Dürtüsel harcama: Nedir ve nasıl engel olabiliriz?

Görene kadar para harcamayı asla düşünmediğiniz ama gördükten sonra bir saniye bile düşünmeden almanızı haykıran o dürtü… Fotoğraflarda güzel görünüyor diye tadını bile beğenmediğiniz halde aldığınız o kokteyl, can sıkıntısından gezindiğiniz çarşıda hoşunuza gidip aldığınız ıvır zıvırlar, dolabınızdaki tek bir kıyafete uymamasına rağmen çok güzel olan ve indirime girmiş o ayakkabı…

Dürtülerimizi harekete geçiren şeyler kişiden kişiye değişse de sonuç hep aynı; gereksiz para harcamak. Neyse ki dürtüsel alışverişi kontrol altında tutmak ve giderlerinizi yönetmek mümkün.

Dürtüsel harcama nedir?

Cambridge Sözlüğü dürtüsel harcamayı “planlı olmadan satın almayı düşünmediğiniz bir şeyi, onu gördüğünüzde aniden istemeniz nedeniyle satın alma eylemi” olarak tanımlar.

Evde deterjan bittiği için markete gidersiniz, bu planlı ve ihtiyaca dayalı bir alışveriştir. Deterjan almak için gittiğiniz marketten abur cubur, kahve köpürtücü ve süslü bir anahtarlık alarak çıkarsınız. İşte bu da dürtüsel bir harcamaya örnektir. Gerçekten ihtiyacınız olup olmadığını düşünmeden, belki bir iki sefer kullanıp kenara koyacağınız ve hatta size faydasından çok zararı olan şeyler için bin bir güçlükle kazandığınız paranızı harcadınız, tebrikler!

Bir-iki gereksiz eşya kredi kartınızı patlatmayabilir belki, “amaaan nelere ne paralar harcıyoruz, şuncacık şeyden ne olacak” diye düşündürebilir fakat o şuncacık şeyler sürekli hale gelip de alışkanlığa dönüştü mü, kenara koysanız birikim yapabileceğiniz miktarlarda parayı ziyan etmiş olursunuz.

Neden dürtüsel harcama yaparız?

New York merkezli bir finansal terapist ve koç olan Carrie Rattle, dürtüsel harcamaya insanın içindeki duyguları tetikleyecek bir dış uyaranın sebep olduğunu vurguluyor. Hayran olduğunuz bir ünlünün sürdüğü krem size, o kremi alırsanız onun gibi güzel olacağınızı düşündürür. Bütün arkadaşlarınız X kişinin konserine gidiyordur ve siz, o kişinin şarkılarını sevmemenize rağmen bilet alırsınız; çünkü sosyal çevrede kabul görmek istersiniz. “Patron çıldırdı” indirimleri ve kampanyaları, o an almak istemeseniz bile, bir daha bu fırsatı yakalayamayacağınızı hissettirir ve sizi acele etmeye teşvik eder.

Dış uyaranların sizi etkilemesine engel olamıyorsanız, daha da kötüsü, etkilediğinin farkında bile olmadan sürekli ihtiyaç dışı alışveriş yapıyorsanız, dürtüsel harcama sizde alışkanlık haline gelmiş olabilir. Bu noktada artık bir dış uyaran tarafından tetiklenmenize bile gerek yoktur; sırf can sıkıntısından bile alışveriş yapabilirsiniz.

Dürtüsel alışveriş alışkanlığı edinenler şunları yapma eğiliminde olurlar:

• Borçluyken bile harcamaya devam edebilirler.
• Harcama alışkanlıkları sosyal ilişkilerine zarar verebilir.
• Çalışmaları gerekirken alışveriş yapıp kariyerlerini riske atabilirler.
• Evleri tıka basa eşya ile doludur.
• Satın aldıkları çoğu şeyi kullanmazlar.
• Harcamaları konusunda yalan söyleyebilirler.

Dürtüsel harcamaya engel olmanın 5 yolu

1. Alışveriş listesine sadık kalın

Bir alışveriş listesi sadece deterjan almayı hatırlamanıza yardımcı olmaz. Aynı zamanda daha bilinçli ve daha az dürtüsel olmanıza da yardımcı olabilir. Listenizdeki her şeyi alarak ihtiyacınız olan bir şeyi unutmazsınız, listenin dışına çıkmayarak da ihtiyacınız olmayan bir şeye para saçmazsınız.

