dummy

İnsan bağ kurarak tamamlanır: Metaverse dünyada nasıl bağ kuracağız?

“Beynin kaderi belirlenmiş ve kesin sınırlar taşıyan bir küre olduğu yanılgısına düşen, sadece uzaktan bakan dikkatsiz gözlerdir.” David Eagleman, Sinir bilimci

dummydummy

Son günlerde adını sıklıkla duyduğumuz bir kavram var: Metaverse. Bu konuda o kadar fazla yazıldı ki metaverse hakkında epey bilgi sahibi olmuş olabilirsiniz. Benim bu yazıdaki amacım bağlantısallık üzerine dünyaya gelmiş bir varlık olan insanın, metaverse dünyadan nasıl etkilenebileceğini anlatmak. Gelin, önce metaverse neymiş, kısaca ona bir bakalım.

Metaverse sosyal medya kaynaklarının, artırılmış gerçeklik oyunlarının ve sanal gerçeklik çevrimiçi oyunlarının tek bir platformda bir araya getirilmesi veya insanların, yerlerin ve şeylerin dijital temsilinin yaşadığı dijital bir alan olarak tanımlanıyor. Yani, metaverse, kullanıcının deneyimini yepyeni düzeyde artıracak bir sanal gerçeklik. Metaverse’ün kurgusal sanal dünyaya gerçeklik unsurlarını taşıdığını söylemek mümkün. Ancak insani etkileşimi ve ilişkileri ile sosyal bir çevrede yaşayan sosyal varlıklar olmamız sebebiyle bu sanal dünyanın bazı sakıncaları var.

Medya teorisyeni ve yazar Douglas Rushkoff, bu konuda yazdığı bir makalesinde metaverse’ün insanlar üzerinde olumsuz etkiler yaratacağını söylüyor. Ona göre, sosyal medyanın insan etkileşimini ne kadar etkilediğine dair eleştiriler zaten var; öte yandan şirketlerde çalışanlar artık bir arada değil. İnternetin insan türünün yaşamı üzerindeki olumsuz etkisi inkar edilemez. Tüm fiziksel etkileşimler neredeyse sanal bir alandaki etkileşime indirgenmiş durumda. Hayatını kameralar önünde geçirenler var. Pandemi boyunca sayısı iyice artan depresyon, anksiyete ve intihar vakaları ile Dünyada akıl sağlığı sorunu yaşayanların sayısının hiç de az olmadığını görüyoruz. İnsan etkileşiminin olmaması, bir odaya kapatılmış olmak ve izolasyon hissi zihinsel sorunlara yol açıyor. İşte Rushkoff makalesinde, metaverse’ün bu tür sorunları hayal bile edilemeyecek kadar olağanüstü bir düzeye çıkarabileceğini söylüyor (virtualedge.org).

Psikoloji profesörü Phil Reed’e göre de sanal etkileşimlere girmenin en çarpıcı etkisi, özellikle sanrılar ve halüsinasyonlar içeren psikozlarla ilgili. Ona göre dijital teknolojinin aşırı kullanımı, somatik belirtiler, depresyon, psikotizm, paranoid düşünce ve diğer ciddi akıl hastalıkları gibi birçok akıl sağlığı sorunuyla ilişkili. Bununla birlikte, psikozlar en ciddi olanlar arasında ve bu nedenle özellikle Facebook gibi 2 milyara yakın günlük kullanıcısı olan bir şirket dijital olarak sürükleyici bir deneyime geçmeyi (metaverse) öneriyorsa, biraz dikkate alınmayı hak ediyor.

Facebook’un Reality Labs Bölümü, metaverse’lerinin ana hatlarını ve bir oyunda olduğu gibi diğerleriyle etkileşim hissini sanal olarak nasıl üreteceği üzerinde çoktan çalışmaya başladı bile (psychologytoday.com). Sanal dünyada fazla vakit geçirmenin başta psikoza (gerçeklikten kopuş) sebep olması düşündürücü. En bilinen psikotik bozukluk olan şizofreni kelime olarak “bölünmek, ayrılmak, parçalanmak” anlamlarına geliyor. Adından da anlaşıldığı ve beyin görüntüleme sonuçlarının gösterdiği üzere psikozda beynin bağlantısallığında azalma ve kopma gözlemleniyor. İşte beyin için çok önemli olan bu bağ kurma ve bağlantısallığı anlamak için şimdi de beynimizin nasıl çalıştığına bir göz atalım.

