Kendini gerçekleştiren kehanet: Beklentiler, davranışları şekillendirir

Varoluşsal olarak öğrendiğimiz bilgileri sınıflandırmaya odaklıyızdır. Çünkü birçok farklı kaynaktan edindiğimiz bilgileri ayırmaya ve sınıflandırmaya ihtiyaç duyarız. Böylelikle benzer şeyleri sınıflandırarak hatırlamak istediğimiz bilgileri daha kolay çağırabiliriz Bu bilgi işleme sistemimiz bir yandan kolaylık sağlarken bir yandan da bazı kalıp yargılara, ayrımcılığa, genellemelere de sebep olabilir.

Kalıpsal yargılarımız, içinde bulunduğumuz sosyal ortama ait normlar ve sahip olduğumuz kültürel değerler ile oluşur. Dolayısıyla aynı gruba ait bireylerin benzer davranışlar sergilemesi beklenir. Bu yaklaşım o grup bireylerin diğer insanların davranışlarıyla ilgili beklentiler oluşturmasına sebep olur. Örneğin; “siyahlar tehlikelidir”, “kadınlar kötü sürücülerdir” “çocuklar büyüklerin sözlerine karışmazlar”…

Beklenti, harekete geçme motivasyonumuz ve nasıl davranacağımızı belirleyen motivasyon olarak tanımlanmaktadır. Olmasını istediğimiz durumun gerçekleşmesi için birtakım davranışlar sergileriz. Örneğin; çok iyi araç kullanmak gibi bir beklentimiz varsa sürekli araç kullanarak tecrübe edinmeye, bu alanda eğitim alarak kendimizi geliştirmeye çalışırız.

Yapılan çalışmalar, insanların davranışlarını beklentilerine uygun olarak şekillendirdiğine yönelik eğilim gösterdiklerini ortaya koymaktadır. Robert Merton, bu beklenti etkisini “Kendini gerçekleştiren kehanet” olarak adlandırmıştır (Merton, 1948). Kendini gerçekleştiren kehanet, belirli yargıların kalıplaşmasına, beklenen durumun gerçeğe dönüşmesine sebep olabilir. Yeni gireceğimiz bir sosyal ortamın sıcak ve samimi bir ortam olacağını düşünürsek yakın davranma olasılığımızın artacağı gibi mesafeli ve soğuk insanlar olacağını düşünürsek uzak durma eğiliminde oluruz.

Bu durumda beklentilerimizi gözden geçirmek, gerçekte olmasını istediğimiz şeyler üzerinde durmak, hayalini kurmak bizi isteklerimize yaklaştıracak adımlar olacaktır.

İlginizi çekebilir: Sürekli tekrar eden döngülerden kurtulmak için tüm benliğinizi kucaklayın