İlişki koçluğu perspektifinden ebeveyn ve evlat olmanın yetişkin halleri

Son zamanlarda seanslarımda gündeme gelen mevzuların başında gelen bir konu var: Yetişkin kişiler olarak ebeveynlerimizle ilişkilerimiz… Ebeveyn olarak da yetişkin çocuklarımızla ilişkimiz… Otuz beş yaşında babasıyla sorun yaşayan oğullar ve kızlar, elli yaşında evladından dertlenen yetmişlik anneler, babalar…

Ebeveynlik birçok bakımdan zor zanaat. Dünyaya yeni bir birey getirme kararımızla -veya doğanın bu kararı bir şekilde vermiş olmasıyla- kendimizi sürekli çabanın içinde buluyoruz. Emeği yoğun, kaygısı bol, beklentisi yüksek, bedelleri de ağır bir iş bu… Bir zamanlar bu konuya ilişkin bir iş ilanı şakası dönüyordu sosyal medyada. Diyelim böyle bir iş ilanı var ve unvan da “proje yöneticisi”. Bu ilana başvurur muydunuz?

Başvuracak adaylarda aranan özellikler ise şöyle:

• Süresi belirsiz projemizde görevlendirilmek üzere (ortalaması 40-45 sene),
• Full time (haftanın 7 günü, günde 15-18 saat mesai yapacak ve projenin ilk 5 yılında her gece ortalama 2 veya 3 kez geceleri bir süre uyanık kalacak,
• Projenin gerektirdiği durumlarda bazı bedensel faaliyetlerle birlikte yaratıcı ve düşünsel etkinliklerde bulunacak,
• Aynı anda birden çok görevi üstlenecek,
• Projenin (özellikle ilk 20 yılında) gerçekleşmesi için projenin lokasyonuna ve koşullarına bağlı olarak ayda ortalama 2000$ ile 5000$ arasında kendi bütçesinden harcama yapacak,
• Projenin getirilerinden herhangi bir fayda ve kazanç talep etmeyecek,
• Projede meydana gelebilecek her tür sorunun hemen giderilmesi için tüm imkânlarını kullanacak.

Böylesi bir ilanla karşılaşsanız aday olarak başvurmak şöyle dursun, şayet dalga geçmiyorlarsa kötü niyetli oldukları kesin olan bu işverenleri şikâyet etmeye bile kalkabilirsiniz. Çünkü liste asla katlanmayı düşünmeyeceğiniz akıl dışı istek ve beklentilerle dolu. Bu bedeli ne için ödeyeceğinize dair hiçbir faydadan da söz edilmiyor, bir de cebinizden para harcamanız öngörülüyor. Hangi aptal böyle bir göreve talip olabilir!

Bu ilana birkaç cümle daha eklesek acaba durum değişir mi?

“Bu görevi kabul eden kişi tek bir hücresi sayesinde yeni bir kalp, karaciğer, beyin ve tüm iç organlar da dahil olmak üzere tüm yetkinlik ve becerilere açık yeni bir insan dünyaya getirecek ve onun tüm bilişsel, davranışsal ve fiziksel gelişimine destek olma ve tanıklık etme şansını elde edecektir. Ayrıca bu yeni üretilen kişi, görev sahibinin birçok özelliğini taşıyacak, onun bu dünyadaki devamı niteliğinde olacak ve kayıtsız şartsız onun sevgisini kazanacak, her küçük başarısında dahi mutluluktan onun gözlerini yaşartacaktır.”

Böyle ifade edildiğinde, bu projede Elon Musk’ın uzay projesinde görev almak ve insanlığa büyük hizmet etmek benzeri, önemli bir iş yapıldığını anlıyoruz. Üstelik de listelenen görevleri kabul etmek dışında pek büyük bir nitelik gerekmeksizin. İşte bizi anne ve baba olmaya iten, akıl yürütüp, hesap kitap yapmasak dahi içgüdülerimiz tarafından bize verilmiş olan büyük motivasyon sayesinde bu zor mu zor göreve neredeyse hiç düşünmeden talip oluyoruz.

Peki, sonra neler oluyor? Zorlu çocukluk dönemi, “iyi evlat” yetiştirmek üzere harcanan maddi manevi onca çaba, bahtını değilse de tahtını yapabilmek için sarf edilen büyük emeklerden sonra onların hayata atılıp birer yetişkin olmasına tanık olabilen şanslı kişilerdensek bu defa da zaman içinde kayın aileler, gelinler, damatlar, işler güçler, torunlar torbalar örgüsünde bir sınav başlıyor. Tabii bu sınav sadece ebeveyn rolü için geçerli değil, evlat rolündekiler de yetişkinlik çağına geldikleri halde ailelerine hesap verir olabiliyor, onların farklı konulardaki müdahalelerine maruz kalabiliyorlar.

