Gebelik öncesinde ve sırasında yapılan taramalar

Gebelik, bir kadının hayatındaki en önemli ve heyecan verici dönemlerden biridir. Bu dönem, hem anne adayının hem de doğacak bebeğin sağlığı açısından büyük önem taşır. Gebelik sürecinde yapılan taramalar, olası sağlık sorunlarını erken aşamada tespit etmek ve gerekli önlemleri almak için hayati öneme sahiptir. Bu taramalar, anne adayının ve bebeğinin sağlığını korumakla kalmaz, aynı zamanda gebeliğin sağlıklı bir şekilde ilerlemesine olanak tanır.

Koç Üniversitesi Hastanesi Perinatoloji Bilimdalı Başkanı Prof. Dr. Ebru Çelik, gebelik taramaları ile ilgili kapsamlı bir rehber sunuyor. İşte Sayın Çelik’in kaleminden gebelik öncesinde ve sırasında yapılan taramalar:

Gebelikle ilgili yapılacak taramalara gebelik öncesi dönemden başlanması büyük önem taşımaktadır. Mevcut durumun değerlendirilmesi ve hastanın sağlık durumu müstakbel bir gebeliğin seyrini doğrudan etkileyeceğinden, gebelik öncesi (prekonsepsiyonel) danışmanlık üzerinde önemle durulması gereken bir konudur. Gebelikte yapılan taramalar “gebelik öncesi yapılan taramalar”, “bebek (fetüs) için yapılan taramalar” ve “anne için gebelik sırasında yapılan taramalar” olarak ayrı başlıklar altında değerlendirilebilir.

Gebelik öncesi yapılan taramalar

Gebelik öncesi dönem, anne adayının sağlığını optimize etmek, olası riskleri azaltmak ve sağlıklı bir gebelik süreci için önemli bir zaman dilimidir. Bu dönemde yapılacak tarama ve kontroller, hem annenin hem de bebeklerin sağlıklı olmasına katkıda bulunur.

İşte gebelik öncesi dönemde yapılması gereken bazı önemli taramalar ve kontroller:

Genel Sağlık Kontrolü

Fizik Muayene: Genel sağlık durumunu değerlendirmek için önemlidir. Kan basıncı, kilo ve boy ölçümü gibi temel kontroller yapılır.
Jinekolojik Muayene: Üreme sağlığının genel durumu hakkında bilgi verir. Rahim ve yumurtalıkların sağlığı, herhangi bir enfeksiyon veya anormallik olup olmadığı kontrol edilir.

Kan Testleri

Tam Kan Sayımı (Hemogram): Anemi (kansızlık) riskini değerlendirmek için yapılır. Gebelik süresince artan kan hacmine hazırlık açısından önemlidir.
Kan Grubu ve Rh Uyumsuzluğu Testi: Anne ve baba adayının kan grupları ve Rh faktörleri belirlenir. Rh uyumsuzluğu, gerekirse önlem alınması gereken bir durumdur.
Rubella (Kızamıkçık) İmmünitesi: Rubella enfeksiyonu gebelikte ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bağışıklık durumu kontrol edilir, gerekirse aşı yapılır.
Hepatit B, C ve HIV Testleri: Bu enfeksiyonlar anneden bebeğe geçebilir. Taramayla risk değerlendirilir.

Genetik Danışmanlık ve Taramalar

Aile ve Soyağacı Analizi: Kalıtsal hastalıkların riski değerlendirilir. Ailede genetik hastalıkların olup olmadığı sorgulanır.
Genetik Testler: Özellikle yüksek riskli ailelerde genetik hastalıkların ön tespiti için önerilir. Ülkemizde evlilik sırasında SMA testi artık Sağlık Bakanlığı tarafından erkeklere rutin olarak uygulanmaktadır.

Kronik Hastalıkların Kontrolü

Diyabet: Gebelik öncesi dönemde kan şekeri kontrolü ve var olan diyabetin yönetimi için planlama yapılır.
Hipertansiyon: Yüksek kan basıncı gebelikte komplikasyonlara yol açabilir. Kontrol altında tutulması gerekir.

Yaşam Tarzı ve Beslenme Değerlendirmesi

Beslenme Danışmanlığı: Yeterli ve dengeli beslenme, folik asit takviyesi gibi konularda bilgi verilir.
Sigara, Alkol ve İlaç Kullanımı: Bu maddelerin gebelik üzerindeki olumsuz etkileri konusunda bilinçlendirme yapılır ve bırakılması teşvik edilir.

Gebelik öncesi dönemde yapılan taramalar ve kontroller sağlıklı bir gebelik sürecinin temelini oluşturur. Bu nedenle, gebelik planlaması yapan her kadının sağlık profesyonelleri tarafından önerilen bu tarama ve kontrolleri yaptırması büyük önem taşır.

Unutmayın, erken dönemde yapılan müdahaleler birçok olası sağlık sorununun önüne geçebilir.