İnsanların dünya üzerinde keşfettiği onca şey arasında, beyinlerimizin karmaşıklığına rakip olabilecek hiçbir şey yok. İnsan beyni “nöron” (sinir hücresi) adı verilen seksen altı milyar hücreden oluşuyor. Nöronlar orman benzeri girift bir ağ yapısı içinde birbirleriyle sıkı bağlantılar oluşturuyorlar. Beyninizdeki nöronlar arası bağlantıların sayısı ise yüzlerce trilyonu buluyor. Durumu daha iyi kavramak için şöyle düşünebilirsiniz: Bir milimetreküplük beyin korteksi dokusu içindeki bağlantıların sayısı, dünya üzerinde yaşayan bütün insanların sayısının yirmi katı. Ancak beyni ilginç yapan, bileşenlerinin sayısı değil, o bileşenlerin birbirleriyle girdikleri etkileşim şekli.

Okullarda ve popüler kültürde beyin genellikle farklı bölgelere ayrılmış, belirli görevlere adanmış bir organ olarak tasvir ediliyor. Şu alan görme esnasında, bu alan işitme ile, şu bölge şeker yemeye direnirken, bu bölge ahlaki bir açmaz üzerine kafa patlatırken etkinleşir gibi bir model bu. Bütün beyin alanları etiketlendirilip sınıflandırılıyor. Ama bu model oldukça yetersiz ve hikayenin en ilginç kısmını görmezden geliyor. Çünkü beyin, çevre koşullarının gereklerine ve vücudun yetilerine uyum sağlamak için devrelerini sürekli değişimden geçiren canlı, dinamik bir sistem.

İnsan tamamlanmamış bir varlık olarak dünyaya geliyor. İnsanlar ve bazı memeliler, tam gelişmemiş bir şekilde doğuyorlar. Yani doğduklarında ne yürüyebilir ne yiyecek bulabilir, ne vücut ısılarını denetleyebilir, ne de kendilerini savunabilir haldeler. Koyun ve zürafa gibi bazı memeliler ise doğduklarında gelişmiş durumda oluyorlar. Hepsi de dişleri, kürkleri ve açık haldeki gözleri ile doğan bu hayvanlar, vücut ısılarını düzenleyebiliyor ve katı yiyeceklerle beslenebiliyorlar. Tam gelişmemiş halde doğan insan ve hayvanların REM uykusunda geçirdikleri süre de çok fazla. Bu fark özellikle yaşamın birinci ayında çok belirgin ve bu bize önemli bir ipucu veriyor: Gelişime açık bir şekilde dünyaya gelen bir beyin REM uykusunda (yani rüya görerek) gelişimini sürdürmeye devam eder.

Amerikalı psikolog William James beynin bu gelişme özelliğini fark etmiş, dış olayların etkisiyle değişebilen -ve yeni biçimini koruyabilen- bir sistem kavramından yola çıkarak “plastisite” (yoğrulabilirlik) terimini ortaya atmıştı. Bir nesenin plastik olması, ona farklı biçimler verilebilmesini ve verilen biçimi koruyabilmesini ifade ediyor. Üretip biçim verdiğimiz plastik kaseler, oyuncaklar, telefonlar bir anda eriyip eski formlarına dönmezler. Bu beyin için de geçerlidir: Deneyimler beyni değiştirir ve bu değişimler korunur. Bu durum için nörobilimde “beyin plastisitesi” ya da “nöroplastisite” terimi kullanılır. Plastisite sözcüğü bir şeyi bir kez kalıba sokup biçim verdikten sonra sonsuza kadar öyle tutmak olduğu izlenimini verebilir. Ama beynin yaptığı şey bu değil. Çünkü beyniniz hayatınız boyunca kendisine tekrar tekrar biçim vermeye devam eder.

“Birlikte ateşlenen nöronlar, birbirlerine bağlanırlar.”

Örneğin, yeni bir şey öğrendiğinizde (sevdiğiniz restoranın konumunu, patronunuzla ilgili bir dedikoduyu, radyodaki o bağımlılık yapan şarkıyı) beyniniz fiziksel değişime uğrar. Maddi bir başarı yakaladığınızda, toplumsal bir olay ya da duygusal bir deneyim yaşadığınızda da aynı şey olur. Basket topunu her fırlatışınızda, bir meslektaşla anlaşmazlığa her düşüşünüzde, yeni bir şehre geldiğinizde, nostaljik bir fotoğrafa baktığınızda ya da sevdiğiniz birinin tatlı sesini duyduğunuzda, beyninizdeki devasa ve girift ormanlar, bir an öncesinde olduklarından biraz daha farklı bir şeye dönüşmüşlerdir artık. Bu değişimlerin toplamı anılarınızı, yaşamınızın ve duygularınızın çıktısını oluşturur. Beyindeki bu sayısız değişim dakikalar, aylar ve yıllar içinde birikerek, “siz” dediğimiz varlığı oluşturur. En azından şimdiki “sizi”. Çünkü dün, az da olsa farklıydınız. Yarın ise yine başka bir kişi olacaksınız (Eagleman, 2021).

