Ertelemenin panzehiri harekete geçmektir

Hayatında sürekli yapman gereken ama bir türlü yapmadığın işler mi var? Kendini erteleyip durduğun işler yüzünden müthiş derecede suçlu mu hissediyorsun? Bu sorulara cevabın evetse sen de “erteleyenler kulübünün” asil bir üyesi olabilirsin. Ama merak etme yalnız değilsin. Erteleme çoğu insanın sahip olduğu bir alışkanlık.

Literatürde erteleme kavramının birçok farklı tanımı mevcuttur. Knaus’a (1998) göre erteleme, önceliği olan bir işi daha sonraya bırakmaktır. Ertelemeyi hayatlarının bir parçası haline getirmiş olan insanlar, yapmaları gereken işleri hep ertesi güne erteledikleri için erteleme alışkanlığı bazen “ertesi günü sendromu” olarak da tanımlanır. Ertelemenin dört farklı çeşidi vardır. Bunlardan biri kişinin eğitimiyle ilgili görevlerini ertelediği akademik ertelemedir. Günlük işleri yapmayı programlamada zorlanmaya yönelik rutin işlerde erteleme (Lay, 1986), kişinin farklı seçeneklerle karşı karşıya kaldığında karar vermenin geciktirilmesini içeren karar vermeyi erteleme (Effert ve Ferrari, 1989; Ellis & Knaus, 1977) ve kişinin hem karar vermeyi hem de yapması gereken işleri ertelemesini içeren kompulsif erteleme (Ferrari, 1991) ertelemenin diğer çeşitlerini oluşturmaktadır (Akt.Uzun ve Demir, 2015).

Erteleme davranışımızın altında yatan birçok neden olabilir. Örneğin çocukluğumuzda yaşadığımız bazı olaylar yüzünden erteleme alışkanlığına sahip olabiliriz ya da belki erteleme alışkanlığımızın ardında yatan neden, kendimizi sabote ediyor oluşumuzdur. Ellis ve Knaus’a göre (1977) erteleme alışkanlığına sahip insanlar bir işi tamamlama becerilerine dair kuşku duydukları için işe başlamayı geciktirirler. Erteleme davranışının temelinde görevden kaçınma, belirsizlik, başarısızlık korkusu, kaygı, kararsızlık, otoriteye isyan etme isteği, başarıdan korkma ya da aşırı mükemmeliyetçilik gibi farklı nedenler olabilir (Zarick ve Stonebraker, 2009, ss 212; Solomon ve Rothblum, 1984, Akt. Aksu ve ark. 2017).

Çoğu insan erteleyip durdukları işe başlamak için mükemmel bir anın gelmesini beklerler. Ama o mükemmel an bir türlü gelmez. Diyelim senelerden beri blog yazarı olmak istiyorsun. Ya da içinde yazılmayı bekleyen bir kitap var. Ama bunu gerçekleştirmeyi senelerden beri erteleyip duruyorsun. Neden harekete geçmediğini soranlara da cevabın hep aynı: “İlham gelmesini bekliyorum.” Eğer erteleme davranışına son vermek için sana ilham gelmesini bekliyorsan artık buna bir son vermen gerekiyor. Erteleme davranışına son verecek şey ne o senelerdir beklediğin, bir türlü gelmek bilmeyen ilham, ne de o mükemmel an.

Ertelemenin tek bir panzehiri vardır: Harekete geçmek. Zaman öyle ya da böyle geçiyor. A şıkkı: Ya zamanını her zamanki gibi erteleme alışkanlığınla birlikte geçireceksin, B şıkkı: Erteleme alışkanlığınla ilişkili bütün korkularına rağmen harekete geçecek ve kendine hep istediğin hayatı yaşatacaksın. Evet, biliyorum kolay değil, ama doğru teknikler uygulandığı takdirde her davranışın değiştirilebileceğini unutma lütfen. Erteleme davranışını değiştirmeye yönelik yol haritası çizmek için biz psikologlardan destek alabilirsin. Bu arada erteleme hakkında Uplifers’a daha önce yazdığım bu yazıya da göz atabilirsin. 

Sana ertelemek yerine harekete geçmeyi seçtiğin günler diliyorum. 2021 yılını “Kendini Sevme ve Hayatı Güzelleştirme Yılı” ilan ettim. Her hafta @ranakutvan kullanıcı isimli Instagram hesabımdan bu konuyla ilgili psikoloji ödevleri paylaşıyorum. Hadi hep beraber kendimizi sevmeye ve dünyayı güzelleştirmeye. Bu arada sizlere bir eğitim haberim var. Zoom üzerinden birebir görüşmeler şeklinde ilerleyen üç haftalık “Öz Sevgi” eğitimimle ilgileniyorsanız bilgi için rsolaker@gmail adresine yazabilirsiniz.

Kaynaklar:
Aksu, A. , İra, N. , Yalçınkaya, M. & Yurttaş, A. (2017). Öğretim Elemanlarının İşi Erteleme Davranış Düzeyleri ile A-Tipi Kişilik Düzeyleri Arasındaki İlişkiler . İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi , 6 (5) , 2445-2458 .
Effert, B. R. ve Ferrari, J. R. (1989). Decisional Procrastination – Examining Personality- Correlates. Journal of Social Behavior and Personality, 4(1), 151-156.
Ellis, A. & Knaus, W. J. (1977). Overcoming procrastination. New York: Signet Books.
Ferrari, J. R. (1991). Compulsive procrastination: Some self-reported characteristics. Psychological Reports, 68(2), 455-458.
Lay, C. H. (1986). At least my research article on procrastination. Journal of Research in Personality, 20, 474-495.
Solomon, L. J., & Rothblum, E. D. (1984). Academic procrastination: Frequency and cognitive-behavioral correlates. Journal of counseling psychology, 31(4), 503-509.
Uzun, B., Demir, A. (2015). Erteleme: Türleri, Bileşenleri, Demografik Etkenler ve Kültürel Farklılıklar. Ege Eğitim Dergisi (16) 1: 106-121.
Zarick, L. M., & Stonebraker, R. (2009). I’ll do it Tomorrow: The Logic of Procrastination. College Teaching, 211-215.

İlginizi çekebilir: Sosyal medyayı bir ilham kaynağı olarak nasıl kullanabilirsiniz?