Dış görünüşünüz kendinize saygınızı etkilemesin: Benlik saygısı ve fazla kilo ilişkisi

Eğer uzun zamandır fazla kilolarınızı veremiyorsanız muhtemelen kendinize kızıyor, bunun sonucunda daha fazla yiyor, yine kendinize kızıyor ve sonra yine yemeye sarılıyorsunuzdur. Bu kısır döngü sizi çaresiz ve değersiz hissettiriyor, sonuç olarak kendinize saygınız gitgide azalıyordur.

Kilo problemi olan bireylerde gözlenen düşük benlik saygısının bir sebep mi yoksa sonuç mu olduğu hala tartışılıyor. Yani kilo problemi olan kişiler kendilerine saygı duymadığı için mi kilo alıyorlar, yoksa kilo aldıkları için mi benlik saygıları düşüyor sorusu henüz cevaplanamamış durumda.

Bazı kilolu bireylerde benlik saygısı düşüklüğü kiloya sebep olan faktör olarak bulunurken, bazılarında da kilo almanın bir sonucu olarak görülüyor. Benlik saygısı, kişinin kendini tanıması ve gerçekçi olarak değerlendirmesi sonucunda kendi yetenek ve güçlerini olduğu gibi kabul edip benimsemesi şeklinde tanımlanıyor. Benlik saygısı kişinin kendisine karşı duyduğu sevgi, saygı ve güven duygularını ifade ediyor (Çuhadaroğlu, 1986). Benlik saygısının duygusal, zihinsel, toplumsal ve dolaylı olarak da bedensel öğeleri var. Kendini değerli hissetme, yeteneklerini ortaya koyabilme, başarma, toplum içinde beğenilir olma, kabul görme, sevilme, kendi bedensel özelliklerini kabul ve benimseme, benlik saygısının oluşması ve gelişmesinde önde gelen etkenler (Yörükoğlu, 1985).

Erikson, benlik saygısının kökenini psikososyal gelişim basamaklarının birinci döneminde temel güven duygusuyla kazanılan, aynılık ve süreklilik duygusuna bağlıyor. İkinci dönemde çocuğun boşaltım kasları üzerinde kontrol sağlaması ve benlik saygısı desteği ile kendi kendini denetleyebilmesi, özerklik duygusunun kazanılmasını sağlıyor. Çocuğun kendisi üzerinde kontrol kurduğunu fark etmesinin verdiği haz ve sosyal varlığının farkına varması, benlik saygısını gerçekçi olarak artırmada da rol oynuyor.

Erikson’un kuramında psikososyal gelişimin beşinci dönemi olan kimlik oluşumu sürecinde de benlik saygısının önemli rolü var. Daha erken dönemlerde benlik saygısının ortaya çıkmasını sağlayan aynılık ve süreklilik duygusunun bu dönemde, başkaları tarafından yapılan değerlendirmenin aynılık ve sürekliliği ile uyuşması sonucunda benlik kimliği duygusu gelişiyor. Bu şekilde kimlik duygusuna yol açan benlik saygısı, çocukça bir benmerkezcilik duygusunun aksine, yetenekler ve sosyal teknikler, ego ideali ve sosyal rol ilkelerine dayanıyor (Erikson, 1984). Rosenberg benlik saygısını, kişinin kendisine karşı olumlu veya olumsuz tutumu olarak ele alıyor. Kişi kendini değerlendirmede olumlu bir tutum içinde ise benlik saygısı yüksek, olumsuz bir tutum içinde ise benlik saygısı düşük olarak kabul ediliyor (Rosenberg, 1965).

Erişkinlerde kilo problemi ile benlik saygısı arasındaki ilişkileri araştıran çalışmaların bazılarında benlik saygısı azaldıkça kilolu olma olasılığının arttığı bulunmuş (French ve ark., 1994). Literatürdeki diğer araştırmalar da bu bilgiyi destekliyor (Bryan & Tiggemann, 2001). Şişmanlık, depresyon ve benlik saygısı arasındaki ilişkiyi inceleyen bir çalışmada katılımcıların % 42.5’inin depresif olduğu, %58.6’sının benlik saygısının düşük olduğu tespit edilmiş (Pınar, 2002).

Başka bir çalışmada fazla kilolu bireylerde depresyonun daha fazla, benlik saygılarının daha düşük olduğu (Ogden & Evans 1996); bir diğer çalışmada ise fazla kilolu bireylerin benlik saygısının daha düşük olduğu saptanmış (Kartal, 1996). 64 kadınla yapılan bir araştırmada da kilo kaybı ile depresyon oranında azalma ve benlik saygısında artış kaydedilmiş (Galletly ve ark, 1996); bir başka çalışmada ise benlik saygısı arttıkça kişilerin kendilerini cinsel açıdan daha çekici buldukları görülmüş (Thomas & Freeman, 1990).

