Giydiğimizde kendimizi anında iyi hissettiren bir gömlek, rahatlığıyla mutluluk veren uçuş uçuş bir elbise ya da aynadaki yansımamıza kocaman gülümsememizi sağlayan şık bir takım… İyi görünmenin iyi hissetmekle kesinlikle bir ilişkisi var. Ancak günümüzde moda endüstrisinin dünyayı en çok kirleten ikinci sektör olduğunu düşünecek olursak, giydiklerimizin ‘gerçekten iyi hissettirebilmesi’ için artık yalnızca ‘bize’ ne hissettirdiği değil, doğayı nasıl etkilediği üzerine de düşünmemiz ve sürdürülebilir, kaliteli, doğaya dost seçimler yapmamız gerekiyor.

Son yıllarda sıkça duyduğumuz sürdürülebilir moda kavramı; hızlı moda anlayışına karşıt olarak ortaya çıkan ve modaya bakış açısında ekolojik bütünlük ve toplumsal adaleti odağına alan bir yaklaşım. Amacı modanın çevreye verdiği tahribatı azaltmak, adil ve güvenli çalışma ortamı sunmak ve kaliteli, uzun süre kullanılabilir ve sağlam ürünler üretmek olan sürdürülebilir moda yaklaşımında, üretimde çevreye zarar veren kimyasalların kullanımının ve su tüketiminin azaltılması hedeflenirken, toprağı, hayvanları ve işçi haklarını korumak da önceliklendiriliyor. 

Hem doğa, hem hayvanlar, hem moda sektörü çalışanları, hem de kendimiz için daha ‘adil’ seçimler yapabilmek yani modanın sürdürülebilir olmasına katkıda bulunabilmek için; geri dönüşüm ve ileri dönüşüm yapmak, sahip olduğumuz kıyafetleri uzun süre kullanmak, trendlere değil stilimize yönelik seçimler yapmak, ikinci el ürünlere şans vermek ve etik ve adil üretimi benimseyen sürdürülebilir moda markalarını desteklemek, kullanabileceğimiz yöntemler arasında. Kişisel olarak atabileceğimiz en etkili adımlardan biri ise alışverişlerimizde sürdürülebilir kumaşlardan üretilmiş ürünlere yönelmek.

Doğa dostu ve sürdürülebilir kumaş ne demek?

Sürdürülebilir kumaş tanımı, doğa dostu yöntemlerle, doğal ya da geri dönüştürülmüş materyallerden üretilen, üretiminden yok oluşuna kadarki tüm aşamalarda çevresel etkileri minimum olan kumaşları kapsıyor. Kumaş üretiminde kullanılan sürdürülebilir yöntemler, üretim atıklarının ve emisyonun azaltılması, su kaynakların korunması gibi pek çok konuda endüstrinin çevreye verdiği zararı azaltıyor.

Neden doğa dostu kumaşlar?

Sürdürülebilir ve etik modanın, kumaş seçimiyle başladığını düşünüyorsanız, pek de yanılmıyorsunuz. Çünkü ‘kumaş’ların arkasında kumaşın hammaddesinin üretimi, işlenmesi, dönüştürülmesi ve tüm bu aşamalardaki su tüketimi, açığa çıkan mikroplastikler, sera gazı emisyonları ve katı atık sahaları gibi üzerine düşünmemiz gereken pek çok konu var.

Sürdürülebilir kumaşlar, üretimde kullanılan kaynak miktarı ve ürünün yaşam döngüsü analizi üzerinden değerlendiriliyor. Kumaşların yalnızca üretilirken değil, kullanım, yıkama ve atığa dönüşme aşamaları düşünüldüğünde herhangi bir kumaşı %100 sürdürülebilir olarak nitelendirmek mümkün olmasa da; yukarıda anlattığımız yaklaşımı benimseyerek üretilen kumaşlar sürdürülebilir kumaşlar olarak adlandırılıyor. 

Sürdürülebilir ve doğa dostu kumaşlar

Sürdürülebilir ve doğa dostu kumaşlar, kendi içlerinde doğal, organik, sentetik, yarı sentetik, vegan ve navegan olarak ayrılıyor. Bu sınıflandırmalara göre ayrılan kumaşların listesini aşağıda, kumaş özelliklerini ve sürdürülebilir/doğa dostu sertifikasyonlarının detaylarını ise yazının devamında bulabilirsiniz.

