Domates vitaminler, mineraller, antioksidanlar ve bitkisel bileşenler bakımından çok zengin ve bunların sağlığa da çeşitli faydaları bulunuyor. Araştırmalara göre bu besinler kalp hastalıkları ve kanser başta olmak üzere pek çok rahatsızlığa karşı koruma da sağlayabiliyorlar.
Bu nedenle domates çorbası tüketmek domatesin sağlığa faydalarının büyük kısmını elde edebilmek için lezzetli bir yöntem olabilir. Sıcak ve zengin bir domates çorbası hem yazın hem de kışın içinizi ısıtacaktır.
Önemli not: Bu yazıda yer verilen tüm bilgi ve öneriler bilimsel destekli makaleler baz alınarak, genel bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup herhangi bir uzman tavsiyesi içermemektedir. Her bireyin beslenme ihtiyaçları ve çeşitli besin gruplarına gösterdiği tolerans ve hassasiyet kendi metabolizma işleyişine göre farklılıklar gösterebilir. Olası risk durumlarına karşın sağlığınızı ilgilendiren her türlü konuda mutlaka uzman görüşüne başvurun.
Çok besleyicidir
Domatesin kalorisi görece düşüktür ancak besinler ve faydalı bitkisel bileşenler bakımından bir o kadar da zengindir.
Bir tane büyük ve 182 gram tutan çiğ domatesin besin profili şöyledir:
- Kaloriler: 33 kcal
- Karbonhidrat: 7 gram
- Lif: 2 gram
- Protein: 1.6 gram
- Yağ: 0.4 gram
- C vitamini: Günlük ihtiyacın %28’si
- K vitamini: Günlük ihtiyacın %12’si
- A vitamini: Günlük ihtiyacın %8’i
- Potasyum: Günlük ihtiyacın %9’u
Domates aynı zamanda likopen adı verilen karotenoidler bakımından da zengindir ve günlük ihtiyacın %80’ini karşılar.
Likopen domatese karakteristik parlak kırmızı rengini veren pigmenttir. Aynı zamanda sağlığa faydalarının da sebebi olabilir ve çeşitli kronik hastalıklara karşı koruyucu etkinin potansiyelini arttırabilir.
İlginç şekilde araştırmalara göre beden likopeni piştiği zaman daha kolay absorbe ediyor. Isı uygulanması onun emilim hızında artış sağlıyor olabilir.
Domates çorbası pişmiş domatesten yapıldığı için bu bileşen bakımından mükemmel bir kaynak olur.
Antioksidanlar bakımından zengindir
Antioksidanlar oksidatif stresin zararlı etkilerini ortadan kaldıran bileşenlerdir. Bu hasar bedende birikim yapan serbest radikaller adı verilen moleküllerden kaynaklanır.
Domates çorbası mükemmel bir antioksidan kaynağıdır ve bunlar arasında likopen, flavonoidler, C ve E vitaminleri gibi pek çok farklı bileşen vardır.
Antioksidan tüketmenin daha düşük kanser ve inflamasyonla bağlantılı hastalık riski vardır. İnflamasyonun obeziteden kalp hastalıklarına kadar pek çok bağlantısı vardır.
Buna ek olarak araştırmalara göre C vitamini ve flavonoidlerin antioksidan eylemleri tip-2 diyabet, kalp hastalıkları ve beyin hastalıklarına karşı koruma sağlayabilir.
E vitamini C vitamininin antioksidan etkilerinin güçlendirilmesine de yardımcı olur.
Kanser karşıtı özellikleri olabilir
Domatesin kanser karşıtı özellikleri uzun zamandır araştırılıyor çünkü likopen içeriği hayli yüksek. Bu etki özellikle prostat ve meme kanserine karşı görülebilir.
Prostat kanseri, küresel olarak beşinci en önde gelen ölüm sebebi ve erkeklerde en çok görülen ikinci kanser türü.
Çeşitli çalışmalarda özellikle pişmiş domatesten yüksek likopen alımı ile prostat kanseri riskindeki azalma arasında doğrudan bağlantı görülmüştür.
Araştırmalara göre likopen kanser hücrelerinin ölümünü sağlayabiliyor ve anti-anjiyogenez adı verilen bir mekanizma ile tümör gelişimini de yavaşlatabiliyor.
Karotenoidlerin yüksek düzeyde tüketimi meme kanseri riskinde %28 azalma ile bağlantılı. Bu karotenoidler arasında alfa karoten, beta karoten ve likopen de bulunuyor.
