Neden hüzünlü müzik dinlemekten zevk alırız?

Üzüntü, kültürler arasında benzer şekilde ifade edilen ve algılanan birincil bir duygudur. Öfke, mutluluk ve üzüntü gibi temel duygular, doğuştan ve evrenseldir. Söz konusu müzik olduğunda da bu temel duygular çok hızlı anlaşılabilir ve herhangi bir müzik eğitimi gerektirmez. Örneğin hüzünlü bir çello performansı dinlemek, dinleyicide hüzün hali yaratabilir. Bununla birlikte, üzüntü genellikle olumsuz bir duygu olarak görülür. Hüzünlü müzikten keyif alma paradoksu olarak bilinen estetik bir bağlamda ise bunu zevkli bulma eğilimindeyiz. Peki neden insanlar hüzünlü müzikler dinlemekten zevk alır?

Neden hüzünlü müzik dinlemekten zevk alırız?

Araştırmalar, hüzünlü müziğe tepki olarak alınan zevkin, aşağıdaki faktörlerin bir kombinasyonu ile ilişkili olduğunu gösteriyor:

1. Nostalji

Hüzünlü müzikler, geçmişteki nostaljik anılar için güçlü tetikleyicilerdir. Nostaljik anıların bu yolla yeniden gözden geçirilmesi, özellikle anılar yaşamdaki önemli ve anlamlı anlarla (lise, üniversite) ilgiliyse, ruh halini iyileştirebilir. Canlı hayal gücüyle bu anıların tatlılığının tadını çıkarırız. Güzel zamanları hatırlamak da biraz hissedilir, onları özlemenin hüznü de…

2. Dolaylı duygular

Müzik, dinleyicilerde gerçek hayattan çıkarımlar olmadan dolaylı duygular üretir. Ayrıca kişinin hayal kırıklığını yönlendirmesine veya öfke, üzüntü gibi olumsuz duyguları temizlemesine yardımcı olabilir. Hüzünlü bir müzik dinlediğimizde (veya acıklı bir film izlediğimizde), müziğin (veya filmin) temsil ettiği gerçek tehdit veya tehlikelerle bağlantımız kesilir. Hüzünlü bir müziğin güzelliğine ağladığımızda, duygusal benliğimizin derin bir yönünü deneyimleriz.

3. Prolaktin

Biyolojik düzeyde, hüzünlü müzik prolaktin hormonuyla bağlantılıdır. Bu hormon ise ağlama ile ilişkilendirilir ve kederi azaltmaya yardımcı olur. Hüzünlü müzik, beyni prolaktin salgılayarak normal, telafi edici bir tepki vermesi için kandırır. Travmatik bir olayın yokluğunda, vücut gidecek başka yeri olmayan, zevkli bir afyon karışımıyla baş başa kalır. Prolaktin, zihinsel acıya karşı koymak için sakinlik duyguları üretir.

4. Empati

Empati, hüzünlü müzikten keyif almada önemli bir rol oynar. Empati, genel olarak, başka bir kişinin deneyimlediğini anlayıp hissedebildiğimiz bir süreç olarak tanımlanabilir. Üzüntü ve keder ifadeleri, başkalarında destek ve yardım uyandırabilir. Benzer şekilde, hüzünlü müzik dinlemek, güçlü empati eğilimi olan kişilerde empatik bir endişe uyandırabilir.

5. Ruh hali düzenlemesi

Hüzünlü müzikler, ruh hali düzenlemesi yoluyla psikolojik faydalar da sağlayabilir. Böyle müzikler, dinleyicinin üzücü durumlardan (ayrılık, ölüm vb.) uzaklaşmasına ve bunun yerine müziğin güzelliğine odaklanmasına yardımcı olur. Ayrıca, dinleyicinin kişisel deneyimiyle yankılanan şarkı sözleri, kişinin kendini ifade edemeyebileceği duygu veya deneyimleri seslendirebilir.

6. Hayali bir arkadaş

Müzik, aynı zamanda bir arkadaşlık ve rahatlık sağlama yeteneğine sahiptir. İnsanlar, duygusal sıkıntı içinde olduklarında veya kendilerini yalnız hissettiklerinde veya iç gözlem ruh hallerindeyken daha çok hüzünlü müzik dinleme eğilimindedir. Hüzünlü müzik, sosyal bir kayıp deneyiminden sonra destek ve empati sağlayan hayali bir arkadaş olarak deneyimlenebilir. Dinleyici, aynı ruh halinde olan ve üzücü duygularla başa çıkmasına yardımcı olabilecek, müzik tarafından temsil edilen sanal bir kişinin varlığından zevk alır.

Özetle, müziğin duyguları, ruh halini, hafızayı ve dikkati etkileme konusunda kanıtlanmış bir yeteneği vardır. Müziğin duygusal gücü, ona çok fazla zaman, enerji ve para ayıran insanların temel motivasyonlarından biridir.

Zor duyguları keşfetmek için müziği kullanmak konusunda bilim ne diyor?

