Kaybolma efekti çocuklarda zekayı etkiliyor

Çocukların IQ seviyelerine etki edecek müdahalelerle arttırılması uzun süredir tartışılan bir konu. Kaliforniya Üniversitesi’nden Profesör John Protzko ise bu konudaki tartışmalara yeni bir boyut getirdi. Araştırmasını ‘Kaybolma Efekti’ ismiyle açıkladığı teorisine göre zeka üzerine yapılan müdahaleler zamanla etkisini yitiriyor.

Zeka kalıcı değil

Araştırmaları gösteriyor ki kaybolma efekti özellikle çocuklar üzerinde IQ seviyelerine müdahale bittiği zaman azalma gösteriyor. Protzko araştırmasını şöyle ifade ediyor: ‘Araştırmalarım zekanın tepkici bir yapıda olduğunu gösteriyor. Müdahaleler arttıkça zeka seviyesinde gelişim yaşanıyor; ancak ne zaman ki müdahale bitiyor, zeka bu yeni duruma hemen adapte oluyor. Eğer çocuklarınızı Head Start programına koyarsanız bu durum zeka seviyesinin yükselmesine ve akademik olarak daha başarılı olmasına yardımcı olacaktır; fakat onları oradan alıp herkesle beraber aynı eğitimi verirsek çocuklar yeni sisteme çabucak uyum sağlayacaklardır.’

Araştırmalara göre çocukların zekalarını arttırmaya yönelik müdahalelerin çoğu erken yaşta zeka seviyelerini arttırmaya yönelik oluyor. Erken yaşta yapılan müdahalelerle uzun dönemde fayda alınması amaçlanıyor. Buna örnek verecek olursa, daha önce yukarıda bahsettiğimiz Head Start programı Amerika Birleşik Devletlerinde federal hükümet tarafından gelir düzeyi düşük ailelerin çocukları için başlatılmış bir hareket olup temel amacı, düşük gelir düzeyine sahip ailelerden gelen çocuklara sosyal ve eğitimsel fırsatlar sağlayarak yoksulluğun olumsuz etkilerinin engellenmesidir.

Çevresel uyaranlar ve zeka ilişkisi

Protzko bilişsel gelişim ile zeka ve çevre arasındaki ilişkinin kaybolma efektini yeteri kadar açıklayamadığını düşünüyor ve ekliyor: ‘Karşılıklı etkileşim modeli kaybolma efektinin olmadığını iddia ediyor. Bu durum çocukların zekaları arttırılmak istenildiğinde beliriyor ve çevresel olarak yeni bilişsel gelişmeler olduğu takdirde azalma göstermeyebilir. Çocuklar çevresel uyarılara tepki verdiği sürece diğer özellikler devam edebilir’

Protzko’nun 7584 çocuk üzerinde yaptığı deneyde kontrol grubu ve deney grubu oluşturuluyor. Denek grubunun zekalarına müdahale edilmediği için IQ seviyelerinde azalış gösterirken, kontrol grubunun seviyesini yakalayamadılar. Protzko’ya göre bu durum zekanın zamanla kaybolduğunun kanıtı olacak nitelikte . Yine de erken yaşta IQ seviyesini arttırmaya yönelik müdahalelerin boşa olmadığını vurguluyor ve araştırmalarının zeka seviyesinin arttırılamayacağını kanıtlamaya yönelik olmadığını söylüyor. Bu noktada zekadaki sürekli artışın sorgulanması ve reddedilmesi gerektiğini altını çiziyor. Bunun yanı sıra  çocuklar için geleceği değiştirme şansı hala bizim elimizde olması sevindirici bir haber. Bu araştırmalar çocuklar üzerine yapıldığı için henüz yetişkinlerde zeka üzerine bir yorum yapmak için erken; ancak Protzko kaybolma efektinin ergenlerde,yetişkinlerde ve yaşlılarda görülebilmesi durumunun uzun dönemli araştırmayla ortaya çıkabileceğini belirtiyor.  Profesör John Protzko’nun araştırmaları Intelligence dergisinde yayınlanmıştır.

Kaynak:

psychcentral.com

İlginizi çekebilecek diğer yazılar:

Beyin gelişiminizi artıracak, bilimsel olarak kanıtlanmış 7 alışkanlık
Zihninizi rahatlatmak için kendinize sormanız gereken 43 soru