Çoğumuz gün içinde metroya binerken, işteyken, insanlarla sohbet ederken, bir restoranda yemek yerken ya da tek başımızayken genelde sadece “aklımızdan geçen herhangi bir düşünce” olarak algıladığımız çeşitli duygular hissediyoruz. Bu duygular bazen anlık olarak gelip sonrasında kaybolup giderken, bazıları yaşamımız boyunca bize eşlik edebiliyor. Muhtemelen sadece kendinize ait olduğunu düşündüğünüz bu duygular, aslında pek çok insanın hissettiği; sevgi, öfke, şefkat gibi ortak duyguların bir kesişim kümesi ve bu duyguların isim olarak karşılığı bizim dilimizde olmasa da dünyanın farklı dillerinde mevcut. İşte günlük hayatta herkes tarafından hissedilen ama ismi bilinmeyen duygular…
Opia
Daha önce hiç tanımadığınız biriyle sadece göz göze gelerek, ne olduğunu anlamadığınız bir gerginlik yaşadınız mı? İşte bu duygu durumunun adı opia. Aynı anda sizi hem savunmasız, hem de saldırıya açık hissettiren, birinin gözüne baktığınızda oluşan belli belirsiz ciddiyet durumu olarak tanımlanıyor.
Jouska
Başka biriyle gerçekleştirdiğiniz bir konuşma sonrasında kendinizi sık sık, ‘Keşke bunun yerine şunları söyleseydim.’ diyip kendi kendinize yeni baştan bir diyalog yaratırken buluyor musunuz? Günlük yaşamda insanlarla kurduğumuz iletişimde dile getiremediğimiz alternatif cümlelerin zihnimizde içsel bir diyaloğa dönüşmesi çoğumuzun sıkça karşılaştığı bir durum. Kafamızın içinde bir konu üstüne diyalog kurarak başka biri ya da kendi adımıza sürdürdüğümüz bu diyalogları fark ettiğimizdeyse jouska olarak isimlendirilen ilginç duyguyu deneyimliyoruz.
Astrophe
Çoğumuz yaşadığımız gezegen olan Dünya’nın ötesinde neler olduğunu merak ediyor ve görmek istiyoruz. Bu duygu durumunda gökyüzüne baktığımızda Dünya dışı yerleri hayal ediyor ve bunu hayal ederken aniden gelen bir hisle kendimizi adeta Dünya’ya hapsolmuş hissederek, klastrofobiye benzer bir sıkışmışlık hissi deneyimleyebiliyoruz. Astrophe de, dünyada kapalı kaldığını hissetmeye verilen isim olarak biliniyor.
Sonder
Gün içinde pek çok kez kalabalık ortamlarda bulunuyoruz. Bu ortamlarda hiç tanımadığımız yüzlerce, binlerce insanla aynı cadde üzerinde aynı yöne yürüyoruz, aynı yerlerde yemek yiyoruz, aynı araçları kullanıyoruz. Tüm bu insanların kendilerine ait günlük rotası, günlük rutinleri ve günlük endişeleri var. Sonder de diğer insanların da bizim gibi problemlerinin, günlük rutinlerinin olduğunu fark ettiğimizde yaşadığımız duyguyu tanımlamak için kullanılıyor.
Zenosyne
Bazı günler zaman çok yavaş geçer, bazı günlerse zaman adeta akıp gider ve ne ara geçtiğini anlamayız. Fakat zenosyne bu hislerden biraz daha farklı. Zamanın gün geçtikçe çok daha hızlı aktığını hissediyorsanız işte o duygu durumuna verilen ad Zenosyne.
Catoptric Rristesse
‘Bir süper gücünüz olsa bunun ne olmasını isterdiniz?’ sorusuna bazılarımız ‘Diğer insanların ne düşündüğünü bilmek isterdim.’ diye cevap verir. Fakat insanların sizin hakkınızda ne düşündüğünü bilmemek sizi üzüyorsa bu daha farklı bir durum. Başka insanların sizin hakkınızda iyi ya da kötü ne düşündüğü hakkında hiçbir fikrinizin olmamasının verdiği hüzne catoptric rristesse deniyor.
