İki ayak bir pabuca girerse: Beklemeyi öğrenmek

Günlük hayatımızda, sabah elimizde simit işe koşuşturan, gözümüz saatte geç kalmamaya çalışan, ev içerisinde çocukların, eşlerin beklentilerini gerçekleştirirken hiç oturmadığımızı fark eden biz yetişkinler… Bizim iki ayağımız bir pabuca girerken, çocuklara aceleci olmamayı, beklemeyi ve sabretmeyi nasıl öğreteceğiz?

Bekleme, en önemli sosyal yaşam becerilerinden bir tanesidir. Sabretme, kuralları anlamlandırma, neden-sonuç ilişkisi kurma, sosyal farkındalık gibi birçok alt beceri grubunu barındıran bekleme davranışı, çocuğa küçük yaşlarda öğretilmelidir. Aceleci ve olayların sonucunu hızlıca görme eğilimi olan çocuklar, yetişkinlerin ‘Bekle beni’, ‘Acele etme’, ‘Dur’, ‘Yavaş yürü’ gibi uyarılarını görmezden gelen birçok davranış sergileyebilirler. Kural tanımayan, hareketli, kıpır kıpır olan çocuklarda ise durum biraz daha yoğun gözlemlenebilir. İstediğini hemen elde edemeyen çocuğun öfke patlamaları, bu durum karşısında nasıl tepki vereceğini bilemeyen yorgun anneler, ev içerisinde tartışma ve ilişki zedelenmeleri… Beklemeyi öğretmek bu kadar zor mu?

İlgili yazı: İnatçı çocuklar: Her şeye karşı çıkan çocuklarla iletişim kurmanın yolları

Beklemeyi öğrenmek de, öğretmek de sabır isteyen bir süreçtir. İstediğini istediği zamanda elde eden çocuk çok mutlu olduğu gibi, istediğini beklemesi gerektiği için geç elde eden veya elde edemeyen çocuk dışavurumsal tepkiler gösterebilir. Dolayısıyla, beklemeyi öğretirken öncelikle “bekleme” davranışının amacının çocuğun elindekini almak değil, yaşamsal sürece ve “an” a uyum sağlamak olduğu çocuğa net bir şekilde anlatılmalıdır. Bekleme öğretiminde kullanılacak birkaç pratik öneri ise şöyledir:

Görsel uyaranlardan destek alın

Görsel uyaranlar yani resimler, çıkartmalar, yazılar, bizlere günlük hayatımızda yön gösteren yardımcı öğelerdir. Nasıl ki; alışveriş merkezinde tuvaleti bulmak için “WC” yazısını takip ederiz, çocuklar da birçok beceriyi görsel desteklerden yararlanarak öğrenir. Çocuğunuza “Bekle” yazan ve sizi istenilen süre boyunca düzgün bir şekilde beklemesi koşulunda kazanacağı ödülün resminin yer aldığı küçük bir kart hazırlayın. Bu süreci bir oyun haline getirebilir ve hiç beklemediği anlarda ve ortamlarda bu kartı kullanarak çocuğunuzun beklemesini isteyebilir, sonucunda da ödülünü sunabilirsiniz. Öğretimin başı her zaman istenildiği gibi olmaz. Bu durumlarda, düzgün beklemediği için çocuğunuzun ödülünü geri çekmeyin, sadece süreye şekil verin. Örneğin; sizi 3 dakika boyunca beklemesini istediğiniz halde 1 dakikanın sonunda sorun çıkardıysa, zamanı durdurun ve yanına giderek, sizi güzel beklemediğini, dolayısıyla sürenin başa alındığı ifade edin ve bekleme süresini tekrar 3 dakikaya çıkarın. Bu davranışın öğretiminde, genellikle belirli alanları tercih edin. Çocuğun dışına çıkamayacağı yuvarlak bir halı veya evin alanı sınırlı kare bir bölmesi bekleme öğretimi için idealdir. Çocuğunuzun davranışında gözle görülür bir değişme yaşandıkça alanı genişletebilir, süreyi uzatabilirsiniz.

Zaman gösterici araçlar kullanın

Bazı çocuklar, zamanı planlamakta oldukça zorlanırlar ve sabırsız davranırlar. Bu durumlarda timer veya zaman düzenleyici kullanabilirsiniz. Örneğin; sizden bir video veya bir çizgi film açmanızı rica eden çocuğunuza 2 dakika beklemesini, kendi işinizi tamamladıktan sonra filmi açacağınızı söyleyebilir, bu süreci takip edebilmesi için kendisine 2 dakikayı gösteren timer’ı kurabilirsiniz. Birçok çocuk tablette oyun oynarken, “Çok oynadın, bu kadar yeter.” denip tabletin önünden çekilmesinden şikayet eder. Hatta birçok aile, “Bu çocuğu tabletin önünden nasıl kaldıracağız?” diye uzmanlardan destek alırlar. Kullanılabilecek en etkili yöntemlerden biri çocuğunuza zamanını planlamasını öğretmektir. Çocuk annesinin müdahalesine isyan ederken, cansız bir aracın “zil sesinden” sonra tableti kapayacak ve günlük yaşamına geri dönecektir. Kendiniz müdahale etmek yerine, görsel-işitsel desteklerden yardım alabilirsiniz.

Sıra almalı oyunlar oynayın

Sıra almalı oyunlar çocuğunuzun hem bekleme becerisini, hem de eğitsel becerisini geliştirir. Oynayacağınız bir oyundaki ‘Şimdi sıra sende’ ifadesi, çocuğa kendisi oynamadığı anlardaki ‘bekleme’ becerisini öğretir. Ayrıca kendisi oynarken, karşı tarafın bekliyor olması ona model alarak öğrenme fırsatı verir. Çocuğunuza sık sık bu tarz öğretim fırsatı sunabilir, bekleme öğretimini keyifli hale getirebilirsiniz.

Çocuğunuza bekleme ortamı oluştururken, psikolojik ve eğitimsel destek için info@renklerpsikoeğitim’den bilgi alabilirsiniz.