Listeye sadık kalmak, gömlek almak için bir mağazaya girdiğinizde gömlek reyonuna gidip başka hiçbir reyonu gezmeden çıkmanızı teşvik eder. Böylece rafların arasında gezinip sırf indirimli diye ihtiyacınız olmayan kravat ve aksesuarları alamazsınız.

2. Görme ve alma arasına zaman koyun

Rattle, “istek ve eylem arasında bir mola vermenizi” öneriyor. Bu benim de çok kullandığım bir taktiktir. İhtiyaç dışı bir şey gördüm ve aşırı beğendim, diyelim. Fotoğrafını çeker ve eve dönerim. Benzer bir ürünü daha uygun fiyata bulabilir miyim diye araştırırım. Aldıktan sonra ne kadar sık kullanabileceğimi, ne kadar işime yarayacağını düşünürüm. Bir hafta sonra, hala aklım o şeyde ise ve hala almak istiyorsam, o zaman gidip alırım. Fakat genellikle o şey her ne ise, bir hafta içinde çoktan unutmuş olurum. Aylar sonra telefonun hafızasını temizlemek için galeriye girene kadar da o fotoğrafını çektiğim şey aklıma bile gelmez.

3. Çevrimiçi alışverişin rahatlığını ortadan kaldırın

Modern teknoloji her alanda hayatımızı kolaylaştırıyor, satın alma da dahil. Bu kolaylığın önüne geçmek, görme ve alma arasında harcayacağınız zamanı arttırdığı için dürtülerinizin gücünü azaltacaktır. Kart bilgilerinizi kaydetmeyip her alışverişte bilgileri en baştan girmek, alışveriş uygulamalarının bildirimlerini kapatmak hatta mümkünse direkt uygulamayı kaldırmak, işe yarar çözümlerdir.

4. Neden alışveriş yaptığınızı düşünün

Ne zaman ve neden aşırı alışveriş yapma eğiliminde olduğunuzu düşünün. Takip ettiğiniz influencer’lardan etkileniyorsanız, takipten çıkın. Canınız sıkıldığında gezmek için alışveriş merkezine gidiyorsanız ve gezinirken gördüklerinizi alma eğilimindeyseniz, gezmek için başka bir yer aramaya başlayın. Belki de sosyal çevreniz sizi sürekli bir şeyler almaya itiyordur, çevrenizdeki insanları bir gözden geçirmeniz gerekiyordur. Ne de olsa, en çok vakit geçirdiğimiz insanların ortalamasıyız.

İhtiyaç dışı alışveriş yapmanızın altında yatan asıl sebep psikolojik de olabilir. Bu durumda profesyonel yardım almayı düşünebilirsiniz. Sebep her ne olursa olsun çözümü var. Çözüme giden ilk adım ise asıl sorunun farkında olmak.

5. Duygusal harcamayı ücretsiz bir aktiviteyle değiştirin

Diyelim ki dördüncü adımda neden dürtüsel alışveriş yaptığınızı düşündünüz ve sadece üzgünken gereksiz şeyler aldığınızı fark ettiniz. Bu durumda yapmanız gereken, size mutluluk veren şeyleri düşünüp listelemek ve alışveriş yerine koyabileceğiniz, para harcamanızı gerektirmeyen bir aktivite koymaktır. Örneğin, üzgün olduğunuzda alışveriş merkezine gitmek yerine, bir arkadaşınızla konuşmayı ya da ağaçların arasında yürümeyi tercih edebilirsiniz ya da sizi ne mutlu ediyorsa.

Ben kimim?

Ben bir birikim ve güvence danışmanıyım. İşim, insanların tasarruf ederek birikim yapmalarını ve bu birikimleri sayesinde gelecekte yaşayacakları maddi sıkıntılara karşı kendilerini güvence altına almalarını sağlamak. Birikim, yatırım, emeklilik planlaması, finansal güvence ve başka pek çok sorunuz için bana ulaşabilirsiniz. Sorularınızı yanıtlamaktan ve elimden geliyorsa yardımcı olmaktan memnuniyet duyarım.

Kaynaklar:

• https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/impulse-buying
• https://www.nerdwallet.com/article/finance/impulse-buying-definition

İlginizi çekebilir: Boş zamanlarınızda neler yapmaktan hoşlanırsınız: Edinmeniz gereken 5 hobi