Kendine gerçekten iyi bakıyor musun: İyi bir öz-bakım için ne gereklidir?

“Kendine iyi bak.” Herhalde bu cümleyi duymayan ya da kullanmayan bir kişi bile yoktur. Kimi zaman bir arkadaşımız bu cümleyi bize söyler, kimi zaman da bu cümleyi sarfeden taraf biz oluruz. İyi de cümledeki temenni sadece havada mı kalıyor, yoksa biz kendimize gerçekten de iyi bakıyor muyuz? Öz-bakım, Dorothea E. Orem tarafından 1959 yılında geliştirilerek “Bireyin sağlığını, yaşamını ve iyilik halini korumak için gerekli becerileri doğru zamanlamayla başlatması ve uygulaması olarak tanımlanmaktadır (Akduman, Bolışık, Sönmez, 2004). Kişinin öz bakımı çocukluktan yetişkinliğe doğru bir gelişim göstermektedir.

Orem’in kuramına göre öz bakım kişisel özelliklerden, çevresel faktörlerden, demografik özelliklerden ve sağlık durumundan etkilenir (Orem 1991). Bunun yanı sıra; bireyin kişiler arası ilişkilerinden, iletişiminden, kültürel ve sosyal deneyimlerinden de etkilenir (Orem 1991). 

Orem, evrensel öz-bakımın gereksinimlerini aşağıdaki gibi sıralamıştır:

• Yeterli hava alımının sağlanması
• Yeterli su alımının sağlanması
• Yeterli besin alımının sağlanması
• Gıdaların vücuttan atılması
• Aktivite ve dinlenme arasındaki dengenin sağlanması
• Yalnızlık ve sosyal ilişki arasındaki dengenin sağlanması
• İyilik halinin devam etmesi, insan temel yapı ve fonksiyonlarını bozanrisklerin önlenmesi
• Bireyin sınırlılıkları ve istekleri arasında uyum olmasıdır (Bıçakçı, 2010).

Öz-bakım becerilerimizin kalitesi bizim sağlığımızı da etkiler. Mutlu ve sağlıklı bir hayat yaşamamız için öz-bakımı hayatımızın birçok alanına yansıtmamız gerekir. Öz-bakım genelde beş kategoriye ayrılmaktadır: 

Fiziksel

Öz-bakım deyince insanların aklına ilk gelen öz-bakım kategorisi fiziksel öz-bakımdır. Fiziksel öz-bakım örnekleri arasında günde 8 saat uyumak, sağlıklı beslenmek, spor yapmak, doktor kontrollerine gitmek vardır.

Psikolojik

Duygularının farkında olmak, onlara saygı göstermek, şükran günlüğü tutma, sınırlarımızı iyi çizmek, kendimize gün içinde rahatlama alanları yaratmak ve bir psikolog görmek psikolojik öz-bakıma verebileceğimiz örneklerdir.

İş yerinde öz-bakım

Bize destek veren ve bizim de destek verdiğimiz iş arkadaşlarına sahip olmak, her gün düzenli olarak öğle yemeği molası vermek, ofis dedikodularından uzak durmak, iş-özel yaşam dengesine dikkat etmek bu kategorinin örnekleri arasındadır.

Sosyal

İyi arkadaşlık ilişkilerine sahip olmak, sosyal çevremizle kaliteli bir iletişim içinde olmak gibi durumlar sosyal öz-bakım kategorisiyle ilgilidir.

Finansal

Genelde öz-bakım kategorilerinde bu kategoriye pek yer verilmese de ben finansal öz-bakımın çok önemli olduğunu düşünüyorum. Finansal öz-bakım örnekleri arasında para biriktirmek, akıllı yatırımlar yapmak ve paramıza sahip çıkmak vardır.

Sizin kendinize ne kadar iyi baktığınızı anlamak için bu kategorilerin hepsine 1 ve 10 arası not verin. Örneğin fiziksel öz bakımınız için neler yapıyorsunuz? Peki ya psikolojik öz bakımınız için yaptığınız faaliyetler nelerdir? Kendinizi hangi kategoride geliştirmeniz gerekiyor? Gerçek mutluluk ve sağlığın yolu tüm bu öz-bakım kategorilerinin dengede olmasından geçer. Tüm bu kategoriler birbiriyle ilintilidir. Örneğin psikolojik öz-bakımımıza dikkat ederken finansal öz-bakımımıza dikkat etmememiz eninde sonunda psikolojimizi etkiler. O halde hangi öz-bakım kategorimizde dengesizlik varsa bu durumu düzeltmeye çalışalım ve hayatımızın her alanında kendimize gerçekten de çok iyi bakalım.

Bu arada size bir eğitim haberim var. WhatsApp ya da FaceTime üzerinden birebir görüşmeler şeklinde ilerleyen üç haftalık Öz Sevgi eğitimimle ilgileniyorsanız bilgi için rsolaker@gmail adresine yazabilirsiniz. Psikoloji ile ilgili egzersizler paylaştığım Instagram hesabım ise @ranakutvan.

Bu yazının tüm hakları Rana Kutvan’a ve Uplifers’a aittir. İzinsiz ve uygun şekilde referans verilmeksizin kopyalanması, çoğaltılması ve başka mecralarda paylaşılması kesinlikle yasaktır.

Kaynaklar:
Akduman, S., Bolışık, B., Sönmez, S. (2004). Sağlıklı ergenlerin öz-bakım güçlerinin incelenmesi. Hemşirelik Forumu Dergisi, 7(1), 17-21.
Bıçakçı, H. (2010). Doğum sonrası annelerin öz-bakım gücünün hastane taburculuğuna hazır oluşluklarına etkisi. Yüksek Lisans Tezi
Orem DE, Savannah GA (1991). Nursing concepts of practice. Fourth Edition, Mosby Year Book, 117-130

İlginizi çekebilir: İş-özel yaşam dengesi nasıl kurulur: Bu dengeyi kurmanıza yardımcı olacak 3 ipucu