Son olarak şunları söyleyebilirim ki beyniniz hedeflerini ve üstesinden gelmek zorunda olduğu güçlükleri yansıtacak şekilde kendini sürekli olarak ayarlar. Kaynaklarını ve koşullarını gereklerine göre sürekli biçimlendirir, ihtiyaç duyduğu şeye sahip değilse kendisi yaratır. Beyin alanlarının yeniden düzenlenmeye tabi oluşu, eskinin “önceden belirlenmiş beyin alanları” paradigmasının yerine, daha esnek bir model koyar ortaya. Çünkü beyin dijital bir bilgisayardan çok daha farklı. Bu nedenle artık sinir bilimin de yardımıyla insan psikolojisini anlamak için geleneksel mühendislik kavramlarından uzaklaşmalı ve daha dikkatli bakmalıyız.

Dünyanın her yerinden online psikolojik danışmanlık/psikoterapi almak için ayselkeskin2004@yahoo.com adresine yazarak detaylı bilgi alabilirsiniz.

Kaynaklar:

David Eagleman. Canlı Devre: Durmaksızın Değişen Beynin İçyüzü, Domingo, 2021.
https://www.virtualedge.org/metaverse/
https://www.psychologytoday.com/us/blog/digital-world-real-world/202110/will-the-metaverse-impact-mental-health

İlginizi çekebilir: Yapay zeka, cyberpunk ve psikoloji: Psikoloji, yapay zekaya nasıl yaklaşıyor?

Aysel Keskin: Merhaba ben Aysel Keskin. Psikolojik Danışman ve Psikoterapistim. 2006 yılında Marmara Üniversitesi Psikolojik Danışmanlık bölümünden mezun olduktan sonra, Türk Deniz Kuvvetlerinde yedi senelik bir kurumsal hayat deneyimim oldu. Kurumsal hayat deneyimimin ardından, çocukluk tutkum olan psikolojiye bir de seyahat tutkum eklendiği için okyanus ötesine giderek bir süre Amerika’nın Kalifornia ve Oregon eyaletlerinde yaşadım. Tüm psikoterapi yaklaşımlarını bilmekle beraber uzmanlaşmanın gerekliliğine inanarak, kanıta dayalı terapi yaklaşımlarından Süre Sınırlı Psikanalitik Psikoterapi (SSPP), Jungian Psikoterapi ve Rasyonel Psikoloji Enstitüsü Preferred Partner of The Albert Ellis Institute onaylı, APA (American Psychological Association) Kredili Rasyonel Duygucu & Bilişsel Davranışçı Terapi Eğitimlerini (süpervizyonlar dahil) tamamladım. Sorunların bütüncül ele alınması gerektiğine, beden ve zihnin dengesini kurduğumuzda hayatımızda olumlu değişimler olacağına inanıyorum. Beden ve zihin sağlığınız her şeyden önemli. Bana ayselkeskin2004@yahoo.com eposta adresinden ulaşabilirsiniz. Sağlık ve sevgi ile kalın. Instagram: ayselkeskin.psk.dan

Anne evi rahatlığında seçimler: Anneler Günü’ne özel içinizi ısıtacak hediye önerileri

“An-ne”; iki hecesine dünyaları sığdıran; güven, sıcaklık, huzur, sevgi ve daha nice güzel duyguyla bizleri kucaklayan, yorgun günlerin ilacı, mutlu anların ortağı, düştüğümüzde koştuğumuz, sevincimizi ilk paylaştığımız o eşsiz kahraman. İki hece ama içinde bir ömür saklayan… Anne demek bir evin kalbi demek, sevgiyle hazırlanmış sofralar, kahve fincanında biriken mutlu anılar, bir koltukta kurulan huzur, sıcak bir evin rahatlığı demek. Çünkü bir annenin dokunduğu her şey, dünyayı biraz daha yaşanır kılar. İşte bu yüzden Anneler Günü yaklaşırken bu yıl onlara sadece bir hediye değil, hissettirdikleri o tarifsiz sıcaklığı, huzuru, ‘anne evi rahatlığını’ hediye etmek gerek. Ne de olsa her şeyin en iyisini, güzelini, rahatını, konforlusunu hak eden onlar.