İlişki koçluğu denince akla ilkin romantik ilişkilerimiz gelse de sorun yaşadığımız ve çözüme ihtiyaç duyduğumuz ilişki alanlarının başlıcaları arasında aile bireyleri, ebeveynler ve çocuklar arasındaki ilişkiler yer alıyor. Bebeklik, çocukluk, ergenlik çağını hedef alan çok fazla içerik, çalışma ve kaynak var ama yetişkinlik dönemimize hitap eden “çift terapisi”ne benzer “ana-oğul, baba-kız terapisi” gibi bir yaklaşım yok. Bunlar kişisel çabalarla ele alınan, çoğunlukla da, canımızı sıksa bile kendi haline, oluruna bırakılan mevzular. Oysa çok önemliler.

Çekirdek ailemiz, -ister evlat rolünde olalım ister ebeveyn- varoluşsal temellerimizi yakından etkileyen ama “seçme” durumunda olmadığımız ve “vazgeçme” potansiyelimizin de yüksek olmadığı ilişki biçimleri. İnsan sorun yaratan bir eşten vazgeçebilir ama bu sorun yaratan anne, baba veya evlatsa işte o zaman aşamadığımız kötü bir kadere dönüşebiliyor ilişkilerimiz.

Peki, böyle bir çıkmaza girdiysek neler yapabiliriz?

1. Sınırları netleştirmek.

Canımız ciğerimiz olsa da çocuğumuz ve ana babamıza karşı dahi sınırlara ihtiyaç duyarız. Yetişkinler dünyası birey olmayı gerektirir ve sınırlar hem bizin hem de ilişkimizin koruyucularıdır. Karşımızdakine sınırlarımızı öğretmek onun da kendi dengesini ve çabasını kolaylaştırır. Bunun için “hayır” diyebilmeyi öğrenmek gerekir. Bir miktar hayır, daha gönülden ve güzel “evet”lerin kapısını da aralayacaktır.

2. Yapıcı diyalog geliştirmek.

Olumlu diyalog sürdüremiyorsak, her konuşmamız kavga ve tartışmaya dönüyorsa, o zaman bu yıkıcı diyalogları kesmek bize ilişkiyi onarma şansı tanıyacaktır. Biraz nefes almak ve gerekirse bir miktar uzak durmak. Ama küsmek ve iletişim yollarını tıkamak değil. Yapıcı diyalog için doğru anı beklemek ilişkinize fayda sağlayacaktır.

3. Kabul etmek.

Bir başkasını değiştirmek üzere geliştirilen formüller büyük oranda başarısız olmaya mahkumdur. “Neden böyle?” diye sorup durmak da cevabı olmayan yıpratıcı bir sorudur. Yaşam piyangosunda bize çıkanları kabule geçmek -değişim olanaklarını cebimizde tutmak koşuluyla- daima çözüme giden yolda rahatlatıcı ve onarıcıdır. Kendi duygumuzu kabul etmek de bu işin en önemli parçası, hatta olmazsa olmazı. Yakınlarımızla yaşadığımız problem insanlık hallerinden biridir, herkesin başına gelebilir ve bu yolda yalnız değiliz. Kaygı ve suçlamayı artıran bir dil hiçbir işe yaramaz sadece dengemizi daha çok bozar.

4. Baskıyı azaltmak.

Her sorun çözüme ulaşmayabilir. Bazen çözme çabası yaşadığımız gerilimi ve telaşı artırır. Eskilerin “oluruna bırakmak”, yenilerin “akışına bırakmak” dediği gibi bazı şeyler kendi süreci içinde çözülebilir. Uzun vadeli öngörülerle kaygıyı artırmak yerine günlük küçük çözümleri kazanım saymak ve onlarla yetinmek bizi çığ altında kalmaktan korur.

5. Danışmanlık almak.

Birinci dereceden yakınlarla ilişkiniz önemliyse, iyi yaşamın en önemli unsuru yapıcı ve sağlıklı ilişkilerse bunun üzerinde çalışmaya değer. Kendi kendimize işin içinden çıkamıyorsak bilimsel tekniklerle uygulamalar yapan ilişki koçlarından veya ruh sağlığı profesyonellerinden de destek isteyebilirsiniz.

Her ilişki bakım ister. Koşulsuz sevgi garantisi sunsa da aile ilişkilerimiz bu güzel duygulara yaslanıp ihmal edilmemeli. Her geçen gün zorlaşan yaşam koşullarının yükünü bu yakın ilişkilere, canlarımızın diğer yarılarına taşıtmak istemediğimiz ama farkında olmadığımız, çekidüzen veremediğimiz için çoğunlukla da kaçınamadığımız bir şey. Ama elbette bundan kaçınmanın yolları da var. Önce niyet etmek, sonra adım atmak. Geçinmeye geldiysek eğer, mutlaka bir çözüm var…

İlginizi çekebilir: Kaygı çağı: Yaşamın getirdiklerine nasıl mutluluk katabiliriz?