Bu sonuçlar umut vadediyorlar ancak likopene dair kanıtlar henüz onun bir kanser karşıtı ilaç olarak kullanılmasını destekleyecek kadar iyi düzeyde değiller.
Araştırmalara göre likopenin antioksidan kapasitesi kemoterapi ve radyasyon terapisiyle etkileşime girmesine de sebep olabilir.
Sağlıklı bir cilt ve görme sağlar
Güzel bir domates çorbası hem cildinize hem de gözlerinize fayda sağlayabilir.
Cilt sağlığı söz konusu olduğunda beta karoten ve likopenin büyük etkisi vardır çünkü bunlar UV ışınlarını emerek cildin onlara karşı direncini arttırırlar. Örneğin araştırmacılar bir çalışmada 149 sağlıklı yetişkine 15 mg likopen, 0.8 mg beta karoten ve bazı diğer antioksidanlar içeren takviyeler vermişler. Çalışmaya göre takviye alan grubun UV hasarına karşı direnci ciddi bir artış göstermiş.
Ancak araştırmalar onun cilde fayda sağladığını gösterseler de, bu durum güneşe koruma olmaksızın çıkabileceğiniz anlamına gelmiyor.
Domates gibi gıdalarda karotenoidler ve A vitamini bol olduğundan göz sağlığına da fayda sağlayabilir. Domates tüketmenin yaşla birlikte görme kaybına sebep olan yaşa bağlı makula dejenerasyonuna karşı koruma sağlayabildiği belirtiliyor. Ancak onun bu pozitif etkileri temel olarak antioksidan özelliklerinden kaynaklanıyor ve böylece makula bölgesindeki oksidatif stresin azalmasını sağlıyor.
Buna ek olarak beden beta karoteni retinole dönüştürüyor ve bu bileşen görme için önemlidir.
Kemik sağlığını iyileştirir
Osteoporoz kemiklerde kırılganlığa ve çatlaklara sebep olan kronik bir hastalıktır. Menopoz sonrasında ortaya çıkan en önemli komplikasyonlardan birisi olarak görülüyor.
Çalışmalara göre likopen kemik metabolizmasını düzenleme konusunda önemli bir rol oynuyor ve kemik mineral yoğunluğunun azalmasını sağlayarak çatlak riskini azaltıyor.
Kemik metabolizmasının diğer unsurları arasında osteoblast ve osteoclast adı verilen hücreler arasındaki denge de bulunuyor. Osteoblastlar kemik yapmaktan, osteoclastlar ise kemiklerin parçalanması ve emilmesinden sorumlular.
Hayvan deneylerine göre likopen osteoblast aktivitesini canlandırıyor ve böylece kemik yapımına katkıda bulunuyor.
Kalp hastalıklarının riskini azaltabilir
Domates ürünlerinin bol tüketimi toplam ve kötü kolesterolde azalma sağlayabiliyor ve bunlar kalp hastalıkları için iki temel risk faktörüdür. Bu etkiler domatesin içerisindeki likopen ve C vitamini içeriğinden kaynaklanıyorlar.
Hem likopen hem de C vitamini kötü kolesterolün oksidasyonuna engel oluyor. Kötü kolesterolün oksidasyonu damar tıkanıklığı için bir risk faktörüdür.
Likopen bağırsaklardaki kolesterol emilimini de azaltıyor ve bedendeki iyi kolesterolün işlevlerini iyileştiriyor.
Buna ek olarak domateste bulunan karotenoidler tansiyonu düşürmeye de yardımcı oluyorlar. Yüksek tansiyon da kalp hastalıkları için bir risk faktörüdür.
Erkeklerde doğurganlığı etkileyebilir
Oksidatif stres erkeklerde kısırlık için temel bir sebeptir. Sperm miktarını ve hareketliliğini etkileyen sperm hasarına sebep olabilir.
Araştırmalara göre likopen takviyeleri almak bir kısırlık tedavisi yöntemi olabiliyor. Çünkü likopenin antioksidan özellikleri daha sağlıklı ve bol miktarda sperm üretimine olanak tanıyabiliyor.
44 kısır erkekle yapılan bir çalışmada domates suyu veya çorbası gibi ticari domates ürünleri tüketmenin kandaki likopen miktarını ciddi oranda artırdığı ve sperm hareketliliğinde artış sağladığı görülüyor.
