X

İçeride neler oluyor: Polivagal Teori nedir?

Daha öncesinde sizlere sinir sisteminden çok kez bahsettiğim yazımlarım oldu okuyanlarınız vardır, okumayanlarınız da aşağılarda yazıları bulabilir. Bugün de sizlere sinir sistemi ve psikoloji alanında önemli bir teori olan Polivagal Teori’den bahsetmek istiyorum. Dr. Stephen Porges tarafından 1994 yılında öne sürülen ve vagus sinirinin otonom sinir sistemi üzerindeki karmaşık etkilerini açıklayan bir teoridir. Porges, teorisini hem evrimsel hem de nörobiyoloji alanındaki gözlemlerine dayandırmaktadır. Bu teori, sinir sisteminin nasıl tepki verdiğini ve kişinin stres, güvenlik, sosyal etkileşim ve iyileşme durumlarını nasıl düzenlediğini anlamak için bir çerçeve sunar. Polivagal Teori, özellikle travma, stres ve sosyal davranışlar üzerine yapılan çalışmalarda önemli bir model haline gelmiştir.

Polivagal Teori’nin temel bileşenleri

Polivagal Teori, otonom sinir sisteminin (OSS) üç ayrı devreden oluştuğunu ve bu devrelerin evrimsel gelişime bağlı olarak farklı işlevler ve tepkiler sağladığını öne sürer:

1. Ventral Vagal Kompleks (VVC):

  • Konum: Beyin sapının ventral (ön) kısmından çıkar ve yüz kasları, kalp, akciğerler gibi organlara gider.
  • İşlev: Sosyal bağlantı ve güvenlik durumlarında aktif hale gelir. “Sosyal etkileşim sistemi” olarak da adlandırılır. Yüz ifadesi, ses tonu ve göz teması gibi sosyal sinyalleri düzenler. Güvenli ve destekleyici bir çevrede, ventral vagal kompleks aktive olur ve bireyler kendilerini güvende hisseder, kalp atışlarımız ve nefes alıp verişimiz regüledir, birey sosyal ilişkilerde başarılı olur ve sakin kalır.

2. Sempatik Sinir Sistemi (SSS):

  • Konum: Omurilik boyunca ve çeşitli gangliyonlarda yer alır.
  • İşlev: Tehlike ve tehdit algılandığında “savaş ya da kaç” yanıtını tetikler. Sempatik aktivasyon, kalp atış hızını artırır, kasları gerer, ve bedeni harekete hazırlayarak hayatta kalma mekanizmalarını devreye sokar. Sempatik sistem aktivasyonu, yüksek enerji gerektiren ve dikkat isteyen durumlar için tasarlanmıştır.

3. Dorsal Vagal Kompleks (DVC):

  • Konum: Beyin sapının dorsal (arka) kısmından çıkar ve sindirim sistemi gibi organlara gider.
  • İşlev: Aşırı tehdit ve kaçınılmaz tehlike algılandığında “donma” veya “çökme” tepkisini başlatır. Bu durum, kalp atış hızının ve solunumun düşmesine, sindirim sisteminin yavaşlamasına ve bazen de tamamen durmasına yol açar. Genellikle travma ya da aşırı stres altında, bireyin kendini korumak için “donması” veya çevreden çekilmesi gibi tepkilerle ilişkilidir.

Polivagal Teori’nin öne çıkardığı kavramlar

  • Nörovejetatif Hiyerarşi: Polivagal Teori, otonom sinir sisteminin bu üç devresinin bir hiyerarşi içinde çalıştığını savunur. İlk olarak, güvenli ve sosyal bir çevrede ventral vagal sistem aktive olur. Eğer tehdit algılanırsa, sempatik sistem devreye girer. Eğer tehdit çok yoğun ve kaçınılmazsa, dorsal vagal kompleks aktive olur ve birey donma tepkisi verebilir.
  • Sosyal Katılım Sistemi: Polivagal Teori, sosyal etkileşimlerin otonom sinir sistemi düzenlemesinde kritik bir rol oynadığını belirtir. Güvenli ve destekleyici sosyal etkileşimler, ventral vagal tonun artmasına ve dolayısıyla daha sağlıklı bir fizyolojik duruma yol açar.
  • Vagal Brake (Vagal Fren): Vagal fren kavramı, vagus sinirinin kalp atış hızını düzenlemesini ifade eder. Güvenli bir durumda, vagal fren kalp atış hızını düşürür; tehdit algılandığında ise vagal fren kaldırılır ve kalp atış hızı artar. Bu, bireyin çevresel tehditlere hızlıca tepki vermesini sağlar.