Hüzünlü müzik dinlemekten neden zevk alabileceğimizi yukarıda detaylıca açıklamaya çalıştık. Araştırmalar, gerçekten de insanların zorlu duygularla başa çıkmak için müziğe yöneldiğini gösteriyor.

Örneğin, bilimsel bir çalışma, insanların sinir bozucu bir sosyal etkileşimden sonra öfkeli şarkıları; kötü bir ayrılıktan sonra ise kederli melodileri seçmeye daha yatkın olduklarını ortaya koydu.

Austin, Teksas merkezli Infinite Recovery’de lisanslı bir psikolog olan Carolina Estevez, “Hüzünlü şarkılar genellikle diğer müzik türlerine göre daha yavaş tempolara ve daha düşük perdelere sahiptir” diyor. “Bu tür bir ses, kan basıncını ve kalp atış hızını düşürmeye, kas gerginliğini hafifletmeye ve kortizol seviyelerini düşürmeye yardımcı olabilir.”

Benzer şekilde Haziran 2020’de Emotion dergisinde yayınlanan bir araştırma için araştırmacılar, daha önce depresyon teşhisi konmuş kişilere farklı türlerde klasik müzik dinlettirdiler ve katılımcıların ezici bir çoğunlukla hüzünlü müziği rahatlatıcı buldukları için daha iyimser seslere tercih ettiğini gördüler. Araştırmacılar, daha az iyimser melodilerin, enerji seviyelerine daha iyi uydukları için depresyonu olan insanlarda sakinleştirici bir etkisi olduğu sonucuna vardılar.

Yapılan çeşitli araştırmalardan hareketle, bilim ister tek başına olsun ister birlikte, hüzünlü müzik dinlemenin bize duygularımızda yalnız olmadığımızı hatırlatabileceğini söylüyor. Bu tür şarkıları dinlemek, başkalarının da bizim düşüncelerimizi ve duygularımızı paylaştığını fark etmemize yardımcı oluyor. Ayrıca, yankı uyandıran sözler duymak rahatlatıcı olabiliyor, çünkü daha önce kelimelere dökemediğimiz duyguları dile getiriyorlar.

Güçlü bir empati duygusuna sahip insanlar, hüzünlü şarkılara daha fazla ilgi duyuyor

Bazen hüzünlü müzikler, güçlü duyguları ortaya çıkararak uyuşukluk halinden kurtulmamıza yardımcı olur. Diğer zamanlarda, müziğin ortaya çağırdığı hüzün, insanların daha net, daha rasyonel düşünme ile temasa geçmesine yardımcı olabilir çünkü gerçek hayattaki herhangi bir trajik olayın yokluğunda, kendileri üzerine derinlemesine düşünmelerini sağlar.

Araştırmalar özellikle güçlü bir empati duygusuna sahip insanların hüzünlü şarkılara daha fazla ilgi duyduğunu gösteriyor! Bilimsel bir çalışmada, insanlardan hüzünlü şarkılar dinlerken hissettikleri herhangi bir üzüntü veya keyfin yoğunluğunu derecelendirmeleri ve bu duyguları, beynin etkinleşen bölgeleriyle eşleştirmeleri istendi. NeuroImage dergisinde Eylül 2020’de yayınlanan sonuçlara göre, en çok keyif aldığını ifade eden deneklerin beynin hafızayı, yürütme işlevini ve empatiyi kontrol eden bölgelerinde daha fazla aktivasyon vardı. Diğer araştırmalar melankolik melodilerin beynimizin hayal gücünü kontrol eden ve duygularımızı düzenleyen (yine empati dahil) kısımlarını ateşleyebileceğini buldu.

Yani insanların hüzünlü müziklerden hoşlanıyor olması, başkalarının duygularını anlama ve onlarla ilişki kurma konusunda oldukça iyi olduklarının bir göstergesi!

Müzik genel ruh sağlığınıza nasıl fayda sağlayabilir?

Araştırmalar, empatinin yanı sıra, müziğin diğer ruh sağlığı yararlarını da genel olarak araştırmakta. Örneğin, bir çalışma, kısa süreli huzurevinde kalan yaşlı yetişkinlerde müziğin etkilerini inceledi. 2022’de Aging and Mental Health dergisinde yayınlanan sonuçlar, çalışma grubundaki katılımcıların endişelerindeki azalmanın yanı sıra ruh hallerinde, benlik saygılarında ve genel enerjilerinde de artış yaşadığını ortaya koydu.

Hüzünlü şarkılar dinlemek duygusal açıdan yararlı olsa da uzmanlar, ruh halinizi bozabilecek şarkıları aşırı dinlememeniz konusunda uyarıyor. Duygularımızı ifade etmemize yardımcı olan ve ruh halimizi yükselten sağlıklı bir müzik listesine sahip olmak en iyisi…

İlginizi çekebilir: Varoluşsal öfkenin ve kederin haklı isyanı: Rock müzik

Kaynaklar: everydayhealth, psychologytoday