Daha önce herhangi bir konuya karşı tutumunuzu değiştirdiğiniz zaman otomatik olarak diğer davranışlarınızın da değiştiği bir durumun içinde bulundunuz mu? Eğer bu soruyu olumlu cevaplıyorsanız domino etkisini deneyimlemiş olduğunuzu belirtebiliriz. Bu yazımızda, domino etkisinin ne olduğunu ve bu etkinin günlük hayatı olumlu etkileyen kurallarını sizlerle paylaşacağız.
Domino etkisi nedir?
Domino teorisi olarak da bilinen domino etkisi, ismini domino taşlarından alıyor. Domino taşlarının devrilirken yanlarındaki taşların da devrilmesine sebep olan hareketi, bu etkinin somut bir şekilde açıklanmasını sağlıyor. Domino etkisi, bir olayın başka bir olayı tetiklemesiyle başlıyor ve tetiklenerek ortaya çıkan her olay, yeni bir olayı başlatıyor. Bu kavram, genellikle birbirine bağlı olaylardan veya durumlardan herhangi birinin meydana gelmesinin, diğerlerinin de otomatik olarak ortaya çıkmasına yol açacağını belirtiyor.
Olaylar ve durumlar arasındaki zincirleme bir reaksiyonu açıklayan bu etki, pek çok farklı sektörde kendisini belli ediyor. Örneğin, COVID-19 pandemisi domino etkisi olarak düşünülebilir. Bu virüs, ilk olarak Çin’in Vuhan bölgesinde ortaya çıktı ve daha sonra neredeyse Dünya üzerindeki tüm ülkelere yayıldı. COVID-19 hastalığına yakalanan ilk insan, zincirleme reaksiyon yaratarak farklı bireylerin bu virüsü birbirine yaymasına dolaylı yoldan sebep oldu. COVID-19 pandemisine benzer şekilde, ekonomik kriz gibi olumsuz durumlar da domino etkisi olarak adlandırılabiliyor. Bu örnekler, bu etkinin sadece negatifliğe yol açtığını düşündürtse de bu kavramı öne çıkartan olumlu deneyimler de bulunuyor. Bir insanın bir iyilik yapması ve bu insanın çevresindekilerin bu iyilik hareketine dahil olması bu etkinin en pozitif örneği olarak açıklanabilir. Ayrıca, eski teknolojik buluşların yeni teknolojik gelişmeler için birer kaynak olması ve doğru bilgilerin diğer insanlarla paylaşılması da olumlu domino etkisi örnekleri arasında yer alıyor.
Domino etkisi hangi mekanizmalarla gerçekleşir?
Uzmanlara göre, ilk defa Soğuk Savaş döneminde ortaya atılan domino etkisinin altında iki temel neden yatıyor. İlk neden, günlük hayatta yaptığımız aktivitelerin birbiriyle olan bağlantısına dayanıyor. Yaşam sistemlerinde olduğu gibi insan davranışları arasında da bağlantılar bulunuyor ve bu bağlılık gündelik alışkanlıkların ve faaliyetlerin birbirleriyle ilişkilerini açıklıyor. Hayatın bir alanında verilen karar sonucunda başka bir alan etkilenebiliyor. Örneğin, uzun süredir düzenli olarak sigara içen birisinin sigarayı bırakma kararı onun hem sağlıksal hem de maddi açıdan güçlenmesini sağlıyor. Bu basit örnek, bir bağımlılığa karşı alınan kararın sağlıktan bütçeye kadar her şeyi etkileyebildiğini göstererek domino etkisini somutlaştırıyor.
Domino etkisinin oluşmasının bir diğer nedeni de insan davranışlarının temel ilkeleri arasında yer alan taahhüt ve tutarlılığa dayanıyor. Bu ilkeye göre, bir insan bir defa bir taahhütte bulunup bu taahhüttü tutarlı bir şekilde uygularsa ileride benzer davranışları tekrarlamaya başlar. Bu ilke, yeni davranışlar içeren bir serinin başlamasını sağladığı gibi var olan kişisel inançların değişiklik geçirmesine de yol açabiliyor. Böylesine önemli bir tesiri olan taahhüt ve tutarlılık ilkesinin domino etkisinin bir geliştiricisi olduğu ifade ediliyor.
Domino etkisinin pozitifliğe götüren kuralları nelerdir?
Hem olumsuz durumların hem de olumlu olayların gerçekleşmesini sağlayan domino etkisi, sadece karşılaşılan bir fenomen değil. Bir başka deyişle, bizler de bir başlatıcı konumuna gelerek bu fenomeni ortaya çıkartabiliyoruz. Bu sayede, başarılı durumların/olayların gerçekleşmesi için bir kapı aralayabiliyoruz.
Günlük hayatınızın olumlu bir yöne sapmasını sağlayacak zincirleme bir reaksiyon başlatmak istiyorsanız ilk olarak sizi en çok motive eden şeylere odaklanmalısınız. Örneğin, güneşin doğuşunu izlemek veya evden çıkmadan önce enerji veren 10 dakikalık sabah yogası yapmak motive edici eylemleriniz arasında yer alabilir. Motivasyonunuzu yükselten faaliyetleri bir rutin haline getirerek her gün tutarlı bir şekilde uygulamalısınız. Bu esnada, faaliyetler arasındaki geçiş hızınızı koruyarak hiçbir eylemi atlamamaya özen göstermelisiniz. Eğer yeni alışkanlıklarınızı hayata geçirirken zorlandığınızı hissederseniz bu eylemleri küçültebilirsiniz. Örneğin, sabahları yaptığınız motivasyon yükseltici yoganın süresi size uzun geliyorsa bu süreyi kısaltabilirsiniz. Domino etkisi sonuçlardan ziyade ilerlemeye odaklandığı için küçük adımlarla da yola devam edebilirsiniz.
“Bir davranışı asla değiştiremezsiniz. Davranışlarımız birbirine bağlıdır, bu nedenle bir davranışı değiştirdiğinizde diğer davranışlarınız da değişir”. -Brian Jeffrey Fogg
İlginizi çekebilir: Kendimizi iyileştirerek dünyayı iyileştirebilir miyiz?