Polivagal Teori’nin uygulama alanları

Polivagal Teori, travma tedavisi, psikoterapi ve stres yönetimi gibi alanlarda çeşitli uygulamalara sahiptir:

  • Travma Terapisi: Teori, travmatik deneyimler sonrası donma veya savaş/kaç tepkilerinin nasıl tetiklendiğini anlamak için bir çerçeve sunar. Terapistler, danışanların sinir sistemi tepkilerini daha iyi anlamalarına ve düzenlemelerine yardımcı olmak için polivagal ilkeleri kullanabilir.
  • Psikoterapi ve Danışmanlık: Polivagal Teori, duygusal düzenleme, sosyal bağlantı ve güvenlik hissinin artırılması için kullanılan çeşitli tekniklerin temelini oluşturur. Terapistler, bireylerin sosyal katılım sistemlerini yeniden aktive etmelerine ve vagal tonlarını artırmalarına yardımcı olabilir.
  • Stres Yönetimi ve Mindfulness: Polivagal Teori, mindfulness, nefes egzersizleri ve beden farkındalığı gibi uygulamaların, ventral vagal sistemi aktive ederek stres ve kaygı düzeylerini nasıl azaltabileceğini açıklar.

Polivagal Teori, sinir sisteminin işleyişi ve duygusal sağlığı üzerindeki karmaşık etkilerini anlamak için önemli bir model sunar. Bu teori, güvenlik ve tehdit algısının biyolojik temellerini ve sosyal bağlantının fizyolojik sağlık üzerindeki önemini vurgulayarak hem bilimsel hem de klinik alanlarda önemli bir etkiye sahiptir.

Yaşanılan pek çok duygu durumu ve olumlu olumsuz çevresel etkenler bu yapı sistemlerinde pozitif ve negatif etkiler oluşturabilir, bunların bazen farkına varabilirsiniz, bazen farkına varmayabilirsiniz ya da farkına varsanız bile bu tepkileri kabul edip, değiştirme konularında zorlanabilirsiniz. Bu sistem gündelik hayatımızda bütün davranışsal ve duygusal durumlarımız üzerinde tepkiyi oluşturur, aynı zamanda, nefes düzenimizi, kalp atım ritmini, sindirim sistemini ve daha pek çok psikosomatik reaksiyonlar üzerinde de etki yaratabilir.

Olaylar karşısında verdiğiniz tepkilerde normal olmadığını düşünüyorsanız, saydığım sistemler veya çözüm bulamadığınız farklı fiziksel problemleriniz varsa fiziksel veya psikolojik olarak doğru bir sinir sistemi regülasyonuna ihtiyacınız olabilir. Özellikle de tüm dünya ve ülkemizin geçmiş olduğu zorlu günler içerisinde psikolojik ve fizyolojik sağlımızı korumak günden güne zorlaşmaktadır. Bu noktada beden işleyişimizin en önemli sistemlerinden biri olan sinir sistemi üzerine yapacağınız her türlü çalışmanın bedeninizde her anlamda çok büyük pozitif değişiklikler yapacağına emin olabilirsiniz. Yolunuza ışık olması dileğiyle…

İlginizi çekebilir: ‘Çözemedim ben bu işi’

Mert Bağ: Merhabalar, ben Mert Bağ. Erken yaşlarda ilk olarak voleybol branşını hayatıma kattıktan sonra basketbolla tanıştım ve uzun yıllar basketbol ve voleybol branşlarında çeşitli takımlarda oynadım. 2012 yılında aktif sporculuk hayatımı bırakarak, Marmara Üniversitesi Spor Yöneticiliği bölümünü bitirdim. Üniversitedeyken pazarlama, iletişim ve psikoloji alanlarında daha çok uzmanlaşmaya çalıştım ve birçok farklı spor branşını da tecrübe etme şansı buldum. Kısa bir süre spor pazarlaması alanında çalıştıktan sonra, 2017 yılından itibaren insan bedeni üzerine egzersiz, nefes, fiziksel ve zihinsel beden travmaları gibi alanlarda yurt içinden ve yurt dışından eğitimler alarak bu alanlarda çalışmaya ve kendimi geliştirmeye devam ediyorum. Kendi bedensel travmalarımı çözmek adına çıktığım bu yolculukta çok fazla farklı keşiflerin içerisinden geçtim ve insanı anlamaya dair her bilimsel alanın içerisinde dolanmaya çalışıyorum. O yüzden burada yazmaya, sizlerle paylaşmaya çalışacağım şeylerde kendi geçtiğim yollardan, bu yolda karşılaştığım farklı öğrencilerim ve danışanlarımla tecrübe ettiğimiz deneyimlerden, araştırmış olduğum farklı konulardan bahsetmek olacak. Bir gün psikoloji ile ilgili bir yazıya denk gelmişken, bir sonraki yazıda egzersiz, bir sonrakinde biyolojiden, bir başka yazıda nefesten bahsetmiş olabilirim sizlere, insanın işleyişi ve bağlantılı olduğu veya yoldayken karşılaşmış olduğum ne varsa bütün bu deneyimleri sizlerle paylaşacağım. Bu uzun ince karışık bir adamın insanı, işleyişi ve evreni keşfetmek adına çıkmış olduğu bir serüven, bu serüvenin içerisinde durağımız şu anda burası. Burada olmaktan umarım siz de keyif alırsınız.

