İstiridye mantarı son senelerde kolayca erişilebilen bir mantar türü haline geldi ve o başta olmak üzere tüm mantar türleri teknik olarak ne bitki ne de hayvan olduklarından özellikle etsiz beslenmeyi benimseyenler için çok iyi bir alternatif oluyorlar.
İstiridye mantarının 40’tan fazla türü bulunuyor ve tüm türleri tüketilebilir haldedir. Özellikle makarna ve kızartmaların yanına çok yakışıyor. Sağlığa da faydaları olan bu mantar türünün içinde çok güçlü bileşenler bulunuyorlar. Geleneksel tıpta da yüzyıllardır kullanılıyor.
Önemli not: Bu yazıda yer verilen tüm bilgi ve öneriler bilimsel destekli makaleler baz alınarak, genel bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup herhangi bir uzman tavsiyesi içermemektedir. Her bireyin beslenme ihtiyaçları ve çeşitli besin gruplarına gösterdiği tolerans ve hassasiyet kendi metabolizma işleyişine göre farklılıklar gösterebilir. Olası risk durumlarına karşın sağlığınızı ilgilendiren her türlü konuda mutlaka uzman görüşüne başvurun.
Besin değerleri zengindir
İstiridye mantarı lifler, vitaminler, mineraller ve bazı diğer önemli besinler bakımından zengindir. Ayrıca karbonhidrat düzeyi düşüktür ve bu nedenle düşük karbonhidratlı beslenenler için iyi bir seçenektir.
Aşağıda 1 kase yani 86 gram kadar çiğ istiridye mantarının besin değerleri bulunuyor.
- Kalori: 28 kcal
- Karbonhidrat: 5 gram
- Protein: 3 gram
- Yağ: 1 gramdan az
- Lif: 2 gram
- Niasin: Günlük ihtiyacın %27’si
- B5 vitamini: Günlük ihtiyacın %22’si
- Folat: Günlük ihtiyacın %8’i
- Kolin: Günlük ihtiyacın %8’i
- Potasyum: Günlük ihtiyacın %8’i
- Demir: Günlük ihtiyacın %6’sı
- Fosfor: Günlük ihtiyacın %8’i
- Çinko: Günlük ihtiyacın %6’sı
Mantarlarda D vitamini ve selenyum gibi bazı önemli diğer besinler de daha az miktarda olmak üzere bulunuyorlar.
Antioksidan kaynağıdır
İstiridye mantarı antioksidanlar sağlar ve bunlar bedendeki hücre hasarının önlenmesine yardımcı olurlar.
Örneğin bu mantar türünün ekstresinde yedi farklı fenolik bileşen keşfedilmiştir ve bunların hepsi de antioksidan olarak görev alırlar. Ayrıca içeriğinde ergothioneine adı verilen bir amino asit de vardır ve bunun da güçlü antioksidan etkileri vardır.
2007 yılında yapılan bir çalışmada istiridye mantarı ekstresinin yaşlı farelerde antioksidan düzeylerini arttırdığı ve belli inflamatuar işaretçileri azaltabildiği görülmüş.
Benzer şekilde 2020 yılındaki bir fare çalışmasında ise mantarın ekstresinin antioksidan etkiler gösterdiği ve toksik kimyasallar kaynaklı karaciğer hasarını azaltabildiği görülmüş.
Bunlara ek olarak 2016 yılındaki bir test tüpü çalışmasında gri istiridye mantarının insan damar hücrelerinde oksidatif hasarı engellediği ve kötü kolesterolün oksidasyonunu amino asit içeriği sayesinde önleyebildiği görülmüş.
Kötü kolesterolün oksidasyonu damar sertleşmesine sebep olur ve bu da damarlarda plak birikimi ile kalp hastalıklarına yol açar.
Hayvan ve test tüpü çalışmalarına göre istiridye mantarı antioksidanlar sağlayıp hücre hasarına karşı korusa da, insanlar üzerinde daha fazla çalışma gerekiyor.
Kalp sağlığına katkı sağlayabilir
İstiridye mantarı yüksek kolesterol ve yüksek tansiyon gibi kalp hastalığı risk faktörlerini azaltarak kalp sağlığına katkı sağlayabilir. Özellikle beta glukanlar gibi lifler bakımından zengin olması bu alanda fayda sağlar.
Beta glukanlar bağırsaklarda fermente edilirler ve bunun sonucunda bedende kolesterol üretimini azaltmaya yardımcı olan kısa zincirli yağ asitleri ortaya çıkarlar. İlginç şekilde istiridye mantarında beta glukan oranı kültür mantarının iki katı kadardır.
2011 yılındaki randomize kontrollü bir deneyde, kuru istiridye mantarı ile hazırlanmış bir çorbayı içen 20 kişinin trigliserit, toplam kolesterol ve oksidize olmuş kötü kolesterol düzeylerinde plasebo içenlere göre ciddi bir azalma görülmüş.
Ayrıca 2020 yılındaki sekiz kişilik bir deneyin değerlendirmesinde istiridye mantarının kan şekerini, trigliseritleri, tansiyonu ve insülin düzeylerini düşürmeye yardımcı olduğu görülmüş ve bunların hepsi kalp hastalığı riskini azaltabilir.
Ancak eldeki çalışmalar oldukça kısıtlılar ve bu nedenle daha detaylı ve yüksek katılımcılı çalışmalara gerek duyuluyor.
Kan şekeri yönetimine yardımcı olabilir
Kalp sağlığını desteklemenin yanında istiridye mantarı kan şekeri kontrolüne de yardımcı olabilir.