Özellikle batı toplumlarında zayıflık kavramı beğeni toplarken, şişman bireyler dışlanmakta ve çeşitli olumsuz etiketlere maruz kalmaktalar. Benlik saygısının kişiler arası ilişkilerden ve bireyin bu ilişkilere verdiği anlamdan etkilendiği düşünülürse, çevreden gelen olumsuz geri bildirimler bireyde benlik saygısının azalmasına neden oluyor. Aşırı kilo nedeni ile eleştirilme ve sosyal dışlanma, bu kişilerin okul ya da iş yaşamını, sosyal ilişkilerini ve fiziksel etkinliklere karşı tutumlarını olumsuz etkiliyor. Kilolu bireylere karşı küçük görme, önyargı ve saygısızlık son derece yaygın. Bu duruma; “sosyal olarak kabul gören önyargı” deniyor (Sobal & Stunkard, 1989). Bu önyargı ve ayrım daha çocuklukta başlıyor. Fazla kilolu bireyler maalesef toplumsal alanlarda “etiketleniyorlar”. Ayrımcılık onların özsaygılarının azalmasına ve depresyona açık duruma gelmelerine sebep oluyor (Balcıoğlu & Başer, 2008).

Sonuç olarak yapılan araştırmalar bize kilo problemi olan kişilerin benlik saygısının kilolu olmayanlara göre anlamlı oranda düşük olduğunu gösteriyor (Tezcan, 2009). Yine araştırmalar kilo kaybı ile depresyonda azalma ve benlik saygısında artma olduğunu da gösteriyor (Galletly ve ark., 1996). Bunun tersi de geçerli, benlik saygısı arttıkça kilo vermek kolaylaşıyor. Bu şu demek de olabilir, düşük benlik saygısı aşırı yemeye sebep oluyor. Yani kendinizden memnun olmamaya başladıkça benlik saygınız azalıyor ve kilo alma ihtimaliniz artıyor. Ya da mevcut kilolarınızı bir türlü verememeniz kendinize yeterince değer göstermemenizden kaynaklanıyor. Tüm bunlar kilo verme sürecinde psikolojik desteğin önemli olduğunu gösteriyor. Bir psikolojik danışmandan online veya yüz yüze psikolojik destek almak isterseniz bana [email protected] vasıtasıyla ulaşabilirsiniz. Kendi değerinizin farkında olduğunuz günler dilerim.

Kaynaklar:
Balcıoğlu, İ., Başer, SZ. (2008). Obezitenin Psikiyatrik Yönü. Türkiye’de Sık Karşılaşılan Psikiyatrik Hastalıklar: Sempozyum Dizisi, 62;341-348.
Bryan, J., Tiggemann, M. (2001). The effect of weight-loss dieting on cognitive performance and psychological well-being in overweight women. Appetite Apr; 36;147-156.
Çuhadaroğlu, F. (1986). Adolesanlarda benlik saygısı. Uzmanlık tezi. Ankara.
Erikson, EH. (1984). (Çev. Üstün B.T., Şar V.), İnsanın Sekiz Çağı, Sevinç Matbaası, Ankara.
French, SA. ve ark. (1996). Self-esteem and change in BMI over three years in a cohort of adolescencts. Obes Res; 4;27-33.
Galletly, C., Clark, A., Tomlinson, L. ve ark. (1996). A group program for obese, infertile women: weight loss and improved psychological health. J Psychosom Obstet Gynaecol, 17;125-128.
Kartal, ŞMA. (1996). Obesity and its psychological correlates: Appearance-esteem, Selfesteem and Loneliness. Unpublished Master Dissertation, Ankara, Ankara University.
Ogden, J., Evans, C. (1996). The problem with weighting:effects on mood, self-esteem and baody image. Int J Obes Relat Metab Disord; 20(3);272-277.
Pınar, R. (2002). Obezlerde depresyon, benlik saygısı ve beden imajı: karşılaştırmalı bir çalışma. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi; 6(1); 30-41.
Rosenberg, M. (1965). Society and the Adolescent Self-image, Princeton University Pres, Princeton.
Sobal, J., Stunkard, AJ. (1989). Socioeconomic status and obesity: a review of the literature. Psychol Bull, 105;260-275.
Tezcan, B. (2009). Obez bireylerde benlik saygısı, beden algısı ve travmatik geçmiş yaşantılar, Uzmanlık tezi, Bakırköy Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi.
Thomas, CD., Freeman, RJ. (1990). The body esteem scale: constructive validity of the female subscales. J Pers Ases, 54;1-2.
Yörükoğlu, A. (1985). Gençlik Çağı, Tisa Matbaası, Ankara.

İlginizi çekebilir: Fazla kilolarınızın sebebi kendinizden memnun olmamak olabilir: İdeal kilo için kendinizle barışın