LEGO’dan hem çocukları hem yetişkinleri mutlu edecek en mükemmel yılbaşı hediyeleri

Yeni yıl, soğuk günleri sıcacık bir sevgiyle sarmalayan, neşe ve heyecan dolu büyülü bir dönem. Öyle ki yalnızca taptaze başlangıçların değil; sevdiklerimizi mutlu edecek fırsatların da habercisi. Bu özel dönemi daha da unutulmaz kılmanın ve yılbaşı coşkusunu sevdiklerimizle paylaşmanın en keyifli yollarından biri ise hiç şüphesiz gözlerden kalpler çıkaracak mükemmel yeni yıl hediyeleri. Peki ama gerçek anlamda mükemmel bir hediye bulmak mümkün mü?



Çocukken çok kolay olan hediye seçimi konusu, ne yazık ki yetişkinlikte zor bir hal alabiliyor. O zamanlar en sevdiğimiz karakterin yeni çıkan bir kitabı ya da havalı yeni bir oyuncak, bizi mutlu etmeye yeterdi. Ama büyüdükçe işler biraz karıştı… İhtiyaçlar, istekler, beklentiler, arzular, hepsi değişti, karmaşıklaştı. Haliyle, bir yetişkini ‘gerçekten’ mutlu edebilecek o ‘mükemmel’ hediyeyi bulmak da zorlu bir sanata dönüştü. Ama çözüm, sandığımızdan çok daha yakında olabilir. Belki de oyuna ve yaratıcılığa yeniden kucak açmak, tüm bu karmaşıklığı alıp götürmeye yetebilir. Siz de bu yıl sevdiklerinizi gerçekten heyecanlandıracak bir hediyenin peşine düştüyseniz aradıklarınızı LEGO’da bulabilirsiniz. Çocuklar için olduğu kadar yetişkinler için de oyunun, yaratıcılığın ve rahatlamanın kapılarını aralayan LEGO’da herkese uygun yüzlerce çeşit var:

Estetik ve dekoratif dokunuşları sevenlere özel

Çevrenizde gördüğü her boş duvarı doldurmak için hemen zihninde tasarım yapmaya başlayan ya da boş rafları estetik detaylarla dekore etmeye bayılan sevdikleriniz varsa, onlar için en iyi yılbaşı hediyesi bir LEGO’dan bir sanat eseri, doğadan bir parça veya mimari bir detay olabilir:

  • LEGO® Art Mona Lisa: Dekorasyonun yanı sıra sanat ve tarih meraklısı sevdikleriniz için Mona Lisa’nın 3D versiyonu şahane bir yeni yıl armağanı olabilir. Sevdiklerinizin duvarlarını süsleyerek yaşam alanlarına enerji katacak bu özel hediye, onların yaratıcı duygularını da harekete geçirebilir.
  • LEGO® Icons Yalıçapkını Kuşu: Doğanın dokunuşlarını yaşam alanlarına taşıyacak LEGO® Icons Yalıçapkını Kuşu, canlı renkleriyle sevdiklerinize yılbaşı coşkusunu yansıtırken mutluluktan gözlerinden kalpler çıkartabilir.

Enerjisini doğadan alanlara özel

Doğaya, yeşile, bitkilere düşkün, enerjisini, ilhamını büyüleyici çiçeklerden ve renklerden alan sevdikleriniz için de en mükemmel hediyeler, yine LEGO’da:

  • LEGO® Icons Orkide: Orkidelerin bitkiler aleminde çok özel bir yeri olduğu tartışılmaz. Siz de sevdiklerinize onların sizin için ne kadar özel olduğunu hissettirmek istiyorsanız bu seti kaçırmayın. 5 taban yaprağı ve 2 hava kökü ile gerçekçi bir görünüme sahip bu ikonik orkide setini görenler canlısından ayırmakta zorlanabilirler 🙂
  • LEGO® Icons Erik Çiçeği: Bu set, sevdiklerinize güzel bir kırmızı çiçeği tomurcuktan açmaya ve tam çiçeklenmeye kadar inşa etme fırsatı sunuyor. Üstelik sevdikleriniz bu seti sergilemekten de büyük haz duyacak. Hem şık bir dekor hem de yaratıcı bir yapım süreci, ikisi de bu mükemmel hediyede.