• Doğal ve vegan, sürdürülebilir kumaşlar: Organik pamuk, Geri dönüştürülmüş pamuk, Organik kenevir, Organik keten, Organik bambu, Mantar
• Sentetik, vegan sürdürülebilir kumaşlar: ECONYL, Geri dönüştürülmüş polyester
• Yarı sentetik sürdürülebilir kumaşlar: Liyosel (Lyocell), Modal, Bambu liyosel
• İnovatif sürdürülebilir kumaşlar: EcoVero, Pinatex, Kombucha Mantası derisi (Scoby leather), S-Cafe, Qmonos, Brewed protein, Elma derisi (Apple leather), Woocoa, Kupro/Kupra (Cupro), QMILK
• Hayvancılıkla üretilen doğal kumaşlar: Koyun yünü, Merinos yünü, Alpaka yünü, Kaşmir, Deve tüyü, Yak yünü, Geri dönüştürülmüş ya da bitkisel tabaklanan deri, Kaz tüyü, İpek (Önemli Not: Bu kategorideki kumaşlar çoğunlukla doğal ve çevre dostu kumaşlar olsa da, üretim ve elde edilme yöntemleri hayvanlara dost olmayabiliyor.)

Doğal ve vegan, sürdürülebilir kumaşlar

1. Organik pamuk

Üretiminin herhangi bir aşamasında tarım ilacı, böcek ilacı, sentetik gübre ve kimyasal kullanılmayan organik pamuk, var olan en doğa dostu kumaşlardan biri. Organik pamuk üretimi, konvansiyonel pamuk üretimine oranla %62 daha az enerji ve %88 daha az su harcıyor. Sürdürülebilir ve etik pamuk kumaş sertifikasyonunda, kimyasalsız üretim, makinesiz hasat, final ürünün kimyasalsız oluşu, çiftçiler için adil ödeme ve güvenli çalışma alanları sağlamak gibi kriterler bulunuyor.

Organik pamuk sertifikaları: USDA-CertifiedOrganic, Global Organic Textile Standard (GOTS), Better Cotton Standard, Fair Trade, Bluesign, Oeko-Tex 100

2. Geri dönüştürülmüş pamuk

Özellikle yavaş moda (slow fashion) markaları tarafından sıkça tercih edilen geri dönüştürülmüş pamuk, etik ve sürdürülebilir pamuktan üretilmiş olan tekstil ürünleri, tüketici atıkları ya da endüstri atıkları dönüştürülerek üretiliyor. Geri dönüştürülmüş pamuğun en iyi yanlarından biri, atıkların, atık sahalarında birikmesinin önüne geçiliyor olması.

Geri dönüştürülmüş pamuk sertifikaları ve standartları: Global Recycle Standard (GRS), Recycled Content Standard (RCS), Oeko-Tex 100

3. Organik kenevir

Organik kenevir, var olan en doğa dostu kumaşlardan biri. Organik kenevir üretiminde, organik pamuğa oranla daha az suya ihtiyaç duyuluyor. Diğer yandan karbon negatif bir bitki olan kenevir, atmosferden karbondioksit emiyor ve ‘bitkisel arıtım’ sayesinde yetiştirilmesi toprak için de sağlıklı. Doğaya dost organik kenevir, aynı zamanda cildimize de dost: Doğal bir güneş koruyucu ve antimikrobiyal.

Organik kenevir sertifikaları ve standartları: USDA-Certified Organic, Global Organic Textile Standard (GOTS), Organic Content Standard (OCS), Oeko-Tex 100, Bluesign

4. Organik keten

Sürdürülebilirlik açısından neredeyse kenevirle aynı özellikleri taşıyan keten; oldukça hafif ve nefes alan bir kumaştır ve ev tekstilinden kıyafetlere pek çok alanda kullanılır. Keten kumaşın üretildiği kendir bitkisi de yetişirken çok az tarım ve böcek ilacına ihtiyaç duyar ancak maddi olarak kenevir kadar yüksek getirili değildir.

