Bütüncül sağlığı ifade eden wellness, yalnızca hastalık olmaması durumu değil; tam anlamıyla fiziksel, zihinsel ve sosyal iyilik halidir. Yaşam kalitemizin yükselmesi wellness ile doğrudan ilişkidir. Wellness kavramı mesleki, duygusal, finansal, çevresel, sosyal, ruhsal ve entelektüel olarak farklı boyutlara sahiptir. Bu yazımızda, entelektüel wellness ve onu geliştirmek için neler yapabileceğimiz üzerine konuşacağız.
Entelektüel wellness skolastik, kültürel ve toplumsal faaliyetlere aktif katılımı ifade eder. Başarılı, ilham dolu bir yaşam sürdürebilmek için entelektüel wellnessı geliştirmek büyük önem taşır. Entelektüel wellness, merak duygusunu yaşatmaya, yaratıcılığı desteklemeye yardımcı olur ve yüksek motivasyonla teşvik edici bir hayat için yaşam boyu öğrenmenin önemini vurgular. Öte yandan, çeşitli konulara ilgi duyan, farklı fikirleri keşfeden çok yönlü bir insan olmamızı sağlar. Etrafımızdaki dünyanın farkına varmamız ve hem çevreyle hem de insanlarla bağlantı kurmamız için bizi teşvik eder.
Entelektüel wellnessın hayatımızdaki önemini fark etmek için birçoğumuzun aşina olduğu Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi‘ni hatırlayım. En temelde yeme, içme, barınma gibi temel ihtiyaçlarla başlayan, 5 aşamalı bir piramit modeli ile tanımlanan teorinin en üst basamağı “Kendini Gerçekleştirme İhtiyacı”dır. Maslow’un şu sözü teorinin amacını açıklar niteliktedir: “Bir insan, olabileceğinin en üstü olmalıdır.” Yaşamdaki temel ihtiyaçlarımızın karşılanmasıyla üst basamaklara doğru geçiş yaparız; kendimize ait yetenekleri, kim olduğumuzu keşfederiz. Hedeflerimize ulaşmaya, daha büyük hayaller kurmaya çalışırız. “Ben ne olabilirim, neler yapabilirim?” sorularının cevaplarını deneye yanıla ararız. Olabileceğimizin en iyisi olmak için çaba harcarız. Entelektüel wellness da tam bu noktada bilgi dağarcığımızı genişletmek, fikirlerimizi keşfetmek, daha dikkatli ve çok yönlü yaşayabilmek için kendimizi gerçekleştirmemize yardımcı olur. Zihinsel kapasitemizi en üst düzeyde kullanabilmemiz için teşvik eder.
Entelektüel wellness konusunda kendinizin nerede olduğundan emin olamıyorsanız kendinize şu soruları sorarak başlayabilirsiniz: İlginizi çeken kurslara katılıyor musunuz, yeni bir şeyler öğrenmek için her zaman istekli misiniz, en son hangi kitabını okudunuz ve hakkında ne düşündünüz, zihninizi çalıştıran oyunlar oynamaktan keyif alıyor musunuz, zaman zaman bakış açınızı değiştirmeyi deniyor musunuz, farklılıklara karşı açık mısınız? Minik bir öz değerlendirmeden sonra neler yapabileceğinize odaklanabilirsiniz.
Entelektüel wellness nasıl gelişir?
Entelektüel wellness, mental becerileri geliştirmek için sanatsal, düşündürücü ve ilham verici faaliyetler ile kişinin kendine yatırım yapması, keşfetmekten vazgeçmemesi anlamını taşır. Öğrenme arzusu ile yapacağımız etkinlikler ve alışkanlık haline getirerek günlük rutinlerimize ekleyebileceğimiz çeşitli egzersizler ile keyifli zaman geçirirken entelektüel wellness seviyemizi de yükseltebiliriz. Hayatın her alanında yeni deneyimlere ve fikirlere açık olmak ve yaşam boyu öğrenme felsefesini benimsemek, ilk yapmamız gerekendir.
1. Daha çok okuyun
Zamanınızın çoğunu işiniz veya eğitiminiz için okumalar yaparak geçiriyorsanız bu madde sizin için biraz zor olabilir. Ancak sadece görev olarak değil keyifli zaman geçirmek, yeni bilgiler keşfetmek, ilgi alanlarımızı genişletmek için de okumaya ihtiyaç duyuyoruz. Bilim kurgu, tarih, uzay… Ufkunuzu açacak, ilginizi çeken ne varsa okuyup üzerine düşünebilirsiniz. Her gün mutlaka kendinizi geliştirebileceğiniz farklı alanlara odaklanan kitapları okumak için zaman ayırın. Okudukça, geliştiğinizi, evrildiğinizi, kendinizi her kitabın sonunda yeni baştan yarattığınızı unutmayın.
