakinin yalan söylediğini anlamanın 8 yolu

7. Hatalarını kabul etmezler.

Yalan da söyleseler, hata da yapsalar, asla geri adım atmazlar. Hatta öyle başarılı bir şekilde işin içinden sıyrılırlar ki, size sizin yanıldığınızı düşündürürler. İncitici sözleri veya eylemleri için özür dilemezler. Onlara göre özür dilemek sadece zayıf insanlar içindir. Bunun yerine, yaptıklarını veya söylediklerini mantık çerçevesine sığdırmaya çalışırlar. Özür dilemek onlar için son çaredir. Ancak sizin onlara daha fazla güvenmenizi sağlayacaksa ve bu sayede sizi daha iyi kontrol edebileceklerini düşünürlerse özür dilerler.

8. Suçluluk duygusu uyandırmakta ustadırlar.

Hatalarını kabul etmemenin yanı sıra karşılarındakini suçlu hissettirmek için de çaba harcarlar. Olumsuz bir durum meydana geldiğinde bunun sizin eksik yaptığınız bir şeyden kaynaklandığını veya orada olmadığınız için durumun böyle sonuçlandığını hissetmenizi sağlarlar. Konunun onların hatalarına gelmesine izin vermezler.

9. Sorumluluktan kaçarlar.

Sözlerinin, davranışlarının, sebep oldukları olayların sorumluluğunu almazlar. Hatalarını kabul etmezler. Suçu ve sorumluluğu her zaman karşı tarafa atarlar. Olay onlara döndüğünde konuyu değiştirirler, okları başkasına çevirirler. Siz onların söylediklerini, yaptıklarını yüzlerine vursanız da onlar sorumluluk almaktan her zaman  ustalıkla sıyrılmayı başarırlar. Laf cambazlığı yaparak tüm sorumluluğu üstlerinden atarlar. Olup biten her şeyden başkalarını sorumlu tutarlar.

10. Çok hızlı mod değişirler.

Manipülatif kişilerin her duruma, her kişiye özgü geliştirdikleri farklı tavırları vardır. Sakin ve kibar davranırken bir anda istediklerini elde etmek için saldırgan olabilirler. Güveninizi kazanmak için sıcakkanlı şekilde size yaklaşırken, soğukkanlılıkla korkularınızı avlayabilirler. Sorumluluktan kaçmak için kurban rolüne bürünebilirler. Sizin duygu ve düşüncelerinizi umursamazlar. Aslında tek önemsedikleri kendi çıkarlarıdır.

Manipülatif insanlarla başa çıkmanın yolları

Yukarıda bahsettiğimiz tüm bu maddeler size manipülatif biriyle karşılaştığınızda fark etmeniz için öngörü sağlayabilir. Bir manipülatörle karşı karşıya kaldığınızı anladığınızda ilk yapmanız gereken sizi etkisi altına almadan ve manipüle etmeye, yani kontrolü altına almaya başlamadan önce kendinizi korumak için bir adım geri atmanızdır.

1. Farkına varın.

Eğer çevrenizde benzer özelliklere sahip insanlar varsa ve sizi manipüle ettiklerini düşünüyorsanız dikkatli bir şekilde hareketlerini gözlemleyin. Size yaklaşımları nasıl, kendinizi kötü hissetmenize neden oluyorlar mı, zayıf yönlerinizi bir koz olarak kullanıyorlar mı, sık sık yalanlarını yakalıyor musunuz… Hepsine dikkat edin. Eğer tüm bunların olduğunu fark ediyorsanız kendinizi manipüle edilmekten korumak için hızlıca harekete geçebilirsiniz.

2. Sınırlarınızı koruyun.

Kişisel sınırlarınız sizi zarar görmekten korur. Sağlıklı ve güçlü sınırlar inşa ederek başkaları tarafından manipüle edilmekten kendinizi kurtarabilirsiniz. Unutmayın, insanlar siz izin verdiğiniz kadar hayatınıza dahil olurlar. Sınırlarınız ne kadar güçlü olursa size ulaşmaları ve zarar vermeleri de o kadar zor olur. Sınır ihlali konusunda oldukça başarılı olan manipülatörlerden korunmak için sınırlarınızı gözden geçirmeli ve sağlam adımlar atmalısınız.

3. Aldırış etmeyin.

Eğer bir manipülatörle karşı karşıya kaldığınızı düşünüyorsanız size söylediklerine aldırış etmemeyi öğrenmelisiniz. Tek amacının sizi savunmasız bırakmak ve zayıf yanlarınıza odaklanmanızı sağlamak olduğunu unutmayın. Bir manipülatörle uğraşırken yapacağınız en büyük hata onu düzeltmeye çalışmak olur. Onları düzeltmeye, doğru olana yöneltmeye çalıştıkça ağlarına daha çok takılırsınız. Bırakın kendi hallerinde kalsınlar. Aldırış etmeyin, moralinizi bozmak için yapacakları hiçbir şeyi ciddiye almayın. Gardınızı sağlam tutun.

4. Kendinize güvenin.

Sizi yıldırmak, kendinizi kötü hissettirmek, zayıf yönlerinizi ortaya çıkarmak için ne kadar uğraşsalar da siz bir manipülatöre karşı dimdik durmalısınız. Kendinize, yeteneklerinize, deneyimlerinize güvenin.

Sınırlarınıza girmesine izin vermeden, gardınızı indirmeden, kendinizi savunmasız hissettiğiniz anlarda yanınıza yaklaşmasına müsaade etmeden koruyucu bir kalkan oluşturabilirsiniz. Sizi etkisi altına alarak kendi çıkarları doğrultusunda yönlendirmeye çalışan insanlarla ilişkinizi gözden geçirebilir, sizi manipüle etmesine izin vermeden toksik ilişkinizi bitirebilirsiniz.

İlginizi çekebilir: Toksik ilişkiler: Toksik insanların 4 türü ve toksik ilişkilerle baş etme yöntemleri

Kaynak: psychologytoday, liveboldandbloom, focusonthefamily