Organik keten sertifikaları ve standartları: USDA-Certified Organic, Global Organic Textile Standard (GOTS), Organic Content Standard (OCS), Oeko-Tex 100, Bluesign

5. Organik bambu (Bambu keten)

Bambu hasatı yapılırken, bambu bitkisi tamamen öldürülmez. Böylelikle ‘dünyanın en hızlı büyüyen bitkileri’nden biri olan bambu, büyümek için fazla bir şeye ihtiyaç duymaz ve kendini hızla yenileyebilir. Mekanik olarak işlenen organik bambu kumaşlar, oldukça sürdürülebilir ve doğa dostudur. Ancak üretiminde bambunun yanı sıra bolca kimyasal kullanılan viskoz ve rayon gibi kumaşlar; sürdürülebilir, organik bambu ile karıştırılmamalıdır.

Organik bambu sertifikaları ve standartları: Forest Stewardship Council, USDA-Certified Organic, Global Organic Textile Standard (GOTS), Organic Content Standard (OCS), Fair Trade, Oeko-Tex 100, Bluesign

6. Mantar

Mantar artık yalnızca pano üretiminde kullanılmakla kalmıyor; özellikle vegan çanta ve ayakkabılar için sıkça tercih ediliyor. Mantar meşesinden üretilen mantarı elde edebilmek için ağacın kabuğunu tıraşlamak yeterli. İşin güzel yanı, mantarın üretimi için gereken kısım tıraş edildiğinde ağacın ömrü uzuyor ve ağaç bu kabuğu yeniden oluşturmak için çalışırken normaldendaha fazla karbondioksit kullanıyor. Tıraşlanan kabuklar güneşte kurutulduktan sonra ıslatılarak kullanılmaya uygun hale getiriliyor.

Vegan, sentetik sürdürülebilir kumaşlar

1. Econyl

Econyl, geri dönüştürülmüş naylonun diğer adı. Geri dönüştürülmüş naylon olan ‘econyl’. Tam da bu noktada naylonun doğa dostu olup olmadığını sorgulayabilirsiniz. Ne var ki econyl  üretilirken, okyanuslardan toplanan plastikler, kullanım ömrü dolmuş balık ağları ve atık kumaşlar kullanılıyor ve dönüştürülüyor. Hissi ve işlevi naylonla aynı olsa da, üretiminde naylon kadar fazla suya ihtiyaç duyulmuyor. Econyl, mayo üretiminde doğa dostu bir yaklaşımı mümkün kılıyor olsa da, su yollarındaki mikroplastiklerin küçük de olsa bir kısmının sorumlusu olduğunun altını çizmekte fayda var.

Econyl sertifikaları ve standartları: Global Recycle Standard, Recycled Content Standards (RCS), Oeko-Tex 100

2. Geri dönüştürülmüş polyester (rPET)

Tek kullanımlık plastikler çevremizi mahvederken, sorumluluk sahbi pek çok marka bu zararı en aza indirebilmek için plastik çanta, şişe ve tekstil ürünlerine ikinci bir şans vermek için çalışıyor ve oldukça çok yönlü olan geri dönüştürülmüş polyesteri, farklı formlardaki kumaşlara dönüştürüyor. PET, geri dönüştürülmemiş polyestere oranla daha doğa dostu olsa da; henüz doğada çözünüp kalitesini kaybetmeden dönüştürülmesi  gerektiğinin, tıpkı econyl gibi yıkandığında mikroplastiklerin su yollarında birikmesine neden olabildiğinin ve toksik içerikleri ile hem giyene hem de doğaya negatif etkileri olabileceğinin de altını çizelim.

Geri dönüştürülmüş polyester sertifikaları ve standartları: Global Recycle Standard, Recycled Content Standards (RCS), Oeko-Tex 100

Yarı sentetik sürdürülebilir kumaşlar

1. Liyosel (Lyocell / TENCEL™)

Liyosel ya da Avusturyalı üretici Lenzing’in verdiği isimle TENCEL™, son dönemde özellikle sürdürülebilir moda dünyasında oldukça popüler hale gelen, yarı sentetik, selülozik bir kumaş. Okaliptüs ağaçlarının selülozundan üretilen liyosel, üretim aşamasında çok fazla su ve ilaca ihtiyaç duymazken; özellikle TENCEL™ markası, yalnızca sürdürülebilir olarak yönetilen okaliptüs ağaç ormanlarından üretim yapıyor. Liyosel, üretiminde hem diğer kumaşlardan daha az su kullanıldığı hem de kapalı döngü sisteminde çözücülerin %99.5’i yeniden kullanılabilir olduğu için oldukça sürdürüebilir bir kumaş.

