Yağ dokusu denince aklınıza ilk olarak ne geliyor? Tahmin edeyim bazılarınız karın bölgesini, bazılarınız ise kalçalarını düşünüyor. Evet haksız değilsiniz, düşündüğünüz şey tam olarak beyaz yağ dokusu. Fakat ben bugün size başka bir yağdan bahsedeceğim; daha çok kilo almanıza değil de kilo vermenize yardımcı olabilecek bir yağ dokusu; kahverengi yağ dokusu.
Kahverengi yağ dokusu veya direkt kahverengi yağ da diyebiliriz, insanlar ve diğer memelilerin sahip olduğu iki yağ türünden biridir. Beyaz yağ hücreleri, tek bir lipit damlasına sahipken, kahverengi yağ hücreleri birçok küçük lipit damlacıkları ve çok fazla miktarda mitokondriden oluşur. Kahverengi yağa koyu kırmızı rengi veren de fazla miktarda demir içeren bu mitokondrilerdir.
Beyaz yağ dokusu, fazla kalorilerin depolanması sonucunda oluşur. Yani aslıda kilo aldığımız zaman artan şey beyaz yağ dokusudur. Beyaz yağ dokusunun dağılımı metabolik riski etkiler. Aslında bunu muhtemelen daha önce duymuşsunuzdur, örneğin yağ dokusunun karın bölgesinde toplanması diyabet ve kalp hastalıkları riskinin artmasına neden olur.
Peki kahverengi yağ dokusu ne işe yarar?
Yenidoğan bebeklerde ve kış uykusuna yatan memelilerde yüksek düzeyde kahverengi yağ dokusu bulunur. Çünkü aslında kahverengi yağ dokusunun temel görevi vücut sıcaklığını korumaya yardımcı olmaktır. Yani vücut ekstra sıcaklığa ihtiyaç duyduğunda aktive olur. Yenidoğanlarda yetişkinlerden daha fazla oranda bulunma sebebi de bebekleri hipotermiden korumaktır. Yapılan çalışmalar ilerleyen yaşla birlikte insanlarda kahverengi yağ dokusu oranının yavaş yavaş düştüğünü gösteriyor.
Kahverengi yağ dokusuna ‘iyi yağ’ da deniyor. Çünkü; kahverengi yağ dokusunun uzmanlık alanı enerji harcanması. Yani enerjinin depolanmasına değil de kullanılmasına yardımcı oluyor. Hayvan çalışmaları kahverengi yağ dokusunun diyabet ve obeziteye karşı koruyucu olabileceğini gösteriyor. Hatta bilim insanları beyaz yağın kahverengi yağa nasıl dönüştü öğrenilirse bunun, obezite tedavisine yardımcı olabileceğini düşünüyorlar. Bu konuyla ilgili son zamanlarda okuduğum yeni bir çalışma da, evrimsel olarak obeziteye olan yatkınlığımızın artmasının bir sebebinin de kahverengi yağ dokusunun azalması olabileceğini söylüyor.
Kahverengi yağ dokusu nasıl artırılabilir?
Kahverengi yağ dokusuyla ilgili oldukça güzel şeyler söyledikten sonra eminim bir çoğunuzun kafasında bu soru belirdi. Aslında bilim dünyası da bunun üzerine çalışmış ve henüz kahverengi yağ dokusunun nasıl aktive edileceği ile ilgili çok net bilgiler yok. Ama egzersizin ve soğuk havanın kahverengi yağ dokusunu artırabileceğine dair çalışmalar var.
Hatta düşük sıcaklıkların kahverengi yağ dokusunu aktif hale getirebileceği ile ilgili bir çok çalışma yapılmış ama bence en etkileyicilerinden biri 2014 yılında Diabetes dergisinde yayınlanmış. İnsanlarda kronik soğuk maruziyetin etkisinin incelendiği bu çalışmada 19-23 yaşındaki 5 erkek 4 ay boyunca takip edilmiş. Sonuçlara göre; 19 derecede yani hafif soğukta yaşamak kahverengi yağ miktarını ve aktivitesini yaklaşık %30-40 arttırırken, hafif sıcaklıkta yani 27 derecede yaşamak kahverengi yağ miktarını taban çizgisinin altına düşürdü.
İlginizi çekebilir: Kilo almanızın nedeni uyku alışkanlıklarınız olabilir: Uyurken nelere dikkat etmelisiniz?