Chrysalism
Yağmurlu ve kapalı bir havada, evimizin en sıcak köşesinde, elimizde sıcak bir içecekle birlikte, aylardır okumayı istediğimiz bir kitabı sonunda okuyabilmeyi, sevdiğimiz dizileri arka arkaya izlemeyi hangimiz sevmiyoruz? İşte yaşadığınız bu keyifli ana ait hissettiğiniz huzura benzer duygunun adı chrysalism.
Monachopsis
Özgür ruh olarak adlandırdığımız insanların en büyük ortak özellikleri; kendilerini dünya üzerinde hiçbir yere ait hissetmiyor olmalarıdır. Bu insanlar gittikleri hiçbir yerde belli bir süreden daha uzun kalamaz. Genelde yalnız kalmayı tercih ederler, tek başlarına seyahat etmeyi severler ve yaşadıkları yerle manevi bir bağ kuramazlar. Bir yere ait olmama duygusu olan monachopsis, diğer duygu durumlarına göre daha kalıcı bir duygu olarak biliniyor.
Énouement
Anlamlandırması epey zor olan bu duygu, bugünkü zamanda geldiğiniz noktayı, geçmişte gelecek endişesi duyan benliğinize anlatamamaktan ve geçmişte olduğunuz insanın kaygı, üzüntü, çaresizlik gibi olumsuz duygularını azaltamamaktan duyduğunuz burukluk hissini tanımlıyor. Énouement, zaman ilerledikçe işlerin yoluna girdiğini görmek ve geçmişteki size her şeyin yoluna gireceğini anlatamamaktan kaynaklı olan bir acıma ve üzüntü durumu olarak biliniyor.
Yu-Yi
En az ismi kadar ilginç fakat bir o kadar da yaygın olan bu duygu; yaşam boyunca her şeyi tıpkı yeni doğmuş bir bebek gibi beklentisiz, hafızasız ve kelimelerle tanımlamadan algılama tutkusu olarak biliniyor. Var oluşu ve şahit olduğumuz her şeyi “taze gözlerle” görme isteği olarak da adlandırılabilecek yu-yi, farkındalık konusunda paradigma değişikliği yaratabilecek kadar güçlü bir duygu.
Vellichor
Eski bir kitapçıya girdiği kendisini anda paralel bir evrene geçiş yapmış gibi hissedenler burada mı? Vellichor, özellikle ikinci el kitapların satıldığı, eski ve nostaljik kitapçılarda hissedilen melankoliyle karışık dalgınlık, düşüncelilik ve nostalji duygularını tarif etmek için kullanılıyor.
Rubatosis
Günlük yaşamda çoğu zaman bedensel duyumsamalarımızı fark etmemiz pek de alışık olduğumuz bir durum değil. Doğduğumuz andan itibaren bizimle olan bedensel duyumsamalarımıza karşı duyarsız hale geldiğimiz için, bu duyumsamaları fark ettiğimiz küçük anlarda tarif edemeyeceğimiz duygular yaşayabiliyoruz. Rubatosis olarak adlandırılan duygu da tam olarak bu ilginç hislerden biri ve kişinin kendi kalp atışını hissettiği anda, özellikle gece yatarken gelen ani çarpıntılarda hissettiği kaygı ve heyecan dolu rahatsızlık hissini tanımlamak için kullanılıyor.
Kenopsia
Sokağa çıkma yasakları ve tam kapanmaların yaşandığı karantina döneminde İstanbul’un normalde en kalabalık olan caddelerinin bomboş görüntülerini izlediğinizde ne hissettiniz? Siz yaşadığınız duyguları tarif etmeye başlamadan önce biz söyleyelim: Kenopsia. Genellikle kalabalık ve insanla dolu olan bir yerin terk edilmiş gibi sessiz, sakin ve boş olduğunu görmenin yarattığı ürpertiye benzer his kenopsia olarak tanımlanıyor.