Liyosel sertifikaları ve standartları: Oeko-Tex 100, Forest Stewardship Council

2. Modal

Bir başka yarı sentetik kumaş olan modal, birinci sınıf rahatlık sunan ve nefes alabilen özelliğiyle ön plana çıkıyor. Tıpkı okaliptüs ağaçlarının kabuğundan üretilen liyosel gibi, modal da kayın ağacından ve kapalı döngü üretim sistemiyle üretildiğinden, en sürdürülebilir yarı sentetik kumaşlardan biri.

Modal sertifikaları ve standartları: Oeko-Tex 100, Forest Stewardship Council

3. Bambu liyosel

Bambu günümüzde iç çamaşırlarından güneş gözlüğüne kadar pek çok farklı ürünün üretiminde kullanılabiliyor. TENCEL liyosele benzeyen bambu liyosel, kimyasalları ve suyu tekrar tekrar kullanan bir kapalı döngüde üretildiğinde oldukça sürdürülebilir. Ancak kullanılan kimyasallar minimal ölçüde de olsa, üretim kapalı sistem olmadığında, bu kumaşın sürdürülebilir olmama durumu da söz konusu.

Bambu liyosel sertifikaları ve standartları: Oeko-Tex 100, Worldwide Responsible Accredited Production (WRAP), Forest Stewardship Council

4. Kupro (Cupro)

Kupra ya da kupro, geri dönüştürülmüş pamuk ürünler ya da pamuk üretiminin atıklarından olan pamuk elyaflarından üretiliyor. Tıpkı liyosel ve modal gibi, kupronun üretiminde de pamuk lifleri yarı-sentetik bir kumaşa dönüştürülmek için bir dizi kimyasal işlemden geçiyor. Ancak yine kapalı döngüde gerçekleştirilen bu üretim esnasında neredeyse kullanılan suyun tamamı yeniden kullanılabiliyor.

Yarı doğal ve dönüştürülmüş olan kupro, geri dönüştürülmemiş herhangi bir sentetik kumaşa oranla daha sürdürülebilir olsa da; kupro üretimi Çin gibi bazı ülkelerde daha fazla para kazanabilmek için uygulanan “greenwashing” yöntemlerinden biri. Dolayısıyla kupro seçiminizde gerçekten doğa dostu ve etik olduğunu anlamak için şeffaf markaları tercih etmenizde fayda var.

Kupro sertifikaları ve standartları: Global Recycle Standard, Recycled Content Standard (RCS) Life Cycle Assessment (LCS), ISEO 14001, Oeko-Tex 100

İnovatif sürdürülebilir kumaşlar

1. Ecovero

Dünyanın liyosel ve modal üretimini büyük ölçüde karşılayan Lenzing’in viskoz lifinden ürettiği yeni bir kumaş olan ecovero, normal viskozdan %50 oranında daha az su tüketimi ve gaz emisyonundan sorumlu. Çeşitli odun ve ağaç kabuklardan sürdürülebilir yöntemlerle üretilen ecovero, çevresel standartlara da uygun.

Ecovero sertifikaları ve standartları: Global Recycle Standard, Recycle Content Standard (RCS) , Oeko-Tex 100, FSC Certified, PEFC Certified

2. Pinatex

Derinin sürdürülebilir ve hayvanlara zarar vermeyen bir alternatifi olarak ortaya çıkan Pinatex, ananastan üretiliyor. Ananasın, kullanılmadığı durumda yakılacak olan yapraklarından üretilen pinatex, böylelikle atık miktarını azaltırken, ahşap bir materyal olan PLA ile kombinlendiğinde dahi doğada çözünebiliyor.

Pinatex sertifikaları ve standartları: Oeko-Tex 100

3. Maya derisi (Scoby Leather)

Kombucha severlerin yakından tanıdığı bir ürün olan “scoby”yani “kombucha mantarı”, artık sürdürülebilir ve doğa dostu bir deri alternatifi olarak da kullanılıyor. SCOBY (Symbiotic Culture of Bacteria and Yeast) yani bakteri ve mayaların oluşturduğu simbiyotik kültür; küflendirilerek kurutulmasını takip eden birkaç aşama sonra karşımıza “çay bazlı deri” olarak çıkıyor.

