“Çocuğum özgüvenli olsun!” ailelerden çok sık duyduğum bir cümledir. Aslında yapılan araştırmalara bakıldığı zaman aileler haklılar. Araştırmalar, özgüvenin ruhsal bozukluklara karşı koruyucu bir faktör olduğunu, özgüvenli çocukların daha mutlu olduklarını, daha iyi ilişkiler kurduklarını, akademik ve meslek hayatlarında daha başarılı olduklarını; özgüveni düşük olan çocukların ise, kaygı ve depresif semptomlar geliştirmeye daha yatkın olduğunu, sosyal ilişkilerinde, akademik ve mesleki hayatlarında zorlandıklarını vurguluyor.
Özgüven nedir? Özgüvenli çocuk ne demektir?
Özgüveni kendimize olan bakış açımız, kendimiz ile ilgili hissettiklerimiz olarak tanımlayabiliriz. Özgüven, kendimize verdiğimiz değer ve duyduğumuz saygıdır. Kendimize duyduğumuz güven, çevremizle kurduğumuz ilişkiyi, nasıl bir insan olduğumuzu, seçtiğimiz arkadaşları, akademik başarımızı, mesleki hayattaki gelişimimizi ve genel olarak hayattan aldığımız zevki ve mutluluğumuzu belirleyici bir rol oynar.
Özgüven, doğumumuzla birlikte gelişmeye başlar, ergenlik ve genç yetişkinlik dönemine kadar artarak ilerler, orta yaşlarda en üst noktaya ulaşır ve yaşlanma ile birlikte azalmaya başlar. Kendine güvenen çocuk yetiştirmenin iki temel noktası vardır: Çocuğun, ne olursa olsun sevildiğini ve değer verildiğini hissetmesi… Sırf var olduğumuz için önemsendiğimizi hissedemezsek, kendimizi durmadan kanıtlama çabasına gireriz. Değerli olduğumuzu anlamak için başta ailemiz olmak üzere, hep başkalarını etkilemeye çalışır, sürekli onay alma arzusunu taşırız.
Özgüvenli olmak çocuğun her alanda en iyi olmasını gerektirmez. Sporda çok başarılı olan çocuklar, sanat alanında o kadar iyi olmayabilirler. Bazı çocuklar akademik alanda çok başarılı olabilirler, bazı çocuklar ise sosyal ilişkileri yönetme konusunda çok iyidir. Önemli olan, çocukların kendilerini iyi hissettikleri alanların olabilmesidir. O zaman zaten, çok da iyi olmadıklarını düşündükleri alanları fazla önemsemeyeceklerdir ve o alanlarda çok iyi olmak için stres ve kaygı yaşamayacaklardır.
Aileler çocuklarının özgüvenini geliştirmek için neler yapabilir?
- Yaşına uygun sorumluluk verin. Böylece, kendisine güvenildiğini bilir. 6 yaşındaki bir çocuk kendi yatağını yapabilir veya dağıttığı odasını kendisi toplayabilir. Ailecek yemeğe gittiğiniz bir yerde 8 yaşındaki oğlunuz kendi adına sipariş verebilir. 11 yaşındaki çocuğunuz, evin yakınındaki marketten bir şey alabilir veya yaşadığınız yerdeki komşularınızın çocuklarıyla oynamaya tek başına gidebilir.
- Sizi kızdıracak veya üzecek bir davranışta bulunduğu zaman davranışını eleştirin; kendisini değil. Kardeşine vurduğu için kızına kızan bir baba şöyle diyebilir: “Kardeşine vurduğun için çok kızdım.”
- Çocuğunuzun zorlanmasına izin verir. Çocuğunuzun başarısız olması düşünüldüğü kadar korkutucu bir durum olmayabilir. Zorlandığını gördüğünüz zaman, geri adım atın ve ona denemesi için alan tanıyın. Zorlanmasına izin vermek, çözüm üretmesine izin vermektir. Çözüm üreten çocuk, zorluklarla baş etmeyi öğrenir.
- Çocuğunuzu övün. Çocuğunuzu överken uygun derecede bunu yaptığınıza emin ol. Çok sık ve aşırı yaparsanız, çocuk kendisinin mükemmel olduğunu düşünebilir ya da her zaman mükemmel olma çabasında hissedebilir kendini. Çocuğunuz iyi birşey yaptığında övdüğünüz zaman, doğru yolda olduğunu anlayacak ve kendine olan güvenini geliştirecektir.
- Yaşına ve becerilerine uygun hedefler koyun. Çocuğundan hangi alanlarda, ondan neler beklediğinizi net bir şekilde ifade edin. Hedeflere ulaştığı zaman ödüllendirin ve yeni bir hedef koyun. Başardığını hissetmek özgüven gelişimi için önemli bir faktördür.
- Çocuğunuzun ilgi alanlarını keşfedin ve o alanda ilerlemeleri için teşvik edin.
- Çocuğunuzun arkadaş ilişkilerini pekiştirin. Aileden sonra, çocuklar için arkadaşları tarafından sevildiklerini ve kabul edildiklerini bilmek kendine güvenleri açısından önemli rol oynar. Okul dışında, çocuğunuz arkadaşları ile birlikte zaman geçirmesi çocuğunuzun arkadaşlık ilişkilerini güçlendirirken, farklı arkadaş grupları kurmasına da olanak sağlar.