Tip-2 diyabeti olmayan 22 kişiyle yapılan bir çalışmada, toz halinde istiridye mantarı tüketmenin yemek sonrası kan şekeri düzeylerini düşürdüğü görülmüş. Çalışmanın yazarları mantarın beden dokularındaki şeker kullanımını arttırdığını ve bunun yanında kan şekerini arttıran bazı proteinleri engellediğini belirtmişler.
2007 yılındaki başka bir çalışmada ise tip-2 diyabeti olan 30 hastanelik olmuş kişinin 7 gün boyunca 150 gram pişmiş istiridye mantarı yemesi durumunda açlık kan şekerinin %22, yemek sonrası kan şekerinin ise ortalama %23 düştüğü görülmüş.
Katılımcılar mantar tedavisini 1 hafta boyunca bıraktıklarında, açlık ve tokluk kan şekerleri %13 ve %20 oranında artış göstermiş. Tedavi aynı zamanda katılımcıların tansiyonunda, kolesterolünde ve trigliserit düzeylerinde de ciddi bir azalma sağlamış.
Tip-2 diyabeti ve yüksek tansiyonu olan 27 erkekle yapılan bir çalışmada ise 3 ay boyunca günde 3 gram toz halinde istiridye mantarı tüketiminin uzun vadeli kan şekeri kontrolünün bir işaretçisi olan hemoglobin A1c üzerinde azaltıcı etkisi olduğu görülmüş.
2020 yılındaki bir değerlendirmede ise bu etkilerin mantardaki beta glukan içeriklerinden kaynaklanabileceği belirtiliyor. Bu lif türü karbonhidrat sindirimi ve emilimini yavaşlatıyor.
Bağışıklığı destekleyebilir
İstiridye mantarı bağışıklık sistemini çeşitli şekillerde destekleyebilir.
Örneğin içindeki pleuran adı verilen beta glucan lif türü, bağışıklığı düzenleyen bir yapıdadır. Ayrıca mantarın bakteri ve virüs karşıtı özellikleri de vardır.
HSV-1 virüsüne sahip 90 kişiyle yapılan 130 günlük bir çalışmada pleuran, C vitamini ve çinko takviyeleri ile tedavinin HSV-1 belirtilerini ve süresini, aynı zamanda solunum yolu belirtilerini sadece C vitamini kullanımına göre daha çok azalttığı görülmüş.
Pleuran tedavisi aynı zamanda çocuklarda solunum yolu enfeksiyonlarını iyileştirebiliyor ve sporcularda bu rahatsızlıklarla karşılaşma ihtimalini düşürüyor.
Buna ek olarak 41 kişiyle yapılan 8 haftalık bir çalışmada, günlük istiridye mantarı ekstresi almanın plasebo almaya göre bağışıklık sistemini daha çok aktifleştirdiği, interferon gamma adı verilen ve enfeksiyonlara karşı koruma sağlayan proteini aktifleştirdiği görülüyor.
Bu mantarın aynı zamanda bakteri ve virüs karşıtı özellikleri de var. Ancak çalışmaların büyük kısmı takviyeler ve ekstreler ile yapıldığından doğrudan mantarın tüketimine dair daha fazla araştırma gerekiyor.
Diğer potansiyel faydaları
Yukarıdaki faydalara ek olarak bazı araştırmalara göre şu faydaların da olabileceği belirtiliyor:
- Tümör karşıtı özellikler: Test tüpü deneylerine göre bu mantarın tümör karşıtı özellikleri de bulunuyor. Ancak insanlar üzerinde yeterince araştırma yok.
- Anti-inflamatuar etkiler: Bu mantar türünde inflamasyon karşıtı bileşenler bulunuyor. 2020 yılında yapılan bir deneyde istiridye mantarı ekstresinin oral yoldan verilmesinin pati inflamasyonunu ciddi anlamda azalttığı görülmüş.
Güçlü ve lezzetlidir
Sağlığa faydalarının yanında istiridye mantarının mutfak kullanımı da çok kolaydır. Her yeri yenebilir durumdadır.
Aşağıda onu beslenmenize eklemenin bazı yolları var:
- Çorba ve yahnilere eklemek
- Makarnalara katmak
- Zeytinyağı ve sarımsakla süsleyerek aperatif yapmak
- Doğrayarak soslara eklemek
- Omletlerde kullanmak
- Sebzelerle birlikte kavurmak veya etlerin yanına eklemek
- Fırında pişirmek
Özetle, istiridye mantarı sağlığa faydaları olan popüler bir mantar türüdür. Çok besleyici olmasına ek olarak kalp ve bağışıklık sistemine fayda sağlayabilir, kan şekeri kontrolüne yardımcı olabilir ve antioksidan ile anti-inflamatuar etkiler gösterebilir. Onu beslenmenize de kolayca ekleyebilirsiniz.
Önemli not: Bu yazıda yer verilen tüm bilgi ve öneriler bilimsel destekli makaleler baz alınarak, genel bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup herhangi bir uzman tavsiyesi içermemektedir. Her bireyin beslenme ihtiyaçları ve çeşitli besin gruplarına gösterdiği tolerans ve hassasiyet kendi metabolizma işleyişine göre farklılıklar gösterebilir. Olası risk durumlarına karşın sağlığınızı ilgilendiren her türlü konuda mutlaka uzman görüşüne başvurun.
Kaynak: healthline
İlginizi çekebilir: Türkiye’de yetişen yenilebilir mantar çeşitleriTürkiye’