Mantar, bakteri ve küf, kulağa biraz sevimsiz geliyor olsa da; hayvansal olmayan bir deri alternetifi oluşu, doğada çözünür olması, üretiminde herhangi bir ağır metal veya kimyasal gerektirmemesi ve deriye oranla daha uygun fiyatlı olması, scoby derisine şans vermeniz için oldukça geçerli sebepler.

4. S-Cafe

Öğütülmüş kahve çekirdeklerinin ipliğe dönüştürülmesiyle üretilen S-Cafe, kolay kuruyan ve kendiliğinden UV koruması olan bir kumaş. Kahve kokmakla ilgili bir sorununuz yoksa, özellikle mayo üretiminde kullanılan S-Cafe ile gün boyu kuru, rahat ve doğa dostu hissetmeniz mümkün.

5. Qmonos

Japonların geliştirdiği bir kumaş olan Qmonos, örümcek ağı genleri kullanılarak üretilen sentetik örümcek ağı ipeği. Çelikten daha sert olan bu kumaş bir yandan da olduka hafif ve rahat. Üstelik tamamen biyçözünür ve üretiminde herhangi bir örümceğe zarar verilmiyor.

6. Brewed Protein

Üreticisi Qmonos’la aynı olan Brewed Protein, bitkilerin oluşturduğu biokütlenin fermente edilmesinden üretilen oldukça çok yönlü bir materyal. İpek ya da kaşmir benzeri ipliklere dönüştürülebilen Brewed Protein’den, istenilirse kaplumbağa kabuğu sertliğinde materyaller de üretilebiliyor. Mikroplastiklere bölünmeden tamamen biyoçözünür olan Brewed Protein, vegan bir kumaş olmanın yanı sıra hayvanlardan üretilen protein bazlı ipliklere göre çok daha az sera gazı üretiyor. Brewed Protein, yakın zamanda The North Face’in The Moon Parka ürününde de kullanılmıştı.

7. Elma derisi

Bir başka vegan deri alternatifi olan elma derisi ya da Apple Eco Leather (İtalyanca ‘Pellemella’), elma suyu endüstrisinin atıklarını kullanıyor. Biyolojik atıkları dönüştüren İtalyan firma Frutmat, bunlardan tamamen doğada çözünür, su geçirmeyen ve nefes alabilen, dayanıklı bir kumaş olan Apple EcoLEather’ı üretiyor ve bu kumaş doğa dostu çantalardan etik spor ayakkabılara ve sürdürülebilir koşu ayakkabılarına kadar pek çok alanda kullanılıyor.

Apple EcoLEather sertifikaları ve standartları: Oeko-Tex 100

8. Woocoa

Bitki bazlı yünler arasında yer alan Woocoa, kenevir, hindistancevizi lifleri ve mantar enzimleri kullanılarak, sürdürülebilir yöntemlerle üretiliyor. Vegan bir yün alternatifi olan woocoa, aynı zamanda hayvan dostu.

9. QMILK

Geleceğin materyali olarak adlandırılan QMILK, süt endüstrisinin yan ürünü ve bir tür protein olan kazeinden üretiliyor. Doğal, kompost edilebilir, alev yavaşlatıcı etkili ve ipek kadar yumuşak olan QMILK, sürdürülebilir ve doğa dostu bir kumaş olsa da vegan olmadığını eklememizde fayda var.

Hayvancılıkla üretilen sürdürülebilir kumaşlar

Aşağıdaki listede yer alan kumaşlardan deri dışındakilerin çoğu vejetaryen olsa dahi vegan değiller. Ancak geçimini hayvancılıkla sağlayan köylü ve zanaatkar komünite ve toplumların geçim kaynağı olan (örnek: Tibetliler ve Yak Yünü) hayvansal materyallerin üretimi de, bu toplumların kalkınması için oldukça önemli. Eğer aşağıdaki kumaşları kullanmayı tercih ediyorsanız, nereden geldiğine emin olduğunuz, izlenebilir ve şeffaf markaları tercih etmenizde fayda var.

