Dopamin detoksu nedir: Dopamin detoksu hakkında tüm merak edilenler

Daha önce dopamin detoksu diye bir tanım duydunuz mu? Son zamanlarda popülaritesi giderek artan bir detoks var ama diyet içermiyor. Bazı insanlar, zevk veren iletişimlerden kaçınmanın dopaminin daha hızlı tükenmesine neden olabileceğini iddia ediyor. Ancak uzmanlar, dopaminin tam olarak böyle çalışmadığını söylüyor.

Huzur ve refahı artırmak amacıyla yapılan bu yeni detoks, sadece en sevdiğiniz yiyeceklerden uzak durmanız anlamına gelmiyor. Bunun yerine amacınız, zevk aldığınız aktivitelerin tamamından kaçınmak. Dopamin detoksu, Silikon Vadisi’nde çok popüler. Bu fikri savunan insanlar, kendilerine zevk veren her şeyden tamamen kaçınarak dopamin seviyelerini sıfırlamaya çalışıyor: Akıllı telefonlar, sosyal medya, Netflix, lezzetli yiyecekler, hatta cinsellik! Çünkü dopaminin coşkusuna ne kadar çok maruz kalırsak aynı etkiyi elde etmek için o kadar yüksek düzeyde uyarımın peşinde koşmamız gerektiğini düşünüyorlar.

California Üniversitesi, San Francisco’da (UCSF) Klinik Psikiyatri Profesörü olan Cameron Sepah, dopamin detoksunu denedi ve konuyla ilgili rehberinde şu cümlelere yer verdi: “Güçlü miktarda dopamin salınımını tetikleyen davranışlara (özellikle tekrarlayan bir şekilde) ara vermek, beynimizin kendini toparlamasına ve kendini yenilemesine olanak tanır.”

Peki işin gerçeği ne? Dopamin detoksu ne demek? Dopamin detoksu ne işe yarar, dopamin detoksu nasıl yapılır? Sorularınız ve yanıtları için okumaya devam edin.

Dopamin nedir?

Dopamin diyeti (dopamin detoksu) için önce dopamini anlamak gerek. Dopamin beyinde üretilen bir nörotransmitterdir. Temel olarak, nöronlar arasında kimyasal bir haberci görevi görür.

Örneğin, en sevdiğiniz tatlının ev yapımı çikolata parçacıklı kurabiye olduğunu varsayalım. Onların pişerken kokusunu aldığınızda veya fırından çıktıklarını gördüğünüzde beyniniz dopamin salgılayabilir. Onları yediğinizde ise dopamin seli bu özlemi güçlendirir ve gelecekte onu tatmin etmeye odaklanır. Bu bir motivasyon, ödül ve pekiştirme döngüsüdür.

Bir düşünün; siz bütün gün o kurabiyeleri özlerken bir konferans görüşmesi nedeniyle iş arkadaşlarınız sizi üzüyor. Hayal kırıklığınız dopamin seviyenizi düşürebilir ve ruh halinizi bozabilir. Ayrıca çikolatalı kurabiye isteğinizi de artırabilir. Muhtemen onları şimdi daha çok istiyorsunuz.

Dopamin “iyi hissetme” işlevinin yanı sıra vücudumuzda birçok farklı işlevde de yer alır. Bunlardan bazıları şunlardır:

• Kan akışı
• Sindirim
• Yönetme işlevi
• Kalp ve böbrek fonksiyonu
• Hafıza ve odak
• Ruh hali ve duygular
• Motor kontrolü
• Ağrı işleme
• Pankreas fonksiyonu ve insülin regülasyonu
• Zevk ve ödül arama davranışı
• Uyku
• Stres tepkisi

Dopamin detoksu ne demek? Dopamin detoksu nasıl yapılır?

Dopamin nedir kavradıktan sonra, dopamin diyeti nedir açıklayalım. Bu ifade size zevk veren şeylerden bir süreliğine tamamen uzaklaşmanız anlamına geliyor. Peki bilimin buna yorumu ne? Dopamin diyeti yapanlar yaşamlarına daha motive bir şekilde mi geri dönüyor?

Uzmanların bu soruya yanıtı: “Belki”. Ama bu, insanların düşündüğü nedenlerden kaynaklanmıyor. Michigan Üniversitesi’nde psikoloji ve sinirbilim uzmanı olan Dr. Kent Berridge’e göre, uyarıcı bir aktiviteye (veya hepsine) ara vermek dopamin sistemini günlük yaşamda olduğu gibi tekrar tekrar çalıştırmayı bırakaca ancak sıfırlamayacaktır. Yani bu, zihninizi boşaltmanız ve her zamanki zevklerinizden artık daha fazla zevk alacağınız anlamına gelmez. Hatta zevki artırmak için dopamin seviyelerini sıfırlamaya çalışmak, ilk etapta dopaminin nasıl çalıştığının yanlış anlaşılmasına neden olabilir. Bir süre önce dopaminin sadece bir zevk kimyasalı olduğu düşünülüyordu. Ancak araştırmacılar artık onun nasıl çalıştığını ve nüanslarını daha iyi biliyorlar.