Geçmişten günümüze dönüşümler geçirmiş olsa da bu özel ve anlamlı günün değişmeyen en önemli özelliği, kalbimizde ayrı bir yeri olan annelerimizi onurlandırmak için bir fırsat sunuyor oluşu. Şüphesiz ki annelerimizin bize kattığı güzellikleri bir güne sığdırmak mümkün değil ama bu özel günde özenle seçeceğimiz küçük bir hediye, onların bizim için ne kadar değerli olduğunu hissettirmek için şahane bir fırsat olabilir. Önemli olan, seçtiğimiz hediyeye sevgimizi katmak; tıpkı onların her lokmaya, her bakışa kattığı sevgi gibi. İşte birkaç sıcak öneri:

‘Anne kucağı’ gibi: Konforu eve taşıyacak hediyeler

Anne kucağının o benzersiz sıcaklığı, en zor zamanların bile en güzel ilacı değil mi? Ve evet aslında hiçbir hediye tam anlamıyla o sıcaklığı vermeye yetmez ama yine de biraz da olsa yaklaşabilir. Film keyfi için sıcacık ve yumuşacık bir battaniye, polar bir sabahlık, rahat terlikler, evin her köşesini anne sıcaklığına büründürecek ev tekstili ürünleri, yastıklar, kırlentler ve çok daha fazlası ile annelerinize bu Anneler Günü’nde huzur ve konforu hediye edebilirsiniz.

‘Anne eli değmiş’ gibi: Kişisel bakım ürünleri

Annelerimizin dokunduğu her yeri güzelleştirdiği aşikar… ‘Anne eli değmiş gibi’ dendiğinde her ne kadar lezzetli yemekler akıllara gelse de, bir atkının düğümünde, bir buklenin düzeltilmesinde de aynı özen var. Bazen son bir anne dokunuşu her şeyi bambaşka yapabilir. Annenizin kendisine de en az başkalarına gösterdiği kadar şefkatle ve özenle yaklaşması için kişisel bakım ürünlerinden şahane hediyeler seçebilirsiniz. Parfümler, cilt bakım ürünleri, saç şekillendiriciler, makyaj setleri ve çok daha fazlası bu özel günde annenizin yüzünde güller açtırabilir.

‘Annemin tarzı’ gibi: Zamansız, şık ve özel parçalar

Bazı parçalar vardır, bize hep annemizi hatırlatır. Onun yıllardır severek taşıdığı bir fular, özel günlerde takındığı bir broş ya da gençliğinden kalma bir ceket… Şimdi, o hatıraların yanına çok daha özellerini eklemenin tam zamanı. Zarif elbiseler, şık altın takılar, birbirinden güzel aksesuarlar, rahat ayakkabılar, yazlık kombinlerini tamamlayacak parçalar ve çok daha fazlası Anneler Günü’nde harika hediyelere dönüşebilir.

‘Anne sofrasından fırlamış’ gibi: Sofralara renk ve lezzet katan detaylar

Anne sofrası; her tabakta ayrı bir hikaye, her kasede ayrı bir emek ama hepsinde aynı lezzet. Kimi zaman dört gözle beklenen bayram sofralarının, kimi zaman okuldan eve dönüşte karşılayan leziz yemeklerin yıldızı annelerin sofralarını daha da güzelleştirecek, mutfakta geçirdikleri zamanları kolaylaştıracak pratik ve şık ürünler harika hediyeler olmaz mı? Şık yemek takımları, renkli masa örtüleri, kahve makineleri, mutfak robotları, airfryer’lar ve çok daha fazlası tek bir tık uzağınızda.

Pazarama’da ‘anne evi rahatlığında’ alışveriş

Annenize hissettirmek istediğiniz tüm bu duygular, bir hediyeye sığabilir mi? Belki tam olarak değil, ama Pazarama’da, onun kalbine dokunacak seçenekler sizi bekliyor.

Pazarama, binlerce ürün seçeneği, avantajlı fiyatlar, çok kanallı erişim imkanı ve güvenli ödeme alternatifleriyle size anne evi rahatlığında bir alışveriş deneyimi sunuyor. Bir hediye seçin, içine sevginizi katın ve annenize onu ne kadar çok sevdiğinizi bir kez daha gösterin. Aradığınız her şey Pazarama’da.

Ayrıca Anneler Günü’ne özel şahane kampanyalar da sizi bekliyor. Pazarama üzerinden yapacağınız 750 TL ve üzeri alışverişlerde geçerli “HEDIYE125” kupon kodu ile 125 TL indirim fırsatı yakalayabilir, eğer Pazarama Plus üyesi iseniz aynı tutardaki alışverişleriniz için “PLUS200” kupon kodunu kullanarak 200 TL’lik özel indirimden faydalanabilirsiniz. Hepsi ve daha fazlası için hemen tıklayın, tam anneme göre’ diyeceğiniz hediyeleri kaçırmayın.  Her şeyin en iyisini hak eden anneler için, bu Anneler Günü’nde sadece bir hediye değil, bir “teşekkür” armağan edin.

*Bu yazı Pazarama katkılarıyla hazırlanmıştır.

İlgili Makale
whatsapp