Diğer yandan yerel ve doğal yöntemlerle değil, üretim çiftliklerinde ve/veya kötü şartlarda yaşayan hayvanlardan, hayvanların haklarını gözetmeyen üretim yöntemleriyle üretilen kumaşların ne kadar ‘sürdürülebilir’ olurlarsa olsunlar, adil, etik ya da hayvan dostu olmadıklarının, dolayısıyla %100 ‘doğa dostu’ olmalarının da mümkün olmadığının altını çizelim.

1. Koyun yünü

Doğal bir iplik olan yün, plastik ve petrol bazlı sentetik kumaşlar olan naylon ve polyestere göre oldukça doğal ve sürdürülebilir bir alternatif. Ayrıca üretim aşamasında çok fazla kimyasal gerektirmiyor ve doğada çözünebiliyor. Ancak hayvansal tarım, çevresel bozunum ve tarla açımı konularıyla yakından alakalı olduğu için, yün üretimi hem doğa hem de hayvanlar açısından etik soru işaretlerini beraberinde getiriyor.

Koyun yünü sertifikaları ve standartları: Responsible Wool Standard (RWS), Certified Organic Wool, Certified Animal Welfare Approved, Certified Humane® Label, Soil Association Organic Standards and Climate Beneficial by Fibershed

2. Merinos yünü

Merinos koyunu, diğer koyunlardan farklı olarak çok çabuk uzayan tüylere sahip. Ancak en büyük merinos yünü üreticilerinden Avusturalya’da uygulanan kuyruk kesme (mulesing) yöntemi, etik konusunda büyük bir soru işareti yaratıyor. Ancak Yeni Zelanda gibi etik üretimi önceliklendiren ve hatta zorunlu kılan ülkeler de var.

Merinos yünü sertifikaları ve standartları: ZQ Merino Standard, Responsible Wool Standard (RWS), Woolmark, and Climate Beneficial by Fibershed

3. Alpaka yünü

Alpaka yünü, en etik ve doğa dostu yünlerden biri. Develerle akraba olan alpakaların büyük  bir kısmı doğal habitatları olan Peru’da yaşıyor ve Perululardan büyük saygı görüyor. Alpakalar yetiştirilirken doğaya diğer hayvancılık faaliyetleri kadar zarar vermiyor.

Alpaka yünü sertifikaları ve standartları: Global Organic Textile Standard (GOTS), Fair Trade, Responsible Wool Standard (RWS), Woolmark, and Climate Beneficial by Fibershed

4. Kaşmir

Oldukça sıcak tutan, yumuşak bir kumaş olan kaşmir; Moğolistan gibi dağlık ülkelerde yaşayan keçilerin yünlerinden üretilen, hem doğa dostu hem de biyoçözünür bir kumaş. Ancak kaşmir üretimi de keçi çobanlarının çalışma koşulları ve keçi üretiminin doğaya zararları gibi pek çok çevresel ve etik sorunu beraberinde getiriyor. Yine de sürdürülebilir olarak üretilen kaşmirleri aşağıdaki sertifika ve standartları arayarak seçebilmeniz mümkün.

Kaşmir sertifikaları ve standartları: Recycled Claim Standard (RCS); The Global Recycled Standard (GRS), Re.VerSo,  Good Cashmere Standard ® (GCS), Sustainable Fibre Alliance (SFA) Cashmere Standard, Kering Standard on Cashmere, Global Organic Textile Standard (GOTS),  Fair Trade, Responsible Wool Standard (RWS), Certified Organic Wool, Certified Animal Welfare Approved, Certified Humane® Label, Oeko-Tex 100, and Climate Beneficial by Fibershed

5. Deve yünü

Deve yünü var olan en sürdürülebilir hayvansal ipliklerden biri. Tıpku diğer yün çeşitlerinde olduğu gibi hayvanların refahını ilgilendiren etik sorunları olsa da, develer, yün üretiminde faydalanılan diğer hayvanlar kadar fazla zarar görmüyor. Deve yününün üretildiği deve türü Bactrian, doğal olarak tüy döküyor ve genellikle küçük aile çiftliklerinde yaşayan hayvanlar oldukları için doğaya daha az zarar veriyor. Deve yünü üretiminde ise herhangi bir kimyasal kullanılmıyor ve doğada tamamen çözünebiliyor.