Gebelik sırasında bebek için yapılan tarama testleri

İlk Trimester Taramaları

Nükal Translüsans (NT – Ense Kalınlığı) Ölçümü: Genellikle 11 ile 14. haftalar arasında yapılan bu ultrason testi, bebeğin ense bölgesindeki şeffaf alanın (nükal translüsans) kalınlığını ölçer. NT ölçümü, Down sendromu ve diğer kromozomal anomaliler için risk değerlendirmesi yapar. Bu ölçüm sırasında yüksek riskli olarak kabul edilen hastalar ileri test ve değerlendirmelere yönlendirilirler.
Çift Marker Testi (Serbest Beta-hCG ve PAPP-A): Aynı dönemde alınan anne kanındaki belirli proteinlerin (serbest Beta-hCG ve PAPP-A) seviyelerini ölçer. Bu testler kromozomal bozukluk riskini değerlendirmeye yardımcı olur.
Non-invaziv Prenatal Test (NIPT): Annenin kanından DNA analizi yaparak, Down sendromu ve diğer kromozomal bozukluklar için yüksek hassasiyetle risk değerlendirmesi yapar. Genellikle 10. Haftadan sonra yapılabilir. Şu an maliyet açısından pahalı olsa da ilerleyen yıllarda genel tarama testi olarak bu testin kullanılacağı düşünülmektedir.

İkinci Trimester Taramaları

Dörtlü Test (Quad Screen): Gebeliğin 15 ile 20. haftaları arasında yapılır. Anne kanındaki AFP, hCG, Estriol ve Inhibin A düzeylerini ölçer. Bu test Down sendromu, Trizomi 18 ve nöral tüp defektleri riskini değerlendirir.
Anatomik Ultrason Taraması (Detaylı Ultrason Taramaları): Genellikle 18 ile 22. haftalar arasında yapılır. Bebeğin organlarının, iskelet yapısının ve diğer önemli fiziksel özelliklerinin detaylı bir şekilde incelenmesini sağlar. Anomalilerin tespiti için kritik bir tarama yöntemidir. Gerektiğinde daha fazla sistemi ayrı ayrı değerlendirerek, belirli sağlık sorunlarını veya anomalileri daha detaylı incelemek için kullanılır.

Üçüncü Trimester Taramaları

Grup B Streptokok (GBS) Taraması: Gebeliğin son haftalarında yapılır. Doğum sırasında bebeğe bulaşabilecek olan GBS enfeksiyonu için tarama yapar.

Bu tarama testlerinin her biri hem annenin hem de bebeğin sağlığı için önemli bilgiler sağlar. Ancak, her testin potansiyel faydaları ve sınırlılıkları olduğunu unutmamak önemlidir. Bu nedenle, hangi testlerin yapılacağına karar verirken, anne ve baba adaylarının sağlık bakım sağlayıcılarıyla yakın iletişim halinde olmaları ve onların tavsiyelerini dikkate almaları gerekmektedir.

Gebelik sırasında yapılan tarama testleri

Gebelik sırasında anne sağlığını korumak ve olası riskleri en aza indirmek amacıyla yapılan tarama testleri hem anne hem de bebek için en iyi sağlık sonuçlarının elde edilmesine yardımcı olur. Bu taramalar, gebelik sürecini yakından takip etmek ve gerektiğinde erken müdahale sağlamak için önemlidir.

İşte gebelikte anne sağlığı için yapılan bazı temel tarama testleri:

Kan Testleri

Kan Grubu ve Rh Faktörü: Anne adayının kan grubunu ve Rh faktörünü belirler. Rh uyuşmazlığı varsa, uygun önlemler alınabilir.
Tam Kan Sayımı (Hemogram): Anemi (kansızlık) gibi durumları tespit etmek için yapılır. Hemoglobin ve hematokrit seviyeleri, beyaz kan hücresi sayımı gibi değerler incelenir.
Tiroid Fonksiyon Testleri: Gebelik sırasında tiroid hormon seviyelerindeki değişiklikler hem anne hem de bebek sağlığı için önem taşır. Tiroid fonksiyon bozuklukları gerekirse tedavi edilmelidir.
Glukoz Tolerans Testi: Gestasyonel diyabet taraması genellikle gebeliğin 24 ile 28. haftaları arasında yapılır. Yüksek kan şekeri seviyeleri, hem anne hem de bebek için risk oluşturabilir.

İdrar Testleri

İdrar Kültürü: İdrar yolu enfeksiyonlarını (İYE) tespit etmek için yapılır. İYE’ler tedavi edilmediğinde erken doğum riskini artırabilir.
Protein Seviyesi: İdrarda protein seviyesinin yüksek olması, preeklampsi gibi potansiyel olarak ciddi durumların bir işareti olabilir.

Tansiyon Ölçümü

Yüksek tansiyon, preeklampsi gibi ciddi komplikasyonların bir göstergesi olabilir. Düzenli tansiyon ölçümü, bu durumun erken tespiti ve yönetimi için önemlidir.

Bu tarama testleri, anne sağlığının korunması ve gebelik süresince olası risklerin yönetilmesi açısından büyük önem taşır. Testler ve takip süreci, anne adayının sağlık durumu ve gebelik öyküsüne bağlı olarak kişiselleştirilmelidir. Anne adaylarının, sağlık bakım sağlayıcılarıyla düzenli iletişim halinde olmaları ve önerilen tarama testlerini zamanında yaptırmaları önemlidir.

* Bu yazı Koç Üniversitesi Hastanesi Perinatoloji Bilimdalı Başkanı Prof. Dr. Ebru Çelik tarafından kaleme alınmıştır.

İlginizi çekebilir: İkinci hamilelik, ilk hamilelikten daha mı zor?