Buna ek olarak bir hayvan deneyinde likopenin radyasyon terapisi kaynaklı hasarı da önleyebildiği görülüyor. Bu hasar genellikle azalan sperm sayısı olarak kendini gösteriyor.
Bağışıklığı güçlendirir
Bazı kültürlerde domates çorbası soğuk algınlığına karşı kullanılıyor. C vitamini ve karotenoid içeriği bağışıklık sisteminizi uyarabilir.
Araştırmalara göre C vitamini soğuk algınlıklarının süresini kısaltıyor ve belirtilerin de daha hafif olmasına yardımcı oluyor.
Bilimsel olarak kanıtlanmamış diğer faydaları
Bazıları domates çorbasının başka faydaları da olduğunu belirtiyor ancak bunlara dair bilimsel bir kanıt yok.
- Saç uzamasını destekler: Bir büyük domateste 1.6 gram kadar protein vardır ve bu çok bir miktar değildir. Bu nedenle domatesin saç gelişimini desteklemek için yeterince protein içermesi düşük bir ihtimaldir ancak başka bir bileşen vasıtasıyla saç uzamasını destekleyebilir.
- Yağlanmayı azaltmak: Yağ yakmak için kalori eksiğinizin olması gerekir. Domates çorbası kalori alımınızı azaltmaya yardımcı olabilir ancak kendi kendine yağ yaktırmaz.
- Kilo vermeyi destekler: Çorba tüketiminin daha düşük beden ağırlığı ile bağlantısı görülmüştür. Bunun sebebi tüm çorbaların ki buna domates çorbası da dahil, yağ alımını azaltmaya yardımcı olmasıdır.
Dezavantajları
1. Reflüyü tetikleyebilir
Domates tüketimi güvenli olsa da bazen reflüyü tetikleyebilir.
Reflü sahibi 100 kişiyle yapılan bir çalışmada domatesin katılımcıların yarısında reflüyü tetiklediği görülmüş.
Reflü en yaygın rahatsızlıklardan bir tanesi ve belirtileri arasında mide yanması, yutkunma zorluğu ve göğüs ağrısı da bulunuyor.
Tedavisinde genellikle tetikleyici gıdalardan kaçınmak bulunuyor ve bu nedenle reflünüz varsa domates çorbasından kaçınmak isteyebilirsiniz.
2. Tuz içeriği yüksektir
Özellikle konserve halinde alınan çorbalarda tuz içeriği yüksek olur ve bu de hem çocuklarda hem de yetişkinlerde yüksek tansiyona sebep olabilir.
Bu nedenle hazır yapılmış domates çorbası tükettiğiniz zaman başka kaynaklardan daha az tuz tüketmeyi tercih edebilirsiniz.
Bunun yanında genellikle üzerine kaşar peyniri rendeleyerek veya krema ekleyerek hazırlandığı için yağ içeriği artabilir ve bu da kilo alımına sebep olabilir. Dolayısıyla evde kendiniz yaparken hem tuz hem de yağ konusunda daha dikkatli olabilirsiniz.
Sonuç olarak domates çorbasının kanserle savaş, doğurganlığı arttırma, kalp, cilt ve kemik sağlığını iyileştirme gibi pek çok faydası bulunuyor ve bunlar temel olarak domatesin içindeki bitkisel bileşenlerden kaynaklanıyorlar.
Ancak domates çorbasının yağ yaktırdığı veya saç uzattığına dair iddiaların henüz bir kanıtı yok. Reflünüz varsa iyi bir tercih de olmayabilir. Evde kendiniz hazırlarsanız yağ ve tuz içeriği konusunda daha kontrollü olabilirsiniz.
Önemli not: Bu yazıda yer verilen tüm bilgi ve öneriler bilimsel destekli makaleler baz alınarak, genel bilgilendirme amaçlı hazırlanmış olup herhangi bir uzman tavsiyesi içermemektedir. Her bireyin beslenme ihtiyaçları ve çeşitli besin gruplarına gösterdiği tolerans ve hassasiyet kendi metabolizma işleyişine göre farklılıklar gösterebilir. Olası risk durumlarına karşın sağlığınızı ilgilendiren her türlü konuda mutlaka uzman görüşüne başvurun.
Kaynak: healthline
İlginizi çekebilir: Mevsim meyve ve sebzeleriyle hazırlayabileceğiniz içecek ve çorba tarifleri