Hız, heyecan ve adrenalin tutkunlarına özel

Hız, şüphesiz ki büyük bir tutku. Özgürlüğüne düşkün, heyecanı seven, teknolojiye ve otomobil dünyasına meraklı herkes için LEGO’da şahane hediyeler bulabilirsiniz:

  • LEGO® Technic Mercedes-Benz G 500 Professional Line: Mercedes-Benz tutkusu olan herkesi heyecanlandıracak, otantik özelliklerle dolu ikonik G Serisi’nden bir model, mükemmel bir yılbaşı hediyesinden çok daha fazlası olabilir. Baştan sona adeta bir mühendislik deneyimi sunan bu modelin sevdiklerinizi çok mutlu edeceği kesin.
  • LEGO® Technic Emirates Team New Zealand AC75 Yat: Maceranın sudaki halini seven ve yelken sporuna da merak duyan sevdiklerinizi mutlu etmek için fazla düşünmenize gerek yok. Aradığınız hediye LEGO Technic Emirates Team New Zealand AC75 Yat. Biraz çılgın, biraz heyecanlı, en çok da kusursuz… Emin olun sevdikleriniz bu seti hem yaparken hem de sergilerken çok keyif alacak.

Sinemaseverlere özel

Beyaz perdenin büyüsüne kapılan sevdiklerinize, onların bu tutkusunu daha da derinleştirecek hediyelerle unutulmaz deneyimler sunabilirsiniz:

  • LEGO® Star Wars™ Millennium Falcon™: Çoğu sinemaseverin gönlünde taht kurmuş en özel serilerden biri hiç şüphesiz ki Star Wars. Star Wars™ Millennium Falcon’un kokpiti, uydu çanağı, topları ve diğer ikonik detaylarıyla sevdikleriniz inşa sürecini tamamlarken kendilerini galaksinin derinliklerinde bir macerada da hissedebilirler.
  • LEGO® Disney™ Genç Aslan Kral Simba: Sevdiklerinizin sinema tutkusunu nostaljik rüzgarlarla buluşturmak isterseniz, aradığınız mükemmel hediye yine LEGO’da. Onları LEGO® Disney™ Genç Aslan Kral Simba ile çocukluk anılarına doğru bir yolculuğa çıkarabilirsiniz.

Oyunculara ve uzay meraklılarına özel

Uzayın sınırsız gizemini merak eden ya da en zorlu oyunları bile tek hamlede geçmeyi başarabilen sevdikleriniz varsa, onlar için de en mükemmel yeni yıl hediyeleri LEGO’da:

  • LEGO® Super Mario™ Super Mario World™: Mario ve Yoshi: Mario, şüphesiz ki hem çocukların hem yetişkinlerin gönlünde büyük yer tutan en ikonik oyunlardan biri. Eğlenceli bir nostaljik tur, keyifli bir oyun deneyimi ya da rahatlatıcı bir aktiviteden çok daha fazlasını sunacak bu set, sevdiklerinize yepyeni bir dünya yaratmak için ilham verebilir.
  • LEGO® Technic NASA Apollo Ay Taşıtı – LRV: Kozmik maceracılar için en şahane hediye: NASA Apollo Ay Taşıtı (LRV) modeli. Sevdiklerinizi yıldızlara götürüp geri getirecek bu özel hediye, bambaşka dünyaların kapısını onlar için aralarken yaratıcı duygularını da harekete geçirebilir.

Bonus: Mırmır Pati ile eğlenceyi geri getirin

LEGO’nun sonsuz olasılıklarla dolu dünyasında en mükemmel hediyeler de eğlence de oyun da bitmez… Mırmır Pati, oyunu her yaştan insan için geri getiriyor ve herkesi yılın bu büyülü zamanını çok daha keyifli geçirmeye davet ediyor.

Mutlu bir yer inşa etmek isteyen herkes için mükemmel hediyeler ve çok daha fazlası LEGO’da. Hemen tıklayın ve sevdiklerinizi mutlu etmeye erkenden başlayın.

*Bu yazı LEGO katkılarıyla hazırlanmıştır.

İlgili Makale