İlginizi çekebilir: Kitap okuma alışkanlığınızı 4 adımda geri kazanın
2. Farklı konuları tartışın
Farklı konular üzerine çevrenizdeki insanlarla fikir alışverişinde bulunmak, entelektüel wellness seviyenizi yükseltmek için etkili bir fırsat olabilir. Bir konu hakkında derinlemesine yoğunlaşmak, kendi bakış açımızla harmanlayıp savunabilecek kadar konuya hakim olmak, sürekli gelişmemizi sağlar. Avukatları düşünün; bir davanın iki tarafını da temsil edebilirler, değil mi? Siz de kendi bakış açınıza meydan okuyarak gerçek fikirlerinizle çelişen bir şeyi savunmayı deneyebilirsiniz. Çünkü dikkatimizi çoğunlukla kendi görüşlerimize, inançlarımıza uygun olan gerçeklere verme eğiliminde oluyoruz. Oysa ki zihnimizi karşıt fikirlere maruz bıraktığımızda onu yeni bilgiler edinmek, yeni bağlantılar kurmak ve bakış açımızı değiştirmek için çalıştırmış oluruz.
İlginizi çekebilir: Neden aynı fikirde olmadığımız insanları da dinlemeliyiz?
3. Yeni bir şeyler deneyin
Beyin, yaşam boyu büyümeye ve gelişmeye devam eder. Nöroplastisite, beynin adapte olma yeteneğidir. Yeni bir şeyler öğrendiğimizde beynimizdeki nöronlar arasında yeni bağlantılar kurulur ve beyin kendini mevcut koşullara adapte eder. Bu nedenle, beyni uyaracak farklılıklar onu geliştirecektir. Yeni bir şeyler denemek, daha önce yapmadığınız bir spora yönelmek, gitmediğiniz bir ülkeye gitmek, cesaret edemediğiniz bir maceraya atılmak veya el becerinizi geliştirecek yeni bir ilgi alanı bulmak kendinizi geliştirmeniz için uygun ortamı yaratacaktır.
İlginizi çekebilir: Yeni bir şeyler öğrenmek için motivasyonumuzu artırmanın yolları
7. Beyin egzersizleri yapın
En son ne zaman bir zeka küpünü döndürüp durduğunuzu hatırlamıyorsanız hemen bir tane edinmenin vakti gelmiş olabilir. 😊 Zeka oyunları, bulmacalar ve Sudoku gibi etkinlikler beyni geliştirdiği kanıtlanmış zihinsel egzersizlerdir. Bulmacalarda yeni kelimeler aramak, Sudoku’yu doldurmaya çalışırken ince düşüncelere dalmak, çalışma yeteneğimizi artırırken entelektüel yanımızı da geliştirmeye yardımcı olur. Fırsat buldukça entelektüel etkinliğinizi artırmak için bu tür etkinliklere yönelebilirsiniz.
İlginizi çekebilir: Sağ beyninizi hobilerle forma sokacak egzersizler
4. Yabancı dil öğrenin
Kendinizi geliştirmenin, kariyerinize ve eğitim hayatınıza katkı sağlamanın yanı sıra yeni bir dil öğrenmek entelektüel gücünüzü de artırmaya yardımcı olur. İletişim kurmanın farklı yollarını denemek yeni bilgiler sağlarken önceden öğrenilmiş bilgileri de hatırlamayı sağlar. Bu sayede yeni ve eski bilgiler arasında bağlantı kuran beyniniz sıkı bir egzersiz yapmış olur. Ayrıca farklı dilleri konuşabiliyor olmak size hayatta birçok avantaj da sağlayabilir.
İlginizi çekebilir: Yeni bir dil öğrenmek için kullanabileceğiniz birbirinden yaratıcı yöntemler
5. Enstrüman çalın
Müzik, ruhun olduğu kadar zihnin de gıdası. Bir müzik aleti çalmak, farklı sesleri, el becerilerini kullanmayı öğrenmek hem duyguları hareketlendirir hem de zihinsel sağlığı geliştirerek entelektüel yönümüzü güçlendirir. İlgi duyduğunuz, hep çalmayı öğrenmek istediğiniz bir müzik aletine başlamak için bugün en doğru gün olabilir. Yeni bir şeyler deneme maddesini de kapsayan bu öneri belki yetenekli bir gitaristi, başarılı bir piyanist olmanız için ilham verebilir.
İlginizi çekebilir: Enstrüman çalan kişinin beyninde neler gerçekleşiyor?
6. Sık sık yazın
Günlük tutmak, düşünceleri yazmak için zaman ayırmak, duygularını ifade etmekte zorlananlara veya içinde hissettiklerini anlamlandırmaya çalışan herkese yardımcı olabilir. Duygularınızı tanımlayabilmek, kendinizi ve eylemlerinizi daha iyi anlayabilmek entelektüel wellnessın gelişmesini sağlar. Ayrıca, zihinsel olarak rahatlamanıza, kendinizi daha sakin, daha huzurlu hissetmenize de imkan tanır.