Mauerbauertraurigkeit
Bazen yalnız kalma isteğinizi abarttığınızı düşünüyor, hatta ‘Nasıl insanlardan bu kadar izole olmak isteyebilirim?’ diyerek kendinizi sorgularken buluyor musunuz? Mauerbauertraurigkeit sebepsiz yere hayatınızdaki insanları, en yakın arkadaşlarınızı, hatta ailenizi bile kendinizden uzaklaştırma, yalnız kalma, tüm insanlardan ayrışma, izole olma isteği ve dürtüsü olarak biliniyor.
Vemödalen
Çektiğiniz bir fotoğrafın benzerinin daha önce çekilmiş olması, giydiğiniz kıyafetleri başka birinin üstünde görmek, uzun zamandır hissettiğiniz, sadece kendinizin hissettiğini düşündüğünüz ancak adlandıramadığınız tuhaf duyguların aslında bir adının olduğunu öğrenmek size kendinizi nasıl hissettiriyor? Vemödalen, her şeyin daha öncede başka birileri tarafından yapılmış ya da keşfedilmiş olmasından dolayı duyulan özgün olamama korkusunu tanımlıyor.
Anecdoche
Anecdoche kelimesi özellikle çok kalabalık ortamlarda herkesin bir şeyler hakkında konuşup kimsenin birbirini dinlemediğini fark ettiğimiz an hissettiğimiz anlamsızlık hissiyle karışık duyguyu tanımlamak için kullanılıyor.
Ellipsism
Geleceğin nasıl olabileceğiyle ilgili tahminler yürütürken ya da görmeye ömrünüzün yetmeyeceği zamanlarla ilgili öngörüler paylaşılırken kendinizi nasıl hissediyorsunuz? Tarihin ileriki dönemlerinde neler yaşanacağını, nelerin değişeceğini hiçbir zaman bilemeyecek olmanın yarattığı hüzün ve çaresizlik hissi ellipsism olarak adlandırılıyor.
Kuebiko
Adını Japon mitolojisinde geçen bir hikayedeki korkuluk karakterinden alan kuebiko, şiddet ve korku içeren olayları deneyimledikten ya da şahit olduktan sonra hissedilen yorgunluk, bitkinlik ve tükenmişlik halini tanımlamak için kullanılıyor.
Lachesism
Oldukça ilginç bir ruh halini tanımlayan lachesism; tsunami, deprem, uçak kazası, yangın gibi felaket olarak adlandırılabilecek bir durum yaşama ve bu durumdan bir şekilde kurtulabilme, tek kurtulan olabilme arzusunu ifade etmek için kullanılıyor.
Exulansis
Çoğumuz için oldukça tanıdık duygulardan biri olan exulansis, bizi çok heyecanlandıran, çok üzen ya da çok duygulandıran bir olayı anlatırken, karşımızdaki kişiden beklediğimiz tepkiyi alamadığımız ya da karşımızdaki kişinin ilgisini çekmediğini hissettiğimiz anda tüm hevesimizin kaçmasını ve bu nedenle de konuyu değiştirme eğilimimizi ifade ediyor.
Adronitis
Adronitis, yeni tanıştığınız biriyle geçirdiğiniz zaman boyunca, onu gerçek anlamda tanımanın ve anlamanın ne kadar fazla zaman alacağını fark etmenin yavaş yavaş çoğalttığı hüsran ve hayal kırıklığı duygusu olarak tanımlanıyor.
Ruckkehrunruhe
Tatil dönüşlerinde üzerimize karabasan gibi çöken ve çaresiz, üzgün, gergin hissetmemize neden olan, hepimiz için bir yerlerden tanıdık olan o tuhaf duygu ruckkehrunruhe olarak adlandırılıyor. Özellikle uzun süreliğine gittiğimiz ancak çok güzel geçtiği için çok hızlı geçtiğini hissettiğimiz tatil zamanlarından sonra bu duygu çok daha yoğun deneyimleniyor.