Deve yünü sertifikaları ve standartları: Global Organic Textile Standard (GOTS), Oeko-Tex 100, Woolmark

6. Yak yünü

Yak yünü oldukça yumuşak ve sıcak bir kaşmir alternatifi. Tibet Ovasında yaşayan yakların yünü olan bu kumaş, yaklar doğaları gereği yıl boyu yünlerini döktüğü için üretim aşamasında yaklara herhangi bir zarar vermiyor ve çobanlara ekstra gelir sağlıyor.

Yak yünü sertifikasyon & standartları: Fair Trade, Oeko-Tex 100, Responsible Wool Standard (RWS)

7. İleri dönüştürülmüş deri

Genellikle eti için yetiştirilen hayvanların derisi kullanılarak üretilen deri kumaş, hem çevresel hem de etik nedenlerle sık sık tartışılıyor. Deri, genellikle et endüstrisinin yan ürünü gibi görülse de, deri üretimi için de her yıl yaklaşık 1 milyar hayvan öldürülüyor. Diğer yandan deri tabaklama işlemi, arsenik ve siyanür gibi 250’den fazla kimyasalın kullanımını gerektiren, tabaklama işçilerine de en az doğaya verdiği kadar zarar veren bir işlem.

Derinin doğa dost olmasının tek yolu, hali hazırda doğaya verebileceği zararı vermiş olan bu materyalleri ileri dönüştürerek, ömrünü tamamlamış olan ürünleri yeni ve kullanılabilir ürünlere dönüştürmekten geçiyor. Olabilecek tek etik ve doğa dostu hayvansal deri seçeneği de bu.

Hayvansal deri satın alırken -ne kadar sürdürülebilir olursa olsun- ya yan ürün derilerden üretilmiş olduğuna, mümkünse krom kullanılmadan tabaklanmış olmasına, doğal boya ya da bitkisel tabaklama kullanan firmalara yönelin. Tabii yine de kullanmamanız en iyisi.

Deri sertifikasyon & standartları: Ecolife™ by Green Hides, Oeko-Tex 100, and Bluesign, and the Leather Working Group

8. Kaz tüyü

Sürdürülebilirlik bakış açısıyla bakıldığında, gıda endüstrisinin bir yan ürünü olan ve diğer türlü atık olacak olan kaz tüyünün –en azından-değerlendirilmesi önemli.

Ancak hayvanların refahı açısından sorgulanması gereken bir ürün olan kaz tüyü satın alınırken, hayvanların zarar görmediği üretim yöntemleri kullanan markaları tercih etmenizde fayda var. Örneğin, Patagonia, kaz tüyü kullanan ve çiftlikten fabrikaya kadar izlenebilir bir sistem kullanan bir marka.

Kaz tüyü sertifikasyon & standartları: Responsible Down Standard (RDS); Global Traceable Down Standard

9. Barış ipeği (Şiddetsiz ipek)

Antibakteriyel özelliğiyle cilde, kompost edilebilir olmasıyla doğaya dost bir kumaş olan ipek, ipekböceklerinden üretiliyor. Teoride üretimin bu böceklere zarar vermemesi gerekiyor olsa da, böcekler üretiminin herhangi bir aşamasında ölebiliyor. İpek endüstrisi ayrıca geçmişte köleliğin de yaygın olduğu bir endüstri.

Dolayısıyla ipek kullanmak istiyorsanız, geleneksel ipektense barış ipeğini tercih edebilirsiniz. World Fair Trade Organization Guarantee System gözetilerek, insancıl şartlarda üretilen bu ipek; ipekböceklerinin doğal şartlarda ve ortamlarında yaşayıp kelebeğe bile dönüşmesinin mümkün olduğu bir sistem. Böcekler, ipek toplandıktan sonra normal yaşamlarına devam edebiliyorlar ve herhangi bir böcek bu üretim sırasında zarar görmüyor.

Barış ipeği tüyü sertifikasyon & standartları: Global Organic Textile Standard (GOTS), OTEX-Certified Organic Silk and World Fair Trade Organization Certified

 

Kaynaklar: Wikipedia, Sustainable Jungle, Eco-Stylist, The Good Trade

İlginizi çekebilir: Sürdürülebilir moda: Hem tarz sahibi olup hem çevreci kalabilmek