İlginizi çekebilir: Günlük tutmanın hayatınıza katacağı yepyeni özellikler
8. Merak duygunuzu kaybetmeyin
Çocuklardan öğrenecek çok şeyimiz olduğu bir gerçek ama ilk öğrenmemiz gereken merak duygumuzu yitirmemek. Merak, beynin etkinliğini artıran duygulardan bir tanesi. Bir şeyleri merak etmek, yalnızca o konu hakkında sizi geliştirmekle kalmaz, aynı zamanda genel öğrenme ve akılda tutma yeteneklerinizi de artırır. Merak duygunuzu her zaman canlı tutmaya ve yeni bilgiler edinmeye gayret edin. Merak ettiğiniz ve onu keşfetmek için zaman harcadığınız her şey zihninizi harekete geçirir.
İlginizi çekebilir: Korkuyu yenen merak duygusu: İnsanı geliştiren en harika his
9. Farklı oyunlar oynayın
Eğlenerek entelektüel yanımızı geliştirmenin en popüler yollarından biri şüphesiz ki oyunlar. Çocukken çok sevdiğimiz, zamanımızın çoğunu harcadığımız oyunların önemini yaşımız ilerledikçe unutabiliyoruz. Oysa ki, oyunlar zihni çalıştırmaya ve uzun-kısa süreli belleği geliştirmeye yardımcı olur. Kutu oyunları, kartla oynayan oyunlar, daha ince düşünüp plan yapmamızı gerektiren hamleler zamanımızı daha keyifli kılarken entelektüel wellnessın gelişmesine imkan tanır. Boş zamanlarınızda oynayabileceğiniz farklı oyunlar edinin veya arkadaşlarınızla aranızda bir döngü oluşturup oyunlarınızı değiş tokuş yapın.
İlginizi çekebilir: İki kişi oynanabilen en eğlenceli kutu oyunları
10. Meditasyon yapın
Anın farkında olmak, çeşitli nefes ve meditasyon teknikleri ile zaman geçirmek düşüncelerimizi sakinleştirmemize yardımcı olarak zihinsel açıklığa kavuşmamızı sağlar. Düşüncelerimizle baş başa kalmak, onları düzenlemek, zihin sağlığımızı iyileştirirken aynı zamanda kendimizle baş başa kalmaya olan ihtiyacımızı da gidererek entelektüel yönümüzü güçlendirir.
İlginizi çekebilir: Bugün meditasyon ile tanışmanız için 30 bilimsel sebep
11. Seyahat edin
Seyahat etmek, farklı kültürleri deneyimlememize yardımcı olur. Yeni yerler keşfetmemizi, farklı insanlarla tanışmamızı sağlar. Yeni lezzetler, yeni ortamlar, zihnimizin aktivasyonunu artırır. Farklılıkları anlamlandırmaya çalışmak, yenilikleri deneyimlemek entelektüel yönümüzü besler.
İlginizi çekebilir: Sık seyahat eden insanların başarılı olmasının 15 nedeni
12. Bedeninize iyi bakın
Sağlıklı bir zihin için bedenimize çok iyi bakmamız gerekir; egzersiz, uyku, yemek ve benzeri faktörler bütüncül sağlığımız ile doğrudan ilişkilidir. Egzersiz yapmak, sadece fiziksel sağlığımız için değil, zihnimiz için de önemlidir. Düzenli hareket etmek, zihnimize iyi gelir. British Columbia Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma, aerobik gibi kalp ve ter bezlerinizin pompalanmasını sağlayan türden egzersizlerin beynin öğrenme ile ilgili olan bölümü hipokampusü geliştirdiğini ortaya çıkardı. Benzer şekilde yürütülen bir başka araştırma, egzersiz yapmanın hafızayı güçlendirdiğini ve öğrenmeyi daha verimli hale getirdiğini buldu.
Yeterli ve dengeli beslenmek de bedenimize olduğu kadar zihnimize de iyi bakabilmek ve entelektüel yönümüzü geliştirmek için dikkat etmemiz gereken bir konudur. Beyin sağlığına iyi gelen antioksidan, çinko, magnezyum gibi değerler açısından zengin olan besinleri öğünlerimize eklemek, entelektüel wellness seviyemizi yükseltmemize yardımcı olabilir. Öte yandan, %75’i sudan oluşan beynimiz için susuz kalmak çok ciddi bir sıkıntı oluşturur. Odaklanma becerimizi ve hafızamızı geliştirmek için her gün yeterli miktarda su tüketmemiz gerekir. Uyku düzenimiz de zihin sağlığımıza etki eden faktörlerden biridir. Yeteri kadar uyumak beynin fonksiyonlarının sorunsuzca işleyebilmesi açısından büyük önem taşır.
Önce kendimiz, daha sonra bulunduğumuz toplum ve yaşadığımız dünya için iyi bir insan olmak, yeniliklere açık, öğrenmekten bıkmayan, merak duygusunu hep canlı tutan bir zihne sahip olmakla yakından ilgilidir. Günlük yaşantımıza katacağımız yukarıda yer alan küçük birkaç alışkanlık ile zihnimizi geliştirebilir, entelektüel wellness seviyemizi artırabiliriz. Yaşam boyu öğrenmek için kendinizi teşvik etmeyi unutmayın!
Kaynak: lifehack, illinoisstate.edu
İlginizi çekebilir: Wellness nedir? Tüm boyutlarıyla Wellness kavramı