Etik davranışlara giden yol: Temizlik

Karar verme sürecimizde düşünme kapasitemizin yanı sıra, o anda içinde bulunduğumuz duygu durumunun etkili olduğu uzun süredir biliniyor. Peki, ortamdaki fiziksel koşulların kararımızı etkileyebileceği hiç aklınıza gelir miydi?

Çevresel etkenlerden doğan tiksinme hissinin de, temizlikten ötürü oluşan memnuniyetin de davranışlarımız üzerinde önemli etkisi bulunuyor. Rice, Pensilvanya ve Arizona üniversitelerinde bu konuyla ilgili olarak ortaklaşa yapılan araştırmanın sonuçlarını siz Uplifers okurları için inceledik.

İğrenmek, savunma mekanizmamızın bir parçası

“Bir duygu olarak iğrenme ya da tiksinme, insanların savunma mekanizmasının bir parçasıdır” diyen araştırmacı Vikas Mittal, insanların bu duyguyu, istemedikleri bir durumdan ya da ortamdan çıkmak için bir gerekçe olarak kullandığını belirtiyor ve ekliyor: “İnsan içgüdüsü, kendini korumaya yöneliktir. İğrenme hissine kapılan insanlar, diğer insanları düşünmeksizin kendilerine odaklanırlar. Sonuç olarak, ufak yalanlar ve aldatmaların kendi rahatları için gerekli olduğu gerekçesiyle bunları haklı çıkarırlar.”

Araştırmacılara göre, temizliğe yönelik davranışlar iğrenme ile ortaya çıkan bencillik duygusunu azaltıyor. Mittal bu durumu “insanlara mendil gibi temizlik çağrıştıran bir nesne düşündürdüğünüzde, iğrenme hissi ve buna bağlı gelişen etik dışı davranışlara rastlama olasılığı gözle görülür şekilde azalıyor” şeklinde açıklıyor.

İğrenme duygusu bencilliği tetikliyor

Amerika Birleşik Devletleri’nde toplam 600 gönüllü üzerinde yapılan araştırmada çeşitli metotlarla iğrenme duygusu yaratılmaya çalışıldı. Birinci deneyde katılımcılardan ishal ilacı, bebek bezi, hijyenik ped, kedi kumu gibi nesneleri değerlendirmeleri, ikinci deneyde en mide bulandırıcı anılarıyla ilgili bir kompozisyon yazmaları, üçüncü deneyde ise uyuşturucu bağımlılığını konu alan, oldukça gerçekçi ve tiksinti uyandırıcı sahnelere sahip Trainspotting filminden ünlü bir tuvalet sahnesini izlemeleri istendi. Deneylerin ardından, gönüllülerin maddi kazanç için yalan söyleme ya da diğerlerini kandırma olasılıkları çeşitli uygulamalarla değerlendirildi. Çıkan sonuçlar, iğrenme seviyesi daha yüksek olan kişilerin kendini düşünme olasılığının da daha çok olduğunu ortaya koydu.

Bir sonraki deney grubunda ise, tiksinti yaratıldıktan sonra gönüllülerden bu kez temizlik maddeleri, duş jelleri gibi ürünleri değerlendirmeleri istendi. Bu grubun kendini düşünme ve kendine odaklanma seviyesinin, bu deneylerin hiçbirine maruz kalmamış nötr bir kişiyle aynı olduğu görüldü. Yani, tiksinmeyle ortaya çıkan bencilliğin temizlik ve düzen hissi söz konusu olduğunda ortadan kalktığı gösterilmiş oldu.

Bu deney, çalışma ortamlarının temizlik ve düzeninin çalışanlar üzerindeki etkisinin ne denli fazla olduğu hakkında fikir veriyor. Temiz bir iş ortamında çalışanlar etik davranışlar göstermeye daha yatkın, daha bencillikten uzak ve takım çalışmasına meyilli oluyorlar.

Ofisteki molaları nasıl geçirdiğiniz çok önemli

Araştırmanın bir diğer sonucu da, insanların özellikle sorulmadığı sürece iğrenme ve rahatsızlık duygusunu ne denli şiddetli hissettiklerinin farkında olmadıkları gerçeği. Bu durumda, müdür ya da patronların insanları rahatsız edebilecek etkenleri ortadan kaldırma konusunda daha titiz ve düşünceli olmaları gerekiyor; çünkü insanlar bunu her zaman fark edip dile getiremeyebiliyorlar.

Örneğin çay ya da yemek molalarında kişilerin sürekli kötü haberlerin yayınlandığı televizyon ekranlarına bakmaları, ya da nefes alacakları kısa zaman dilimlerini ülke gündemiyle ilgilenerek harcamaları, rahatsızlık hissini arttırarak onları daha benmerkezci olmaya itebiliyor.

Kaynak

ScienceDaily