Nodus Tollens
Son derece güçlü ve başa çıkması da bir o kadar zor duygulardan biri olan nodus tollens, kişinin yaşamında sadece bazı şeyleri değiştirmesinin ötesinde, bir anda tüm yaşam tarzını anlamsız ya da mantıksız bulması ve yaşamını kökünden değiştirmek istemesini tanımlamak için kullanılıyor. Genellikle yaşamın ileri evrelerinde ortaya çıkma eğiliminde olan bu duygu, yaşanan pişmanlıklar, kişinin içinde ukte kalan şeyler ya da keşkeler biriktikçe daha da yoğun hale geliyor.
Onism
Aynı anda birden fazla yerde olabilmeyi ya da ışınlanarak hızlıca yer değiştirebilmeyi ister miydiniz? Pek çok insanın fantezi dünyasında yer alan bu düşüncenin kaynağı onism duygusundan geliyor. Onism, aynı anda pek çok yerde olamamanın, tek bir anda tek bir yerde olabilmenin, bedene sıkışıp kalmış gibi hissetmenin ve ruhun hareket özgürlüğünün bedenle kısıtlanmış olmasının verdiği hayal kırıklığı ve sıkışmışlık hissini tanımlamak için kullanılıyor.
Liberosis
Hayatı ‘Bir elimde cımbız, bir elimde ayna, umurumda mı dünya!’ tadında yaşayanlar burada mı? Hayattaki olayları, durumları ve diğer insanları umursamamanın yarattığı özgürlük, bağımsızlık ve rahatlık hislerini tanımlamak için kullanılan liberosis duygusu; gündemi takip etmemenin, dünyada olup bitenden haberdar olmamanın ve bilmemenin muhteşem hafifliğini tanımlıyor. Bu aralar sizce de hepimizin bu duyguyu hissetmeye biraz ihtiyacı yok mu?
Altschmerz
Bazen ne yaparsanız yapın hayatın monotonluğundan kurtulamadığınızı ve sürekli aynı problemlerin etrafında dönüp durduğunuzu fark ettiğinizde kendinizi nasıl hissediyorsunuz? Kişinin yaşamı boyunca sürekli aynı sorunları yaşadığı ve hiçbir şeyi değiştiremediğini hissettiği noktada yaşadığı bezginlik, yorgunluk ve tükenmişlik hissi altschmerz olarak tanımlanıyor.
Occhiolism
Dünya ve yaşam hakkında muhtemelen hiçbir anlamlı sonuç çıkaramayacağınızın, yani bakış açınızın küçüklüğünün farkındalığına vardığınızda yaşadığınız duygu occhiolism olarak adlandırılıyor. İnsanın eşsiz ve biricik olmasının, yaşamının bir benzerinin daha olmayacağının yarattığı büyüklük hissiyle tutarsız olan ‘evrenin büyüklüğüne kıyasla bir toz tanesi kadar olma’ durumu occhiolismin ortaya çıkmasının en önemli nedeni.
Hepimizin hissettiği ancak tanımlayamadığı bu duygulara verilmiş özel isimlerin olduğunu görmek hiç şüphesiz rahatlatıcı bir his, fakat tabii işin bir de algıda seçicilik boyutu var. Duyguları tanımlayabildiğimiz zaman onları daha sık hissedebiliyor ya da hissettiğimizi daha sık fark eder hale gelebiliyoruz. Siz siz olun, ne hissederseniz hissedin, duygularınızı kontrol edebilmek için akıl ve mantığı elden bırakmayın.
İlginizi çekebilir: Hissettiğimiz fakat tanımlayamadığımız 10 ilginç duygu
Kaynaklar: Matador Network, Filoji.com, Soulspottv.com