Motivasyon için dopamin detoksu işe yarar mı?

Dopamin, beyinde motivasyonla ilgili bir kimyasaldır -bu nedenle bağımlılık tedavisini tartışmanın önemli bir parçasıdır- ancak aslında bundan biraz daha karmaşıktır. Çünkü beynimizde daha büyük bir ödül sisteminin parçasıdır.

Ödül söz konusu olduğunda iki şey hissederiz: İstemek ve sevmek. Bir şeyi sevmek ve istemek ayrı ayrı belirlenir; istekten ise dopamin sorumludur. Bu ikili sistemi yıkmak için bir mesaj bildirim sesi örneğini düşünün. Sesi duyuyorsunuz ve mesajda ne yazdığını görmek istiyorsunuz. Bunun nedeni, bildirim sesinin dopamini tetiklemiş olmasıdır. Sonuçta metin size mutluluk getiren bir mesaj olmayabilir. Bunları beğensek de beğenmesek de aslında dopamin sistemleri için mükemmel küçük tetikleyiciler.

Bununla birlikte, telefonumuza gelen bir mesaj sesinin dopamini tetiklemesi heyecan verici olabilirken çok ileri giderse dikkat dağıtıcı ve üzücü olabilir. “Sürekli bir arzu durumunu yeniden tetikleyen” veya başka bir sabit dopamin kaynağı olan sosyal medya tarafından çekildiğinizi hissediyorsanız; kendinizden uzaklaşmak veya kaynaktan kaçmak istemeniz gayet anlaşılabilir.

Dopamin detoksu ne işe yarar?

Tüm bu bilgilerden sonra hala dopamin diyeti ne işe yarar merak ediyor musunuz?

Pek çok insan, ister yalnızlık ister aşırı yemek olsun, iyi hissettirmeyen bir duyguya neden olan kötü alışkanlıklardan kurtulmanın yollarını arıyor. Maalesef dopamin diyeti, bunun kesin çözümü değil. Yine de kötü alışkanlıklarınıza karşı koymanın önemli bir unsuru olabilir.

Uzmanlar bu konuda aşırıya kaçmadığınız sürece dopamin detoksunun harika bir strateji olduğunu düşünüyor. Aslında, istenmeyen bir alışkanlığa karşı nasıl başarılı bir şekilde direnileceğine dair yapılan araştırmalar, “bir partide tatlı tepsisini görmek ve tatlılardan uzak durmayı seçerek yanlarından geçip gitmek” gibi somut bir davranışın çok etkili olduğunu göstermekte. Yine de yanımızdan öylece geçip gitmesini ve bizi daha fazla baştan çıkarmamasını isteyemeyiz.

Bu tür baştan çıkarmalar, olumsuz duygular veya davranışlarla uğraşmak, dopamin detoksundan biraz farklı. Bunu yapabilmek için farkındalık pratiği yapmayı deneyebilirsiniz. Çünkü farkındalık, siz günlük hayatın tadını çıkarırken her gün karşılaşacağınız zor şeylerle başa çıkmanın yollarını bulmanıza yardımcı olabilir.

Farkındalık alıştırması yapmak için bir daha canınız sıkıldığında ve sosyal medyada zaman öldürmek için telefonunuza uzandığınızda, duraklayın ve ne düşündüğünüzü, vücudunuzun nasıl hissettiğini not edin. Ardından yürüyüş yapmak veya çay yapmak gibi yapacak başka bir şey bulun. Yine nasıl hissetiğinize bakın. Aradaki farkı somut bir şekilde görmek, istemediğiniz o davranışı değiştirmenize yardımcı olabilir.

Yani, dopamin detoksu yapanlar haklı mı?

Sonuçta çoğumuz akıllı cihazların ve nesnelerin hakimiyetiyle geçen bir yaşamın içindeyiz. Tüm bunlar bize zaman zaman kolay yoldan elde edebileceğimiz zevkler, dopamin salgılatan ödül kaynakları oluyor. Aldığımız bu anlık keyif, rahatsız olsak bile bu eylemleri sürdürmemizi veya daha fazla zaman harcamamızı sağlıyor. Bir düşünün, yaşamın geneli için bu yorum geçerli olmasa da bazı eylemlerinizin sizi kısa vadede mutlu etse de uzun vadede ruhsal bir tatminsizliğe yol açtığını fark edeceksiniz. Bu kısır döngüden kurtulmak için dopamin detoksunu deneyebilir, hissiyatınızı gözlemleyerek rahatsızlık veren alışkanlıklarınızı, hatta bağımlılıklarınızı yeni davranışlarla değiştirebilirsiniz.

İlginizi çekebilir: Dopamin seviyelerinizi yükselterek yorgunluk ve isteksizlikten kurtulmanın 22 yolu